.png)
Gjumi është ai që biologët e quajnë "nevoja primare biologjike", thelbësore dhe e nevojshme për të ruajtur mirëqenien e përgjithshme të trupit. Ai luan një rol themelor në aktivitetet që lidhen me kujtesën dhe të mësuarit, por mbështet shumë aktivitete të tjera njohëse, si zgjidhja e problemeve, kreativiteti dhe proceset emocionale. Është gjithashtu e qartë se gjumi ka një rëndësi jetike, mbi të gjitha për të mbrojtur shëndetin e trurit tonë, i cili rrezikon të përballet me pasoja të rënda për shkak të periudhave të zgjatura të mungesës së gjumit.
Pse truri ka nevojë për gjumë?
Një numër i mjaftueshëm i orëve të gjumit nxit vëmendjen dhe përqendrimin, parakushte themelore për të mësuar.
Pa gjumë ne nuk mund të ndërtojmë ose mbajmë ‘shtigje’ në trurin tonë që na lejojnë të mësojmë dhe të krijojmë kujtime të reja, dhe bëhet shumë më e vështirë për të kryer edhe aktivitetet më të thjeshta.
Gjumi është gjithashtu i rëndësishëm mbi të gjitha sepse përcakton mënyrën se si neuronet komunikojnë me njëri-tjetrin. Fjetja e pakët, në fakt, pengon neuronet, dhe për pasojë aftësitë tona mendore ngadalësohen dhe performanca jonë njohëse është joefikase.
Një sasi e shëndetshme e gjumit është jetike për funksionimin e trurit dhe ruajtjen e aftësisë së tij për t'iu përgjigjur inputeve të të gjitha llojeve.
Çfarë ndodh me trurin kur flini pak?
Shumë kërkime kanë zbuluar se fjetja pak mund të shpërbëjë aftësitë tona njohëse dhe emocionale me kalimin e kohës, funksione të lidhura ngushtë me trurin.
Truri arrin kulmin e tij për sa i përket funksioneve bazë qelizore kur flini. Në veçanti, ai arrin të krijojë një rrugë pastrimi të dedikuar për asgjësimin e toksinave që zhvillohen kur jemi zgjuar, si për shembull, mbetjet e proteinave dhe i pompon ato nga sistemi nervor qendror.
Në fakt, vetëm një natë me mungesë gjumi mund të shkaktojë që disa proteina të grumbullohen në tru, si ato të përfshira në Alzheimer ose sëmundje të tjera neurodegjenerative.
Konkretisht, 5 ditë mungesë gjumi janë të mjaftueshme për të lënë gjurmë në tru.
Hulumtimi mbi mungesën e gjumit
Për këtë temë janë kryer shumë studime, të cilat kanë nxjerrë në pah mënyrat e ndryshme sesi mungesa e gjumit ndikon në shëndetin e trurit tonë.
Në një studim nga Universiteti i Wisconsin-Madison në bashkëpunim me Universitetin Politeknik të Marche, u analizuan minj, gjumi i të cilëve ishte i kufizuar në ⅓ të normales për rreth 4 ditë e gjysmë. Ky studim zbuloi dëmtime të konsiderueshme strukturore të fibrave nervore. Ekipi i studiuesve ka vërejtur një ulje të trashësisë së mielinës, veshjes mbrojtëse, në vetvete shumë e qëndrueshme dhe e fortë, e cila izolon nervat dhe mbron shëndetin e sistemit tone nervor qendror.
Reduktimi i mielinës mund të shkaktojë deficite neurologjike, të tilla si ndryshime të shikimit, dobësi dhe probleme të sjelljes ose njohëse. Kjo ndodh sepse nervat nuk përçojnë normalisht impulset elektrike, duke shkaktuar dëmtime afatgjatë në tru.
Mungesa e konsiderueshme e mielinës mund të shfaqet përmes mpirjes; humbja e reflekseve dhe lëvizjet e pakoordinuara; shikim i turbullt; marramendje.
Një grup tjetër studiuesish nga Universiteti i Tel Avivit dhe Universiteti i Wisconsin-Madison, megjithatë, demonstruan përmes një studimi të botuar në Nature Medicine se si mungesa e gjumit mund të vërë në rrezik aftësinë e rregullt të qelizave nervore për të komunikuar në mënyrë efektive.
Si e turbullon trurin mungesa e gjumit?
Efektet më të menjëhershme që privimi i gjumit ka në tru janë:
-Humbja e kujtesës: kur flemë truri ynë riprodhon informacionin e marrë gjatë periudhës në të cilën jemi zgjuar për ta mësuar përmendësh. Prandaj, mungesa e gjumit barazohet me pak, nëse ka, kujtime të ruajtura në trurin tonë.
-Kujtimet e rreme: truri i turbulluar nga privimi i gjumit nuk i regjistron siç duhet kujtimet dhe për këtë arsye ato do të riprodhohen gabimisht.
-Pamje e reduktuar: Mungesa e gjumit ul performancën tonë njohëse dhe kohën e reagimit.
-Halucinacione: truri i privuar nga gjumi nuk është në gjendje të kryejë funksionin e tij të rregullt të filtrimit të informacionit, prandaj nuk është në gjendje të dallojë informacionin përkatës nga informacioni i parëndësishëm.
-Fjalë të paqarta, të shkëputura: Përpunimi I fjalëve është joaktiv te individët që flenë pak.
Gjumi është i rëndësishëm dhe për shëndetin mendor
Kur nuk flemë mjaftueshëm, rreziqet për shëndetin tonë mendor rriten ndjeshëm.
Një nga pasojat e mungesës së zgjatur të gjumit, e cila shpesh nuk njihet, lidhet me simptomat e depresionit.
Depresioni dhe problemet e gjumit janë të lidhura fort me njëra-tjetrën. Njerëzit që vuajnë nga pagjumësia, për shembull, mund të kenë dhjetë herë më shumë gjasa të zhvillojnë këtë gjendje sesa njerëzit që flenë mirë dhe rregullisht.
Një studim i bërë nga Qendra Kombëtare për Informacionin Bioteknologjik zbuloi se rreth 75% e njerëzve që vuajnë nga depresioni kanë probleme me gjumin.
Por a ju mbron gjumi i mirë nga depresioni?
Gjumi i mirë sigurisht që mund të luajë një rol të rëndësishëm në menaxhimin e depresionit.
Kur pushojmë mirë, përveçse kemi shumë më tepër energji, kemi edhe një pikëpamje shumë më pozitive për jetën.
Mungesa e gjumit prish trurin tonë, duke e bërë të komplikuar menaxhimin e emocioneve dhe ndjenjave, të cilat mbeten të shtypura në një cep shumë të largët, duke na bërë të tërhiqemi në vetvete. Ankthi i pamundësisë për të menaxhuar proceset tona emocionale na shtyn të mos dëshirojmë të përballemi me problemin.
Sa orë gjumë i duhen trurit?
Orët e gjumit që kemi nevojë ndryshojnë në varësi të moshës, por mund të ndryshojnë edhe për individët e së njëjtës grupmoshë. Nuk ka një numër standard të orëve të nevojshme të gjumit që mund të përshtaten me të gjitha kategoritë dhe të gjitha nevojat e secilit prej nesh.
Foshnjat për shembull, fillimisht flenë 16 deri në 18 orë në ditë, gjë që mund të nxisë rritjen dhe zhvillimin e trurit të tyre.
Fëmijët që janë ende në shkollë kanë nevojë për të paktën 9 orë e gjysmë gjumë në natë; ndërsa të rriturit duhet të flenë 7 deri në 9 orë në ditë.
Gjërat fillojnë të ndryshojnë pasi të keni arritur një moshë të caktuar (> 60 vjeç) pasi është një tendencë të flini më pak dhe shumë më lehtë.
Në përgjithësi, një problem shumë i rëndësishëm në ditët e sotme ka të bëjë me faktin se njerëzit flenë gjithnjë e më pak për shkak të orëve të gjata të punës dhe aktiviteteve të punës që kërkojnë disponueshmëri të vazhdueshme.
A ka ndonjë mënyrë për të trajtuar mungesën e gjumit?
Zgjidhja më e thjeshtë është të flemë më shumë dhe të përpiqemi të respektojmë sasinë e orëve të gjumit që i duhen trurit tonë.
Natyrisht, kjo nuk është një zgjidhje e lehtë, veçanërisht për njerëzit që janë të privuar nga gjumi për disa javë ose muaj (ose më shumë!).
Pra, si ta ‘fikësh’ trurin tim për të fjetur?
Këtu janë disa këshilla për të përmirësuar gjumin tuaj:
Bëni një plan: shkoni të flini dhe zgjohuni në të njëjtën orë çdo ditë.
Ushtroni rregullisht për rreth 30 minuta në ditë, por jo disa orë para gjumit.
Shmangni kafeinën dhe nikotinën në orët e vona të pasdites dhe pijet alkoolike para gjumit.
Bëni aktivitete relaksuese menjëherë para gjumit (një banjë e ngrohtë, lexim, joga, etj.)
Shmangni dritat e ndritshme dhe tingujt e fortë në dhomën tuaj.
Mos përdorni pajisje elektronike para gjumit.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
