Perimet po humbasin lëndët ushqyese. A mund të ndryshojë kjo?

Një proces i quajtur biofortifikimi i vendos lëndët ushqyese direkt në fara dhe mund të zvogëlojë urinë globale, por nuk është një farë magjike...

Në vitin 2004, Donald Davis dhe kolegët e tij shkencëtarë në Universitetin e Teksasit bënë një zbulim alarmues: 43 ushqime, kryesisht perime, treguan një rënie të theksuar të lëndëve ushqyese midis mesit dhe fundit të shekullit të 20-të.

Sipas këtij studimi, kalciumi në bishtajat ra nga 65 në 37 mg. Nivelet e vitaminës A ranë pothuajse përgjysmë në perime të tjera dhe kërcelli i brokolit kishte më pak hekur.

Humbja e lëndëve ushqyese ka vazhduar që nga ai studim. Hulumtimet më të fundit kanë dokumentuar rënien e vlerës së lëndëve ushqyese në disa kultura kryesore për shkak të rritjes së niveleve të dioksidit të karbonit (CO2) atmosferike; një studim i vitit 2018 që testoi orizin zbuloi se nivelet më të larta të CO2 reduktuan përmbajtjen e tij të proteinave, hekurit dhe zinkut.

Kriza klimatike vetëm sa ka përshpejtuar shqetësimet për vlerën ushqyese të të korrave. Kjo ka nxitur shfaqjen e një procesi të quajtur biofortifikimi, një strategji për të rimbushur lëndët ushqyese të humbura ose ato që ushqimet nuk i kishin kurrë.

Biofortifikimi përfshin teknologji të shumta. Njëra përfshin modifikimin gjenetik të një kulture për të rritur përmbajtjen e saj ushqyese, gjë që lejon futjen e shpejtë të tipareve të reja. Një tjetër, biofortifikimi agronomik, përdor plehra të pasura me lëndë ushqyese ose ndryshime në tokë për të përqendruar minerale të veçanta në bimë.

Biofortifikimi i vendos lëndët ushqyese direkt në farë, në krahasim me fortifikimin, i cili shton lëndë ushqyese në ushqim pasi të rritet. Në skenën globale, aktorët ndërkombëtarë si Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) dhe Grupi Konsultativ për Kërkimet Ndërkombëtare Bujqësore (CGIAR) e kanë konsideruar zhvillimin e kulturave të bifortifikuara të përmirësuara me lëndë ushqyese si një nga qëllimet e tyre kryesore në arritjen e sigurisë ushqimore.

Prateek Uniyal, drejtues i programit në Institutin Ndërkombëtar të Kërkimit të Politikave Ushqimore (IFPRI), shpjegoi se "për shkak të ndryshimeve klimatike, hekuri dhe zinku janë ulur me 30-40% për shkak të reshjeve të tepërta, të ftohtit dhe dëmtimit fizik".

HarvestPlus është një organizatë që udhëheq globalisht provat dhe teknologjinë e biofortifikimit. Aktualisht po punon me qeveritë në më shumë se 30 vende dhe varietetet e saj të bifortifikuara janë mbjellë nga më shumë se 100 milionë fermerë në mbarë botën, kryesisht në vendet në zhvillim. Deri në vitin 2030, vlerëson organizata, 1 miliard njerëz do të përfitojnë nga ushqimet e bifortifikuara.

"Ne jemi rreth 20 vjet në një program 40-vjeçar," tha Jenny Walton, drejtuese në HarvestPlus. "Ne po përpiqemi të revolucionarizojmë sistemet kryesore të ushqimit."

Ndërsa kequshqyerja demonstron nevojën urgjente për të rritur densitetin e lëndëve ushqyese të të korrave në nivel global, Benjamin Cohen, profesor i studimeve mjedisore në Kolegjin Lafayette, thekson biofortifikimin jo një zgjidhje për problemin.

“Shqetësimet e mia kanë të bëjnë me financuesit, bazuar në politikëbërësit, që zgjedhin të investojnë në biofortifikim në vend që të mbështesin modele më të qëndrueshme të fermave të vogla që mund të jenë më efikase dhe elastike se sistemet në shkallë të gjerë”, tha Cohen.

“Promovimi i biofortifikimit sugjeron zgjidhjen e një problemi që nuk duhet të ekzistojë. Ka të ngjarë që të njëjtat procese bujqësore do të mbështeten më tej vetëm në biofortifikim”.

Por ka shqetësime të tjera se lëndët ushqyese po humbasin në një shkallë më të gjerë sesa mund të zëvendësojë biofortifikimi.

Davis, i cili udhëhoqi studimin origjinal të Universitetit të Teksasit që demonstroi rënien e vlerës së lëndëve ushqyese në të mbjella, tha: “Një kufizim i biofortifikimit është se ai fokusohet në një ose ndoshta dy lëndë ushqyese për bimë, ndërsa rënia e lëndëve ushqyese priret të ndikojë në shumë lëndë ushqyese njëkohësisht”.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.