.png)
Wikipedia është e qartë për këtë çështje: Wikipedia nuk është një burim i besueshëm. Megjithatë, në lidhje me këtë pyetje të veçantë, pak njerëz duket se pajtohen me enciklopedinë më të njohur në botë.
Faqja i afrohet ditëlindjes së saj të 20-të, më 15 janar, si vendi i 13-të më i vizituar në internet, duke ofruar më shumë se 55 milion artikuj të shkruar në 300 gjuhë. Shqetësimet rreth lajmeve të rreme, flluskave të filtrave dhe fuqisë së tregut kanë acaruar opinionin publik mbi premtimet utopike të internetit të hershëm.
Por Wikipedia - e shkruar nga amatorë, e disponueshme falas për të gjithë - qëndron si një përjashtim i madh. Është ëndrra që funksionoi. Ose të paktën, kryesisht.
Modeli i burimeve të grumbulluara të Wikipedia-s mbetet i cenueshëm nga mashtruesi i rastit. Në gusht doli që shumë artikuj në versionin skocez të faqes ishin shkruar nga një redaktor amerikan i cili, sipas pohimit të tij, nuk ishte në të vërtetë një folës i dialektit.
As nuk është pa gabime të ndershme. Kjo mund të shkaktojë probleme: për mirë ose për keq, platforma të fuqishme nga firmat e mediave sociale tek Organizata Botërore e Shëndetësisë kanë ardhur për ta trajtuar atë si një burim të së vërtetës në internet. Po prapëseprapë, bota është shumë më mirë me ekzistencën e saj.
Në të vërtetë, familjariteti mund të ketë topitur shkallën e arritjeve të saj. Siç është afërsisht aq e saktë sa enciklopeditë e stilit të vjetër, Wikipedia është gjithashtu pakrahasimisht më e gjerë. Lexuesit kureshtarë mund të mësojnë rreth temave të denja si Homeri, relativiteti i përgjithshëm ose Rebelimi i Taipingut.
Ata gjithashtu mund të lexojnë për zhargonin kebekas, natyrën e magjisë në romanet “Harry Potter” dhe fatin e Klubit të Futbollit Yeovil Town, i rënë në errësirë në nivelin e pestë të ligës angleze. Denis Diderot, redaktori i shekullit të 18-të të Enciklopedisë Franceze, shpresonte të “mblidhte gjithë njohurinë e shpërndarë në faqen e Tokës”. Wikipedia do ta kishte kënaqur atë.
Projekti i detyrohet shumë suksesit të tij të strukturës unike. Financuar nga donacionet, Wikipedia nuk ka asnjë fitim. Ajo nuk ka mbështetës të kapitalit sipërmarrës që kërkon rritje me çdo kusht. Pa reklamuesit për t’u kënaqur, ai mund të përqendrohet ekskluzivisht në interesat e lexuesve dhe kontribuuesve të tij.
Kurohet dhe drejtohet nga njerëzit, jo nga makineritë. Nuk ka asnjë algoritëm rekomandimi që gumëzhin në sfond, duke zgjedhur se çfarë t’u tregojë lexuesve në mënyrë që t'i mbajë ata të ngjitur në sit, për sa kohë të jetë e mundur.
Titanë të tjerë të teknologjisë duhet të studiojnë suksesin e saj. Mbështetja në algoritme është një arsye që ata kanë arritur shkallë të madhe me kaq pak punonjës. Megjithatë anët negative kanë filluar t’i ndjekin ata.
Ndërsa gjigantët e mediave sociale punësojnë gjithnjë e më shumë njerëz si moderatorë dhe shkruajnë rregulla gjithnjë e më të gjata për ato që lejohen, Wikipedia ofron një mësim se si të drejtohet një faqe me fuqi njerëzore në internet.
Është gjithashtu një nxitje e mirëpritur për vlerat e Iluminizmit, të cilat kanë vuajtur nga populizmi dhe kapitalizmi autoritar. Nëse skandalet e herëpashershme të Wikipedia i bëjnë njerëzit t’i qasen asaj me pak skepticizëm, aq më mirë, sepse skepticizmi me mendje të drejtë është një qëndrim i shëndetshëm në përgjithësi. Wikipedia e sheh veten si një punë në progres.
Nëse një fakt është i gabuar, ai i fton përdoruesit të bindin të tjerët në mënyrë që të korrigjohet. Kultura e saj e brendshme thotë se njohuritë vijnë nga prova, arsyeja dhe debati me mirëbesim, jo prej shpalljeve nga foltorja ose partia.
Si çdo institucion, Wikipedia ka të meta. Ndonjëherë nuk arrin të jetojë sipas idealeve të veta. Natyra e burimeve njerëzore do të thotë se cilësia e tyre ndryshon. Artikujt më të njohur marrin më shumë vëzhgim dhe priren të jenë më të mirët.
Kjo lë një bisht të gjatë të hyrjeve të errëta të një cilësie më të ulët. Artikujt mund të jenë tepër të gjatë, ose tepër teknikë. Pjesa më e madhe e magjisë së saj vjen nga kultura e veçantë që është krijuar midis kontribuuesve - por kulturat mund të jenë të brishta.
Ndoshta e meta e saj më e madhe është se, me gjithë gjerësinë e saj, është ende shumë e ngushtë. Redaktorët e faqes janë kryesisht meshkuj, dhe kryesisht nga Amerika e Veriut dhe Europa. Një numër i vogël bën një pjesë shpërpjesëtimore të punës. Kjo ngjyros zgjedhjen e hyrjeve të enciklopedisë dhe mënyrën se si i mbulon ato.
Wikipedianët janë përpjekur ta ndryshojnë atë, por përparimi ka qenë shumë i ngadaltë. Shumë është në rrezik. Në vendet e pasura, liberale, ku informacioni është gjerësisht i disponueshëm, Wikipedia është një lehtësi. Në vendet më të varfra, dhe ato joliberale, mund të jetë qetësisht revolucionare./ The Economist. Përktheu:Gazeta Si.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
