.png)
Nga Gazeta Si- E konsideruar prej kohësh gabimisht një sëmundje e fëmijërisë së hershme, kolla e mirë mund të jetë e rëndë në çdo moshë. Ky infeksion bakterial është veçanërisht i rëndë, madje edhe fatal, për foshnjat e vogla, të pavaksinuar ose pjesërisht të vaksinuar dhe njerëzit në rrezik si gratë shtatzëna dhe të moshuarit.
Në Shqipëri janë konfirmuar 30 raste gjatë vitit, prej të cilëve 8 janë shtruar në spitalin infektiv.
Mjekja mikrobiologe dhe zv/drejtoresha teknike në ISHP, Blerta Brati thotë për Gazetasi.al se në varësi të përbërjes, vaksinat e kollës së mirë kanë një efekt të rëndësishëm në zhvillimin e agjentit etiologjik të kollës së mirë, bakterit Bordetella pertussis. Ky zhvillim rezulton në ndryshime gjenetike dhe fenotipike në baktere dhe ka rezultuar në rishfaqjen e kollës së mirë në shumë vende, si dhe në shfaqjen e shtameve të reja që u shpëtojnë vaksinave.
“Shfaqja e shtameve të reja përmes presionit të vaksinës ilustron kështu rëndësinë e marrjes parasysh të biologjisë evolucionare të baktereve në zhvillimin e vaksinave të reja”, thotë Brati, duke shtuar se në Shqipëri kemi ende vaksinën pertus qelizor, por duke kaluar gradualisht në atë aqelizor, dozat perforcuese duhen përdorur edhe tek shtatzënat për të mbrojtur foshnjat e porsalindura.
“Vaksina e përdorur në vendin tonë ka qenë qelizore. Europa përdor joqelizoren. Vaksinat joqelizore përmbajnë antigjene të purifikuara Bordetella pertussis, të cilat mund të jenë toksina ose adhezina (hemagglutinina filamentoze, pertaktina dhe fimbria). Ato përthithen në kripërat e aluminit. Ndërkohë, vaksinat qelizore kane bakterin të gjithë brenda”, shpjegon mjekja, duke shtuar se vaksinat e kollës së mirë janë tregtuar dhe përdorur në shumicën e vendeve të botës për disa dekada.
Silva Bino, shefe për sëmundjet infektive në ISHP ka thënë për mediat se e mira është që të gjithë fëmijët vaksinimin bazë ta kryejnë me vaksinën qelizore ndaj Pertusis.
“Kjo është dhe arsyeja pse ne kemi më pak raste me "Kollën e Mirë" krahasuar me vendet e tjera të rajonit, ku nuk aplikohet vaksina qelizore”.
Historia e vaksinave të kollës së mirë është unike, me vaksinat tradicionale qelizore që janë zëvendësuar nga vaksinat joqelizore në shumë vende të zhvilluara gjatë dy dekadave të fundit.
Në të gjithë botën ka rreth 40 milion raste në vit dhe 300 mijë vdekje nga kolla e mirë.
Cilat janë shkaqet?
Kolla e mirë është një infeksion shumë ngjitës i frymëmarrjes i shkaktuar kryesisht nga bakteret Bordetella pertussis. Bordetella parapertussis gjithashtu mund të jetë përgjegjëse për sëmundjen. Incidenca e infeksioneve për shkak të këtij agjenti të dytë ndryshon shumë në varësi të vendit.
Si transmetohen bakteret?
Mjekja thotë se kolla e mirë është shume ngjitëse dhe 1 person i infektuar ua transmeton sëmundjen mesatarisht 15 personave të tjerë. Kjo ndodh përmes ajrit gjatë kontaktit të drejtpërdrejtë me njerëzit e infektuar. Në zonat ku fëmijët nuk janë vaksinuar, transmetimi ndodh tek fëmijët. Nga ana tjetër, në rajone ku fëmijët janë vaksinuar për dekada, transmetimi tani ndodh kryesisht nga të rriturit ose adoleshentët tek foshnjat.
Cilat janë simptomat?
Kolla tipike karakterizohet nga tre faza:
1. Një fazë inkubacioni fillimisht pa asnjë simptomë, e ndjekur nga rhinorrhea (rrjedhje hundësh) për afërsisht dy javë;
2. Një fazë paroksizmale e cila karakterizohet nga një kollë e vazhdueshme që zgjat më shumë se 7 ditë, pa temperaturë në shumicën e rasteve, me kriza të shoqëruara me rikuperim të vështirë nga frymëmarrja dhe ndonjëherë të vjella që ndodhin pas sulmeve. Tek foshnjat, mund të ndodhë apnea, ndonjëherë e shoqëruar me bradikardi (rrahjet e zemrës nën normale), apo edhe episode të cianozës (ngjyrosje blu të lëkurës). Tek adoleshentët dhe të rriturit, në shumicën e rasteve vërehet një aktivizim gjatë natës.
3. Në fund faza e konvaleshencës e cila mund të zgjasë disa javë. Tek fëmijët e vegjël, komplikime të dukshme janë pneumonia ose gjendjet neurologjike (krizat konvulsive, encefaliti). Tek foshnjat, kolla e mirë mund të jetë shumë serioze ose edhe fatale, sepse shoqërohet me dështim të frymëmarrjes ose tek shumë organe.
Si të diagnostikoni infeksionin?
Duke qenë se karakteristikat klinike mund të ndryshojnë, veçanërisht tek adoleshentët ose të rriturit në varësi të statusit të tyre imunitar, është shumë e rëndësishme të konfirmohet infeksioni me një diagnozë biologjike. Kjo lejon që pacienti të trajtohet me antibiotikë sa më shpejt të jetë e mundur, dhe në këtë mënyrë të ndalojë shpejt transmetimin dhe të mbrojë njerëzit në kontakt me personin e infektuar.
Si të parandaloni infeksionin?
Brati thotë se parandalimi bazohet kryesisht në vaksinimin. Vaksinimi primar te fëmijët bëhet në moshën 2 deri në 4 muaj, i ndjekur nga një përforcues në 11 muaj. Pastaj një përforcues i dytë në moshën 6 vjeç dhe një i tretë midis 11 dhe 13 vjeç. Tek të rriturit rekomandohet një përforcues në moshën 25 vjeçare.
Përveç vaksinimit, mund të përdoren antibiotikët për parandalim te njerëzit shumë të ekspozuar dhe të brishtë.
Rritje të kollës së mirë janë raportuar që nga mesi i vitit 2023 në Belgjikë, Kroaci, Danimarkë, Spanjë, Suedi dhe Norvegji, me rritje të veçanta këtë vit në Republikën Çeke dhe Holandë.
Në Republikën Çeke, rastet me pertusis janë në nivelin më të lartë të raportuar që nga vitet 1960, me më shumë se 6,300 raste të sëmundjes midis janarit dhe javës së parë të prillit.
Spanja kishte raportuar më shumë se 8,200 raste deri në mars, sipas një raporti nga autoritetet shëndetësore, një rritje e madhe krahasuar me 1,200 raste të raportuara në të gjithë vitin 2023.
Holanda raportoi më shumë se 3,600 raste të kollës së mirë midis janarit dhe marsit 2024, nga të cilat 228 ishin te foshnjat.
Autoritetet shëndetësore greke kanë raportuar gjithashtu raste më të larta se një vit më parë, me 82 raste të kollës së mirë që nga fillimi i 2024. Kjo krahasohet me vetëm nëntë raste vitin e kaluar.
Pse ka një rishfaqje të rasteve të kollës së mirë në Europë?
Në mënyrë tipike, rastet e kollës së mirë arrijnë kulmin çdo tre deri në pesë vjet.
“Kulmi i fundit në shumicën e vendeve europiane ishte ose në vitin 2012 ose në 2018, dhe kështu është mjaft logjike të shihet tani një ‘rigjallërim’ i kollës së mirë,” ka thënë për mediat e huaja Sylvain Brisse, Drejtor i Institutit Pasteur që studion patogjenët, bakteret dhe vaksinat për infeksione të ndryshme.
Ai tha se e pazakonta është se për shkak të pandemisë Covid dhe kufizimeve pati një vonesë në rikthimin e infeksionit.
Gjatë pandemisë në 2020 dhe 2021, nuk kishte pothuajse asnjë rast të kollës së mirë, kështu që si vonesa pandemike ashtu edhe natyra ciklike e patogjenit mund të kontribuojnë në rishfaqjen e kollës së mirë.
Një zëdhënës i zyrës rajonale të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) në Europë specifikoi se në të gjithë rajonin mbulimi i vaksinimit është ulur që nga pandemia.
“Para vitit 2019, pothuajse 70 për qind e vendeve në rajon raportuan mbulim 90 për qind ose më të lartë me një dozë të parë përforcuese të vaksinës. Mbulimi u ul gjatë pandemisë dhe nuk është rikuperuar që atëherë DHE tani vetëm rreth 50 për qind e vendeve kanë raportuar mbulim 90 për qind”, u tha në njoftimin e OBSH.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
