.png)
Marko Jakshiç ishte aq i ngopur me atë që ai e përshkroi si gërryerje të të drejtave të pakicave për serbët në veri të Kosovës, saqë iu bashkua një eksodi të punonjësve të qeverisë në një largim që la shumë shërbime publike të paralizuara.
Disa muaj më pas, qindra zyrtarë – përfshirë policë – në qytetin e Mitrovicës së Veriut ende nuk janë kthyer në punë.
Protesta, e cila u pasua nga një ndezje e tensioneve etnike , ka ngritur shqetësime në kryeqytetet perëndimore për një tjetër krizë sigurie për Europën.
“Ne kemi nevojë për autonomi,” tha Jakshiç, i cili është një zyrtar i gjykatës. “Dhe respektimin e Kushtetutës së Kosovës, e cila garanton përfaqësim të barabartë etnik në institucione”.
Përndryshe, tha ai, qëndrimi do të vazhdojë pafundësisht dhe ndoshta do të përkeqësohet.
Popullsia me shumicë shqiptare dhe pakicë serbe në Kosovë ushqejnë pakënaqësi të thellë reciproke pas një lufte në fund të viteve 1990, kur provinca ish-jugosllave u shkëput nga Beogradi. Kosova shpalli pavarësinë në vitin 2008. Paqja e brishtë është zbatuar nga një mision i NATO-s prej 4.000 trupash, por të dy grupet etnike janë të prirur për përshkallëzim dhe kryeqytetet perëndimore shpesh duhet të shuajnë tensionet përpara se ato të kalojnë në dhunë.
Të vetëdijshëm për ndikimin që Rusia ka ende në Serbi, ndërmjetësuesit perëndimorë janë dërguar në rajon, duke u bërë presion të dyja qeverive në Prishtinë dhe Beograd për të zbutur tensionet. Ndërsa analistët ushtarakë dhe diplomatikë janë optimistë se një konflikt potencialisht i dhunshëm është shmangur tani për tani, serbët e Kosovës ankohen se të drejtat e tyre janë anashkaluar.
“Ata u fokusuan vetëm në njohjen e Kosovës nga Serbia”, tha Jakshiç për bisedimet ndërkombëtare. “Nuk ka njeri nga Mitrovica.”
Pavarësia e Kosovës njihet nga shumica e vendeve perëndimore. Por Serbia tha se nuk do ta ndiqte kurrë shembullin, një pikëpamje që ndahet nga të afërmit e saj etnik në veri të Kosovës, të cilët këmbëngulin për më shumë autonomi nga Prishtina.
Albin Kurti, kryeministri i Kosovës, thotë se serbët në të dyja anët e kufirit duhet të njohin pavarësinë dhe sovranitetin e vendit. Të kërkosh të drejtat e pakicave pa e njohur shtetësinë e Kosovës është si “të porosisësh çaj pa filxhan”, tha Kurti për Financial Times. “Ne duam që të gjitha pakicat në Kosovë t'i përdorin të drejtat gjithëpërfshirëse të parashikuara në kushtetutën tonë dhe duam që ato të integrohen plotësisht. Nuk ka alternativë tjetër.”
Lumi i cekët Ibër e ndan Mitrovicën, një qytet i zbehtë me rreth 100.000 banorë, në zona pothuajse ekskluzive etnike, me 30.000 serbë në Mitrovicën veriore dhe 70.000 shqiptarë në Mitrovicën e Kosovës në jug.
Tensionet në qytet dhe në mbarë Kosovën e Veriut u përshkallëzuan në dhjetor kur serbët etnikë ngritën barrikada dhe bllokuan rrugët e mëdha dhe pikat kufitare për të protestuar kundër vendimit të Prishtinës për të mandatuar zëvendësimin e letërnjoftimeve dhe targave të makinave të lëshuara nga Serbia.
Ata u zemëruan gjithashtu nga dislokimi i njësive të armatosura policore në rajon, me dhunën që u shmang për pak pas një stuhie të aktivitetit diplomatik dhe presionit nga Beogradi për të çmontuar barrikadat.
Këshilltari i Departamentit të Shtetit të SHBA, Derek Chollet, udhëtoi për në Prishtinë e më pas në Beograd, ku iu bashkua Christopher Hill, ambasadori i Uashingtonit në Serbi. Të dy diplomatët e njohin mirë Ballkanin pasi morën pjesë në përpjekjet për paqe në vitet 1990. Ndërsa nuk ka asnjë provë që Rusia të ketë një dorë në përshkallëzimin e fundit, Moska mund të përfitojë nga tensionet e vazhdueshme në rajon, tha Hill.
"[Rusët] thjesht kërkojnë çdo lloj problemi si ky për të zgjeruar shtrirjen e tyre," tha Hill.
Kosova për ta është bileta e tyre për të ndërhyrë në Serbi. Presidenti serb Aleksandar Vuçiç, historikisht një aleat i presidentit rus Vladimir Putin, ka kërkuar të distancohet nga pushtimi i plotë i Moskës në Ukrainë dhe ka bërë hapa për të reduktuar varësinë e vendit të tij nga energjia ruse .
“Ne e bëjmë politikën tonë në një mënyrë shumë të pavarur”, tha Vuçiq. “Nëse dikush ju thotë se Putini po ndikon tek ne, unë do të thosha se kjo është një gënjeshtër totale.”
Vëzhguesit e pavarur vënë në dukje se Beogradi nuk ka treguar ndonjë shenjë për të kërkuar përshkallëzimin e konfliktit me Kosovën me urdhër të Moskës dhe as nuk i mirëpret përparimet ruse. Këtë javë Vuçiç hodhi poshtë përpjekjet e grupit paraushtarak rus Wagner për të rekrutuar mercenarë serbë për luftën në Ukrainë.
"Nëse Beogradi është kundër përshkallëzimit, nuk ka asnjë mënyrë që Rusia ta imponojë këtë," tha Maxim Samorukov, një ekspert i Rusisë me qendër në Beograd i Carnegie Endoëment for International Peace.
Sipas liderëve dhe diplomatëve në të dy vendet, ritmi i ngadaltë i integrimit europian ka kontribuar në përkeqësimin e tensioneve. Kosova nuk njihet nga pesë nga 27 shtetet anëtare të BE-së dhe nuk i është dhënë statusi i kandidatit për në BE.
Rruga e Serbisë drejt pranimit është më e avancuar pasi u bë kandidate në 2012, por pak përparim është bërë kohët e fundit.
“Njerëzit këtu janë të ngopur me premtimet [për një] rrugë europiane,” tha Vuçiç. “Perspektiva europiane? Po tallesh me mua, apo çfarë? Pas 22 vitesh, a ka ndonjë datë, a ka ndonjë gjë të vërtetë?”
Presidenti serb tha se aftësia e tij për të ndikuar tek udhëheqësit serbë të Kosovës po zbehej. “Njerëzit në veri ishin shumë të mërzitur me mua,” tha ai. “Unë iu luta që të hiqnin barrikadat. Ata donin të çliroheshin. Ata thanë: 'Ne ju besojmë, por ju duhet të na besoni ne. Ne nuk mund ta durojmë më këtë.”
Një lëshim që diplomatët amerikanë kërkojnë është një asociacion i komunave me shumicë serbe në veri të Kosovës, një platformë për të mbrojtur interesat etnike serbe dhe për të rritur autonominë e komunitetit.
Rrjeti i planifikuar ishte pjesë e marrëveshjes së fundit të madhe për Kosovën, e arritur në Bruksel në vitin 2013, por nuk u konstituua kurrë. Kurti thotë se shoqata nuk mund të krijohet pasi Gjykata Kushtetuese e Kosovës përjashtoi një shoqatë të tillë me bazë etnike. Vendasit në Mitrovicë shprehën skepticizëm rreth një përparimi së shpejti. Zorana Simić, një shitëse perimesh, tha se ishte mësuar me tensionet.
“Familja ime ka jetuar këtu shumë përpara se Kosova të krijohej ndonjëherë si shtet, dhe ne do të jemi këtu shumë kohë pasi këta djem të largohen,” tha ajo. “Ne jemi serbë pa marrë parasysh çfarë. Ne nuk duam të luftojmë për të drejtën për ta thënë këtë.”
Burimi: Financial Times/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
