.png)
Sabina Veizaj- Paratë nën jastëk nuk janë një legjendë. Janë një sjellje që na karakterizon shumë mirë ne si shoqëri shqiptare. Ne kemi një traditë të një kulture të mbyllur ndaj investimit. Jemi shoqëri kursimtarësh. Kjo për shkak të trashëgimisë nga sistemi i mëparshëm kur kredia si koncept nuk ekzistonte. E nëse të duhej të blije një produkt që i tejkalonte kufijtë e mundësive të buxhetit tënd, bëhej një llotari, ku shumën e barabartë të lekëve që vendosje sëbashku me disa të njohur çdo muaj për një periudhë të caktuar, e merrje me rotacion. Po ashtu në refuzimin ndaj investimit ka ndikuar edhe mungesa e alternativave ku mund të investoje, faktor i rëndësishëm që na ka shpënë drejt kursimit.
Sot, ku alternativat e investimit janë rritur, por jeta është bërë më pak e sigurt dhe e turbullt nga faktorë politikë, socialë, ekonomikë, dhe mjetet financiare ku mund të investosh në Shqipëri, nuk të joshin për shkak të interesave të ulta, këto alternativa reduktohen.
Interesat e depozitave në banka të ndryshme tregtare sipas monedhave dhe afateve variojnë nga 0,1 – 2,5%. Kurse bonot e thesarit me afat njëvjeçar, në fund të maturimit nga 10 për qind të vlerës që merrje, aktualisht merr 1.43%, sipas ankandit të fundit të qeverisë në dhjetor 2018 (për bonot 1 vjeçare). Por edhe obligacionet dyvjeçare u emetuan me një interes 1.94%, duke rënë poshtë kufirit të 2 përqindëshit për herë të parë që nga viti 2016.
Por, në rast se vendos që paratë t'i investosh për afate më të gjata kohore, interesat rriten disi. Interesat e obligacioneve 5-vjeçare të qeverisë shqiptare në ankandin e fundit kanë qenë me një interes vjetor prej 3.75%. Janë obligacionet 10 vjeçare, ato që ofrojnë sot kthimin më të lartë nga investimi. Në ankandin e fundit, në tetorin e vitit të kaluar, këto obligacione u emetuan me një kupon prej 6.8%. Ky është fitimi që mund të merret çdo vit për një shumë të caktuar. Për 1 milion lekë të reja për të tilla obligacione, çdo vit, ti si blerës do të fitosh 68.000 lekë të reja minus tatimfitimin prej 15%, shuma neto 57.800 lekë.
Megjithatë, edhe ky investim është inferior në raport me të tjera mundësi.
Ajo që këshillojnë sot konsulentët e Pasurive të Paluajtshme, si në Perëndim, edhe në Shqipëri, janë investimi në shtëpi.
Juliana Nela, ortake tek Re/max Albania thotë për gazetën “Si” se edhe shqiptarët kanë nisur të marrin tiparet e perëndimorëve në aspektin e investimeve. Pavarësisht se “Baza e klientëve, gati 80% e tyre blejnë apartamente për të jetuar në to dhe 20% për ti dhënë me qira, ka nisur të rritet kultura e investimit në pasuri të paluajtshme”.
“Në Shqipëri ndoshta është kulturë e trashëguar; duan ta kenë në pronësi shtëpinë. Sakrificat për blerjen e shtëpisë arrijnë deri në heqjen dorë prej gjërave bazike jetësore. Për tregun e pasurive është i mirë, por për njerëzit vetë jo, duke marrë parasysh jetën që bëjnë për të patur shtëpinë e tyre pas 20-30 vitesh. Ka të bëjë me dëshirën për të trashëguar një pronë. Një perëndimor është më bohem në mënyrën e të jetuarit, e jeton jetën sipas rrethanave, ne duam të posedojmë dhe të lëmë, por po ndryshon. Brezi i ri nuk e ka dëshirën dhe kulturën e kursimit; shpenzon të ardhurat që gjeneron, po merr tiparet e perëndimit. Përdor karat e krediti, overdraftet, merr kredi. Megjithatë, kredia është produkt i ri dhe kundër mentalitetit mesatar popullor.”
Por Juliana me argumentetet e saj shpjegon se “Tirana është kryeqytet i vendit dhe unë do ta quaja kryeqytet i shqiptarëve. Edhe një kosovar e percepton Tiranën si kryeqytet të Kombit të vet. Po ashtu edhe një qytetar prej Malit të Zi dhe Maqedonisë, pjesa që flet shqip. Njësoj një emigrant që megjithëse është larguar, mendon që në prag të pensionit apo në pension do të kthehet në Shqipëri. Në këtë këndvështrim, Tirana është një vend interesant për të dhënë hapësira me qira që nga garsonieret, 1+1, dhe 2+1 të vogla.”
Me gati 15 vjetë eksperiencë në treg si bankiere, financiere dhe tanimë në fushën e pasurive të paluajtshme, Juliana mendon se do të ketë gjithmonë treg qiradhënieje e në këtë kuptim alternativa e vetme për të investuar me norma të larta kthimi, mbetet shtëpia për qiradhënieje në kushtet kur bursa mungon, interesat e depozitave e të bonove janë të ulta dhe mungojnë kompanitë e mëdha ku investimin mund ta konsiderosh të sigurt.
Për Julianën, kultura e investimit edukohet. Ajo thotë se kjo gjë ndodh kur klientit i kushton kohë dhe vëmendje. “Ne bëjmë edukatorin, por ka një pjesë që kanë nisur ta mendojnë vetë këtë gjë dhe janë të qartë kur i drejtohen zyrave tona. Unë u jap shembullin tim personal; me këtë logjikë kam blerë 3 apartamente. Dhe mendoj se ka patur rezultat.”
Ata që kërkojnë të bljenë shtëpi për investim në zyrat e Re/max Albania janë profesionistë të shkallës shoqërore të mesme me të ardhura të qëndrueshme dhe të mira; noterë, inxhinierë, arkitektë, mjekë, financierë të mirëpaguar. Profesionistë të konsoliduar dhe biznes i vogël dhe i mesëm, shtresë që përputhet me këtë produkt.
Ata kanë në planet e tyre blerjen e një apo dy apartamenteve për ti ristrukturuar sepse përfitojnë nga çmimi i ulët i apartamenteve që lënë për të dëshiruar në rifiniturat. Ata bëjnë rikonstruksion, mobilim dhe mandej i japin me qira.
Për këtë, ata vënë në dispozicion kursimet nga rroga e 15 viteve që arrijnë deri në 20 mijë euro dhe e plotësojnë shumën e kursyer me një kredi që zë 60 - 70% të vlerës së blerjes së apartamentit. Kjo kredi do të shlyhet nga qiraja.
Duke parashikuar tregun e Tiranës si kryeqytet ku çmimet kanë tendencën të rriten dhe migracioni vazhdon, Juliana gjykon se investimi në pasuri të paluajtshme, shtëpi në dy dekada ta kthen dy-fish investimin. “Do ta konsideroja një nga investimet më të mira dhe më të sigurta që mund të bëjë një njeri që disponon të ardhurat që duhen. Është një e ardhur pasive që e merr si aset në pension. Sepse tregu gjeneron klientë të sigurt; studentët, të punësuarit që nuk kanë mundësi të blejnë, emigrantët, rajoni.”
Zonat që Juliana ka identifikuar si të preferuara për këtë qëllim janë; Unaza e vogël, zona më e preferuar shumë e preferuar, Ali Demi, por jo shumë thellë, Rruga Jordan Misja tek Projekti Magnet, rezidenca Alba, shumë pranë unazës me çmime të përshtatshme dhe infrastrukturë, Kodra e Diellit pëlqehet, por ka disavantazh largësinë dhe çmimet më të larta, pavarësisht se e ka zgjidhur mirë bashkëjetesën në komunitet me infrastrukturë kërkohet më shumë për banim e më pak për investim. E preferuar është Komuna e Parisit, pavarësisht densitetit të lartë, por me investimet e reja në rrugë është bërë interesante, zona ku ka kthim të mirë qiraja me çmimin e blerjes është Tregu Elektrik me çmime pak më të larta në fillim, por më thellë balancohen, Qyteti Studenti ku oferta është e vogël, por cilësore dhe e kërkuar.
Çmimet e apartamenteve që blihen me qëllim investimin variojnë nga 750- 900 euro/ metër katror për sipërfaqje optimale. “Nuk mund të blesh një shtëpi për këtë qëllim 120 metra katror, sepse nuk mund t'ia marrësh fitimin. Shtëpia për investim duhet të jetë pa teprime; të ketë planimetri optimale. 45 metër katrorë një garsionerë, 60 metër katrorë një dhomë e kuzhinë dhe 80 metra katorë 2+ 1. Kurse 3+1 më rrallë mendohet për qira. Kur e marrim një apartament për qiradhënie, duhet të shohim kush është qiramarrës, pse nuk do të blejë ky person a familje, cilat janë çmimet që mund të përballojnë.”- shpjegon Juliana.
Nga eksperienca e punës së përditshme ajo thotë se tregu i qiramarrjes është më racional në raport me atë të blerjes dhe ndjek fuqinë paguese të tregut.
Juliana shpjegon se, në vendet e zhvilluara kthimi i investimit nga blerja e një apartamenti është më i shpejtë sepse edhe çmimi i blerjes është racional dhe në raport me të ardhurat e fuqisë blerëse. “Këtu nuk ndjek ecurinë ekonomike dhe mundësinë blerëse. Janë disa faktorë që deformojnë tregun si trafiqet e ndryshme dhe paratë e korrupsionit që blejnë me çmime të çuditshme. Mjaftojnë ta heqin cash-in nga shtëpia. Tregu është i deformuar në zonat e kërkuara, në zonat e tjera ai ecën me logjikën ekonomike. Kurse qiratë janë të ulta në raport me shitjen. Kanë tendencë në rritje më lart se shitja derisa të arrijnë në amortizim. Që qiraja të kthejë normën e fitimit të blerjes në 12 vjetë si në vendet perëndimore sepse tani tek ne kjo ndodh në 25 vite.”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
