Bovillë, aty ku e ka burimin jeta e Tiranës

Nga Edmond Prifti - Mes shpateve të malit të Gamtit, në veriperëndim të Tiranës, ekziston një burim jete. Mund të duket një metaforë, por është një e vërtetë. Pothuajse, 80% e banorëve të Tiranës marrin ujë nga çezmat e tyre pikërisht nga kjo zonë; një zonë strategjike… pothuajse jo dhe aq e tillë në të vërtetë, ku tok me bagëtitë që kullosin ngaherë, shpesh bëhet edhe plazh. Ndërsa zona mbushet rëndom me turistë “të rastësishëm”, që jo pak herë, gjithçka që konsumojnë, i lënë së bashku me qeset plastike, aty, mes arrave të mbetura që nga koha e kooperativave… Nga çdo lartësi e atyre maleve përreth, shijohet një pamje spektakolare e peizazhit përreth, të favorshme për hiking (ngjitje malore), kacavjerrje në shkëmbinj (më e afërta në rrethin e Tiranës), e çiklizmit malor apo thjesht një fundjavë pikniku.

Zona përmes turizmit të aventurës, - mbase, një nga më të thjeshtat, - është bërë mjaft e njohur veçanërisht 2-3 vitet e fundit, si dhe një vendndodhje kryesore për tur operatorët, të cilët i gjen rëndom në rrjetet sociale (kundrejt një pagese nga 800-1200 lekësh) dhe i realizojnë ato gjatë fundjavës.

Vendndodhja
Për disa syresh, shtrati i lumit me ujë të kulluar i Tërkuzës, i ndodhur nën rrugën e paasfaltuar, është zilia e ditëve të fillimit të kësaj vere. Por që të shkosh deri atje, duhet ta ndjesh vërtet shpirtin e aventurës apo t’i japësh pasionin e duhur udhëtimeve të tua, ndonëse ky vend nuk ndodhet shumë larg nga kryeqyteti. Vetë Liqeni i Bovillës rrethohet nga një kurorë malesh, si ai i Gamtit dhe i Brarit, ku zhvillohen sporte të shumta si ai i kacavjerrjes, nga pasionantët e këtij sporti, por edhe për më “romantikët”, një ditë e paharrueshme pikniku në natyrë.

Tabela e ndodhur në fund të digës drejt ngjitjes për në Malin e Gamtit

Në sfidën ndaj masivit shkëmbor në Malin e Gamtit

Në varësi të përzgjedhjes për të shkuar atje, është kohëzgjatja e kësaj rruge. Nëse do merrni autobus nga Tirana, iu duhet të shkoni deri në fshatin Priskë e Vogël (pothuajse 3 kilometra nga Zall-Herri apo siç njihet ndryshe edhe Reparti i Komandove Shqiptare) e më tej 3-4 kilometra më këmbë, në një rrugë të mbetur si e tillë me pluhur e dhe, prej vitesh, deri te diga e Bovillës, 91 metra e lartë. Një tjetër vlerë e këtij vendi ka mbetur e cituar veçse në librat e historisë shqiptare, por aspak edhe në tabelat sinjalizuese (e ndodhur rreth 2 kilometra pa shkuar tek diga, në të majtë të rrugës aty ku ndodhet edhe një firmë përpunuese e gurit); është edhe piktura shkëmbore që ndodhet pikërisht në shpatin e malit e vendin më të ngushtë në vijim të Kanionit të Shkallës së Bovillës, - ato të cilat datojnë 10-12 mijë vite më parë dhe që rrezikojnë seriozisht shkatërrimin nga shpërthimet e firmave që shfrytëzojnë gurët gëlqerorë të këtyre shpateve. Ato, ashtu si shumë piktura që janë të realizuara mijëra vite më parë, në Reç, Rubik, Lepenicë dhe gjetkë, kanë si simbol kryesor, diellin, atë që edhe para mijëra viteve kjo zonë duhet të ishte akoma më e bukur se sot… pa vënien e dorës së njeriut. Para se të mbërrini aty, do kaloni në një kantier të vërtetë ndërtimi, si në të majtë apo në të djathtë të rrugës, “të miksuara” me pamjet e bukura që të ofron kanioni, që zhduket herë pas here, e ku hera-herës shihen tubacionet e mëdha ngjyrë bojë-qielli, të hedhura kuturu.

Një tjetër sport i preferuar apo edhe më shumë zbavitës, është edhe vajtja në këtë vend me biçikletë, ku pothuajse 20 kilometrat e rrugës, mund të shkurtohen së tepërmi, nëse do zgjidhni të ecni përgjatë Paskuqanit dhe jo në të djathtë të Kamzës, ku do keni mundësinë të shihni dhe disa liqene të vegjël tejet të veçantë. E nëse keni përzgjedhur të ikni me makinën tuaj, mund të vendosni pa frikë, “GPS”-in. Tabelat deri në Priskën e Vogël nuk mungojnë, as lokalet apo dyqanet e zonës deri aty, e po ashtu banorët miqësorë të kësaj zone. Rruga nga vendparkimi i makinave, pas digës, vijon më tej pa asfalt dhe plot me gropa. Nëse dëshironi, e me pak kujdes me sotokarterin e makinës, mund ta ndalni atë atje ku duken edhe shenjat e para të shtegut alpin, me një vijë të bardhë dhe të kuqe drejt Malit të Gamtit, në të majtë të rrugës, atje ku mbaron edhe zallishtja me arra.

Rruga… deri në majë
Rruga prej vitesh ka qenë e përdorur si nga makinat e tonazhit të rëndë që fatkeqësisht e kanë shfrytëzuar këtë zonë për gurin e shkëmbit gëlqeror apo gurët e zallit, por shpesh shihen edhe nga makina të vogla që shkojnë për piknik, të cilat hasin jo pak vështirësi, teksa gjarpërojnë tashmë në rrugën njëkalimshe (për shkak të shtrirjes së fundme të tubacioneve për përmirësimin e rrjetit të ujit të pijshëm të Tiranës, nga Bovilla në Yzberisht), që të çon te Mali i Gamtit, pjesë e Parkut Kombëtar të Dajtit. Megjithatë, pjesa më e shkatërruar e rrugës ndodhet në segmentin prej disa kilometrash nga Priska e Vogël, në këmbët e digës së Liqenit të Bovillës. Më tej, makina mund të parkohet, pas digës. Prej andej dukej edhe një guximtar që i ngjitej një faqeje shkëmbi me litarë dhe që arritëm ta fiksonim në foto dhe videon, e këtij udhëtimi. Rruga që të çon drejt shtegut ka edhe një burim me ujë të ftohtë përballë një rrapi shekullor, aty ku mund të bëni edhe pushimin e parë, para ngjitjes. Pak më sipër, aty ku edhe mbaron zallishtja e arrave, fillon ngjitja alpine për në Malin e Gamtit, ku pothuajse për 30 minuta apo 45 minuta, me një ecje të ngadaltë, e duke ndjekur shenjat e shtegut malor, do ecni përgjatë një mrekullie që ju shfaqet në anën tuaj të majtë, gjatë gjithë ngjitjes. Në pjesën e fundme të shtegut, ndodhen disa metra të vështira (Mos harroni! Ngaherë zbritja është më e vështirë sesa zbritja, në mal…) ku do t’iu duhet të kacavirreni. Siç na i tha dhe më pas një bari i kësaj zone, vite më parë aty ka qenë ndërtuar një mur (shenja e një hekuri të murosur në shkëmb ndodhet edhe sot) për të ndihmuar vizitorët të mbaheshin dhe të mos rrezikoheshin nga ai kalim i vështirë, por që vizitorët e shumtë… e kanë parë të arsyeshme, ta rrëzonin për poshtë.

Impianti
Liqeni kap 326 hektarë sipërfaqe dhe është një nga rezervat më të mëdha ujore, - e furnizuar nga një degë e lumit Tërkuzë dhe një degë e lumit Ishëm. Liqeni shtrihet midis Krujës dhe Tiranës, ndërsa administrohet nga komuna e Zall-Bastarit. Impianti i pastrimit të Bovillës, i cili ndodhet jo shumë larg nga diga (pranë fshatit Priskë e Vogël), është vënë në shfrytëzim të plotë në vitin 2000, atëherë kur iu nënshtrua edhe një rikonstruksioni. Nëse mendoni se gjithë ato papastërti që mund të shihni përmes bedenave të digës, dhive që kullosin e shumë të tjerave që do vini re përgjatë udhëtimit tuaj, uji që vjen në çezmat tuaja, trajtohet kimikisht me karbon aktiv për të ulur erën e algave të liqenit apo ujëmbledhësit, që lulëzojnë kryesisht gjatë vjeshtës.

Kontrolli i digës mbi liqenin e Bovillës

Uji në këtë ujëmbledhës, i tejkalon me disa herë nevojat për ujë të pijshëm në Tiranë (6500 metra kub në orë, ndërsa kapaciteti i përpunimit 10 mijë metra kub), ku edhe furnizohet 80% e popullsisë së kryeqytetit, por ngaherë ka qenë keqmenaxhimi, ashtu si në një intervistë të realizuar me inxhinierin Ilir Gjikdhima, vite më parë. Për një fundjavë ndryshe, Bovilla ofron një mori “sekretesh” që iu ftojmë t’i zbuloni. Ne iu thamë veçse disa prej tyre…

Një fundjavë në liqenin e Bovillës

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.