.png)
Nga Gazeta Si - Pas aktit demonstrues me të cilën dy vajza hodhën salcë domatesh mbi një pikturë të Van Gogh-ut, shumë kanë pyetur veten nëse iniciativat e këtij lloji i ndihmojnë me të vërtetë aktivistët të mbështesin kauzat e tyre apo nëse ato nuk shpërqendrojnë vëmendjen nga këto të fundit. Është një pyetje që rishfaqet në mënyrë ciklike sa herë që organizohen iniciativa të ngjashme, veçanërisht pasi interneti dhe rrjetet sociale bëjnë të mundur që ato të jenë më të dukshme me fotografi dhe video të akteve demonstruese që merren nga mijëra, ndonjëherë miliona, të llogarive dhe më vonë nga mediat e komunikimit tradicional.
Më 14 tetor, dy aktiviste nga grupi mjedisor “Just Stop Oil” hynë në një dhomë në Galerinë Kombëtare në Londër, nxorën një shishe me salcë domate dhe lyen një nga versionet e “Luledielli”, një nga veprat më të famshme të Van Gogh. Dy aktivistet më pas ngjitën secila nga një dorë në murin ku ishte varur piktura, duke argumentuar se nisma ishte për të rritur ndërgjegjësimin për disa masa të qeverisë britanike, të cilat do të kishin një ndikim të fortë në mjedis dhe në brezat e ardhshëm.
Piktura e Van Gogh-ut mbrohej nga një pjesë xhami dhe nuk ishte dëmtuar, përveç disa njollave të lehta në kornizën prej druri. Dy aktivistet u arrestuan menjëherë pas aktit demonstrues dhe piktura u kthye në vend disa orë pasi u pastrua dhe u kontrollua për ndonjë dëmtim.
“Just Stop Oil” më pas bëri të ditur se para se të hidhnin salcën e domates, aktivistet ishin kujdesur që mbrojtja e xhamit të ishte e mjaftueshme, për të mos shkaktuar dëme të përhershme në pikturën e Van Gogh. Mirëpo, imazhet ndërkohë kishin qarkulluar shumë në internet, duke ngjallur indinjatën e shumë njerëzve që besonin se piktura ishte shkatërruar përgjithmonë. Edhe kur u bë e qartë se piktura nuk kishte pësuar asnjë dëmtim, kritikat vazhduan: sipas shumë njerëzve, njollosja e një vepre arti nuk është një zgjedhje e përbashkët për të ndjekur kërkesat, madje edhe ato shumë të rëndësishme si ato për ruajtjen e mjedisit.
Në të kaluarën, “Just Stop Oil” kishte organizuar tashmë nisma të ngjashme. Korrikun e kaluar dy aktivistë ishin ngjitur në një pikturë të John Constable gjithashtu në Galerinë Kombëtare, ndërsa në të njëjtën kohë të tjerë ishin ngjitur në një kopje të “Darkës së Fundit” të Leonardo da Vinçit të ekspozuar në Akademinë Mbretërore të Arteve.
Së fundmi, veprat e artit janë rikthyer në shënjestër të aktivistëve që duan të tërheqin vëmendjen për shkaqe të ndryshme. Më 22 korrik, një grup aktivistësh të “gjeneratës së fundit” u mbërthyen pas xhamit që mbron “La Primavera” të Sandro Botticelli-t, më pas duke treguar një poster me fjalët “Pa gaz, pa qymyr”. Piktura e Botticelli-t - e ekspozuar në Uffizi në Firence - nuk kishte pësuar asnjë dëmtim, ndërsa tre aktivistët kishin marrë një ankesë për ndërprerje të shërbimit publik, rezistencë ndaj një zyrtari publik, demonstrim të paautorizuar dhe prishje dhe ndotje të gjërave.
Në përgjithësi, demonstratat e këtij lloji zgjojnë interesim të madh, por shpesh për arsye të tjera nga ato që priten nga aktivistët. Sidomos në rastin e nismave që përfshijnë vepra arti, reagimi i shumicës së njerëzve është kundër.
Në rastin e “Lulediellit” dhe salcës së domates u fol pothuajse për aktin demonstrues, për rreziqet dhe për pasojat për dy aktivistet, ndërsa çështja e ruajtjes së mjedisit mbeti në plan të dytë.
Ata që mbështesin dobinë e këtyre nismave, nga ana tjetër, tregojnë se si ato shërbejnë për t’i bërë njerëzit të flasin dhe u japin rëndësi grupeve që përndryshe nuk do të kishin dukshmëri dhe që besojnë se po bëjnë fushata për të përmirësuar botën. Tani më shumë njerëz e dinë se çfarë është “Just Stop Oil” sesa përpara 14 tetorit, dhe për këtë arsye akti demonstrues ia ka arritur qëllimit.
Është e vështirë të vlerësohet se sa dhe nëse papastërtia në Galerinë Kombëtare komunikoi diçka në lidhje me pretendimet e rëndësishme të mbështetura nga aktivistët, dhe ndoshta nëse e bëri atë në mënyrën e duhur. Ka shumë të ngjarë, për shembull, që disa ditë pas episodit, pak e dinë se “Just Stop Oil” po protestonte kundër “mosveprimit të qeverisë britanike” në marrjen e masave kundër kostos së lartë të jetesës dhe krizës klimatike, dhe se në veçanti protesta kishte të bënte me “një seri të re koncesionesh për naftën dhe gazin”.
Në Washington Post, kritiku i artit, Philip Kennicott shkroi: “Është qesharake të sulmosh artin në emër të mbijetesës, pasi arti është një mjet mbijetese. Por veprime të tilla sugjerojnë një mënyrë të re të të menduarit për artin, për sa i përket klimës, e cila mund të ndihmojë në thellimin e ndjenjës sonë të afërsisë si me artin ashtu edhe me mjedisin”. Kennicott kujtoi se aktet e kryera deri më tani kanë qenë gjithashtu simbolike dhe nuk synojnë të shkatërrojnë veprat e artit, megjithëse bërja më e zakonshme mund të rrisë rrezikun e veprimeve më drastike, të cilat mund të shkatërrojnë në mënyrë të pariparueshme një pikturë, një skulpturë apo një instalacion.
Gjestet demonstruese do të merrnin vëmendje të mëtejshme, por ndoshta edhe dënime shumë më të ashpra nga njerëzit, siç është parë tashmë në minutat menjëherë pas hedhjes së salcës së domates kundër pikturës së Van Gogh, kur pakkush e dinte se piktura ishte e mbrojtur nga një gotë.
Kennicott përfundon duke pranuar se “hedhja e salcës së domates në një pikturë të Van Gogh nuk do të më bëjë të ndihem më i pasionuar për shpëtimin e planetit tonë dhe as nuk do të më ndihmojë të mendoj në mënyrë më pragmatike për atë që duhet të bëjmë. Por e kuptoj se të rinjtë, përballë skenarit të shkatërrimit të tyre, kërkojnë një mënyrë për të rënë në sy”.
James Ozden, një ish-aktivist ka theksuar se disa studime në shkencat shoqërore kanë treguar se grupet radikale dhe jo të dhunshme janë të mira për të çuar përpara disa kauza. Sipas këtyre hulumtimeve, aktivitetet e tyre nuk i largojnë njerëzit nga parimet për të cilat ata luftojnë dhe, nëse jo, favorizojnë qasjen e tyre ndaj rrymave më pak radikale të lëvizjeve. Në njëfarë kuptimi, aktet demonstrative jo të dhunshme i japin një shikueshmëri më të madhe organizatës, duke nxitur më pas një interes për pjesët e saj më të moderuara, të cilët janë në gjendje të komunikojnë nevojat e tyre në mënyrë më efektive.
Bazuar në atë hulumtim dhe prova të tjera, Ozden shkruan se “taktikat radikale dhe jo të dhunshme e bëjnë më të mundshme që mbështetja për grupet më të moderuara të rritet, në një mënyrë që rrit mundësitë për një lëvizje të tërë për të arritur qëllimet e saj”.
Aktet demonstrative, jo domosdoshmërisht të lidhura me artin, kanë ekzistuar shumë përpara internetit dhe rrjeteve sociale, natyrisht, dhe kanë dhënë kontributin e tyre për të paraqitur disa kërkesa, edhe nëse nuk mbajmë gjithmonë një kujtim prej tyre. Shumë kanë në mendje imazhin e Thích Quảng Ðức, një murg budist vietnamez, i cili i vuri flakën vetes në rrugë në Saigon në shenjë proteste. Megjithatë, pak kujtojnë se ai e bëri këtë kundër diktaturës së Ngô Đình Diệm, diktatorit katolik i cili në gjysmën e parë të viteve 1960 ndoqi politika për të shtypur fenë budiste në Vietnam. Dhe gjithashtu në atë periudhë Martin Luther King Jr nuk vlerësohej mirë nga shumica e popullsisë amerikane, pavarësisht se sot ai konsiderohet si një nga protagonistët në luftën për emancipimin e komunitetit afrikano-amerikan në Shtetet e Bashkuara.
Ata që marrin pjesë në protesta japin përgjigje të ngjashme me ata që hedhin salcë domatesh mbi pikturat ose provojnë akte të tjera demonstruese: në mungesë të këtyre nismave, vëmendja ndaj ekzistencës së grupeve dhe lëvizjeve aktiviste pothuajse mungon nga media dhe popullsia, rrjedhimisht e vetmja mënyrë për të ngjallur pak interes është të bësh diçka radikale, duke qëndruar jo të dhunshëm.
Siç është bërë evidente në rastet më të fundit, nismat radikale mbartin me vete rrezikun e ekspozimit të autorëve të tyre më shumë sesa kauzat që ata mbështesin. Rreziku rrjedhimisht është që objektivat të humbasin nga sytë, duke rihyrë në një aktivizëm që shpesh përkufizohet si “performues”, në të cilin një veprim i caktuar kryhet pikërisht për të marrë një shikueshmëri më të madhe dhe për të pasur një kapital më të lartë shoqëror, duke e lënë shkakun në sfond për të cilin është bërë. Rrjetet sociale kanë përforcuar disa variacione të këtij fenomeni, për shembull me të ashtuquajturin “aktivizëm i klikimeve”, në të cilin ne në thelb kufizohemi në ndarjen e një tëeet-i ose një video të angazhimit social, jo vetëm për ta bërë atë të qarkullojë, por për t’u treguar të tjerëve të jetë i ndjeshëm ndaj shkaqeve të caktuara.
Aktivizmi performues dhe ai i klikimeve përshkruhen pothuajse gjithmonë me tone negative, por jo të gjithë vëzhguesit janë të bindur se ata nuk luajnë një rol në avancimin e kërkesave të grupeve apo lëvizjeve të veçanta. Megjithatë, këto fitojnë një shikueshmëri që përndryshe nuk do ta kishin në internet, falë atyre dinamikave, duke fituar dhe më pas duke ruajtur njëfarë rëndësie në debatin publik. /Il Post/
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
