.png)
Gjatë kohës së zhvillimit të gjatë që pasoi krizën e 2007-2009, u duk sikur çmimet e shtëpive nuk do të ndalonin kurrë së rrituri. Shitjet vazhdonin si një koktej i normave të ulëta dhe konkurrencës së tregut imobiliar. Gjërat janë shumë më ndryshe sot. Në vendet e botës së pasur, nga SHBA në Zelandë të Re, shitjet kanë rënë vitin e shkuar, me bankat që kanë rikthyer politikat e ashpra monetare. Pothuajse të gjithë tregjet kryesore po shkojnë në drejtim të gabuar, të paktën në perspektivën e pronarëve të shtëpive.
Megjithatë, me rritjen e përqindjeve të bankave qendrore pas tyre, shumë në industrinë e pronave kanë filluar të pyesin nëse më e keqja mund të përfundojë shpejt. Tregjet po vlerësojnë më së shumti një rritje nga secili. Ekonomia botërore deri më tani është treguar e qëndrueshme ndaj stresit të politikave bankare. Kjo u ka dhënë investitorëve dhe shumë pronarëve të shtëpive shpresë se çmimet së shpejti mund të arrijnë një nivel të ulët. Ndoshta kriza e shumëpritur e banesve do të jetë më pak e tmerrshme sesa pritej.
Një optimizëm i tillë do të jetë u pajustifikueshëm. Ashtu si normat e interesit që vonuan të japin efekt në tregjet imobiliare edhe rënia do të vonojë. Megjithëse kreditë hipotekore me normë fikse, të cilat mbrojnë kredimarrësit nga rritja e kostove të kredisë, janë më të zakonshme jashtë Amerikës se sa ndodhte më parë, shumica janë fikse për periudha relativisht të shkurtra. Në Britani, për shembull, gati gjysma e stokut me normë fikse është e tillë për jo më shumë se dy vjet - më shumë se 2/5 e mbajtësve të hipotekës do të kalojnë në kushte të reja këtë vit. Ndërkohë, grumbujt e kursimeve të tepërta të krijuara në pandemi nuk ofrojnë më aq mbrojtje, pasi janë tërhequr në vitet që pasuan. Sondazhet sugjerojnë se familjet me të ardhura më të ulëta në Eurozonë i kanë tërhequr kryesisht rezervat e tyre.
Kur kuptojmë se dhe sa mund të bien çmimet, bota e pasur ndahet në 3 kampe. Ata që janë rregulluar herët, si Australia, Kanadaja, Zelanda e Re dhe Suedia. Në shumicën e këtyre vendeve, bankat qendrore i janë përgjigjur shpejt inflacionit. Ata panë rritjen e vrullshme të banesave gjatë pandemisë sepse kredia ishte e lirë. Sipas OECD-së, një klub i vendeve të pasura, çmimet kanë rënë me 14% në Suedia dhe Zelandë të Re. Në Australi 9%. Banka qendrore e vendit nuk i rriti normat deri në maj, por familjet hynë në një periudhë me shumë borxhe, të cilat u ulën në një mesatare prej më shumë se 200% të të ardhurave neto të disponueshme në vitin 2021, duke i bërë ato më të ekspozuara ndaj kostove më të larta të interesit. Goldman Sachs, një bankë, parashikon rënie eventuale, në krahasim me kulmin, prej 19% në Zelandën e Re, 17% në Suedi dhe 15% në Australi, duke sugjeruar se do të ketë pak më shumë dhimbje në këto vende.
Të dytët janë ata që kanë “shmangur plumbat”. Përfaqësuesi kryesor i këtij kampi është Amerika, ku pronarët e shtëpive janë kryesisht të izoluar nga shtrëngimi agresiv nga hipotekat me normë fikse, të cilat shpesh zgjasin për dy ose tre dekada. Pas krizës së 2007-s, rregullatorët i shtynë kredimarrësit drejt huave që nuk kanë rrezik për sistemin financiar. Sipas Goldman, Amerika ka parë tashmë gjysmën e rënies së parashikuar nga kulmi prej vetëm 5%. Ndërkohë, Franca, ku çmimet u mbajtën fort në vitin 2022, parashikohet të përjetojë një rënie edhe më të vogël prej 4%. Vendi përfiton nga borxhi i ulët i familjeve, i cili ishte mesatarisht vetëm 124% e të ardhurave neto të disponueshme në vitin 2021.
Të tretët janë ata që lëvizin ngadalë, që nuk janë goditur ende, por që nuk e shmangin dot dhimbjen. Ndonëse çmimet në Britani kanë rënë me 5%, më e keqja do të vijë: Capital Economics, një firmë konsulence, parashikon rënie me 12% nga piku. Ndërtuesit po e dëgjojnë alarmin. Shumica po heqin dorë nga banesat e reja; disa po mënjanojnë para për të ndihmuar klientët. Persimmon, ndërtuesi i dytë më i madh në Britani, madje ofroi të paguante hipotekat deri në dhjetë muaj, në përpjekje për të mbështetur kërkesën. Një situatë e ngjashme është edhe në pjesë të tjera të Europës. Federata Gjermane e Pronave, një grup industrie, parashikon se vetëm 245.000 apartamente do të përfundojnë në Gjermani këtë vit, duke qenë shumë larg objektivit të qeverisë prej 400.000.
Meqenëse rënia e çmimeve në të gjithë botën e pasur është nxitur në një masë të madhe nga normat më të larta të interesit, ato nuk kanë gjasa të bëjnë strehimin më të përballueshëm për konsumatorët. Ata që duan të hipin në shkallët e pronës përballen me pagesa mujore të paharrueshme. Në Kanada, një nga rregulluesit e hershëm, blerësi mesatar i një shtëpie tani duhet të shpenzojë gati 70% të të ardhurave të familjes së tyre para taksave për pagesat e hipotekës, taksat e pronës dhe faturat e shërbimeve, sipas Bankës Mbretërore të Kanadasë, nga 46% në fillim të 2020. Rënia e çmimeve do t'i bëjë gjithmonë të pakënaqur pronarët e shtëpive. Këtë herë edhe blerësit e mundshëm kanë pak për të festuar.
Burimi: TheEconomist/ Përshtati: Gazeta ‘SI’
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
