Analize

Morali dhe Zoti – Sa më të varfër, aq më shumë e besojnë

Cila është lidhja midis besimit në Zot dhe moralit? Dhe sa të rëndësishëm janë Zoti dhe lutja në jetën e njerëzve? Pew Research Center u bëri këto pyetje afro 39 mijë individëve  njerëzve në 34 shtete të botës,   më 2019.

Mendimet e njerëzve nëse besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm,  ndryshojnë nga zhvillimi ekonomik, arsimi dhe mosha. Sa më të varfër të jenë njerëzit aq më shumë rëndësi i japin moralit nga Zoti. Qasje të ngjashme e ndajnë ata me prirje politike të djathta.  Megjithëse në përgjithësi 45 përqind e shohin Zotin të rëndësishëm në jetët e tyre, në Europën Perëndimore priren më shumë kah laikja dhe arsimimi. Këtë ndoshta e dëshmojnë edhe ngjarjet e fundit në Francë, ku në 5 vjetorin e masakrës në revistën Charlie Hebdo, tre të tjerë u vranë brutalisht nga akte terroriste, të lidhura me fanatikë të besimit islam. Si qeveria ashtu edhe shoqëria franceze e kanë parë si sulm të lirisë së shprehjes, një e drejtë e shenjtë për shoqëritë perëndimore.

Njerëzit në ekonomitë në zhvillim,  të përfshira në këtë studim, kanë tendencë të jenë më fetarë dhe më shumë të ngjarë ta konsiderojnë fenë si të rëndësishme në jetën e tyre dhe ata kanë më shumë gjasa, sesa njerëzit që jetojnë në ekonomi të përparuara, të thonë se besimi në Zot është i nevojshëm për të qenë i moralshëm. Dallimet ndodhin edhe brenda vendeve. Në përgjithësi, njerëzit që janë relativisht jofetarë janë më të prirë sesa njerëzit shumë fetarë,  në po të njëjtat vende,  të thonë se nuk është e nevojshme të besosh te Zoti që të jesh një person i moralshëm.

Pavarësisht ndryshimeve në respektimin fetar, një mesatare prej 62% në të gjithë vendet e anketuara thotë se feja luan një rol të rëndësishëm në jetën e tyre, ndërsa 61% pajtohen që Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetën e tyre dhe 53% thonë të njëjtën gjë për lutjen. Që nga viti 1991, pjesa e njerëzve që thonë se Zoti është i rëndësishëm për ta është rritur në Rusi dhe Ukrainë, ndërsa e kundërta ka ndodhur në të njëjtën kohë në Europën Perëndimore.

Sipas rajonit, sasia e besimit

Në tetë popujt e  Europës Perëndimore të anketuar, vetëm një mesatare prej 22% thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm, ndërsa në gjashtë kombet e Europës Lindore, një mendim të tillë e ndan  një mesatare prej 33%. Studimi i mëparshëm përcakton kontinentin Europian gjithnjë e më laik në tërësi, megjithëse midis europianëve, ka dallime të dukshme midis vendeve Lindore dhe Perëndimore në qëndrimet ndaj fesë dhe pakicave fetare.

Ikona të Fesë Ortodokse

Nga të 13 vendet e anketuara në Bashkimin Europian, Greqia ka pjesën më të madhe të banorëve që lidhin besimin në Zot me moralin (53%), pasuar nga Bullgaria (50%) dhe Sllovakia (45%). Por, në shumë vende të kontinentit Europian, relativisht pak njerëzthonë se është e nevojshme të besosh në Zot që të jesh i moralshëm, me  vetëm 9% në Suedi, 14% në Republikën Çeke dhe 15% në Francë.  Më pak se gjysma në Kanada dhe ShBA thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm (përkatësisht 26% dhe 44%).

Në të kundërt, pothuajse të gjithë të anketuarit në Indonezi dhe Filipine (96% secila) bëjnë  një lidhje midis besimit në Zot dhe të pasurit vlera të mira. Dhe gati tetë në dhjetë (79%) në Indi thonë të njëjtën gjë. Por në Azinë Lindore, koreanët  e Jugut janë disi të ndarë në këtë çështje (53% thonë se është e nevojshme, 46% thonë se nuk është e tillë), ndërsa pjesë më të vogla në Japoni (39%) dhe Australi (19%) mendojnë se është e nevojshme të besosh në Zot për të qenë një person i moralshëm.

Midis të anketuarve  në Lindjen e Mesme dhe kombet e Afrikës së Veriut, të paktën shtatë në dhjetë në Liban (72%), Turqi (75%) dhe Tunizi (84%) mendojnë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të pasur vlera të mira. Izraelitët janë të ndarë në këtë çështje, me 48% të popullsisë në të dy anët.

Besimtar mysliman në lutje, Kashmir

Për më tepër, shumicat dërrmuese  në secilin prej vendeve  afrikane nën-Sahariane thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë moral. Mbi nëntë në dhjetë  vetë në Kenia dhe Nigeri (përkatësisht 95% dhe 93%) lidhin besimin në Zot me moralin, ndërsa 84% e Afrikës së Jugut janë të të njëjtit mendim. Shumica në të tre vendet e Amerikës Latine të anketuara thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm, me pjesëmarrjen më të lartë në Brazil (84%). Katolicizmi mbetet feja më e madhe në Amerikën Latine dhe shumica e katolikëve në të tre shtetet  e anketuara mendojnë se është e nevojshme të besosh në Zot që të jesh i moralshëm.

Në mënyrë të habitshme, si  Rusia ashtu  dhe Ukraina kanë parë një evolucion të mendimit për këtë çështje, por në drejtime të kundërta. Rusia ka parë një rritje prej 11 pikësh  përqindje që nga viti 2002 në pjesën që thotë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të pasur vlera të mira, ndërsa Ukraina ka parë një rënie prej 11 pikësh.

Përveç Rusisë, vetëm dy vende të tjera - Bullgaria dhe Japonia - kanë parë rritje të konsiderueshme në pjesën e publikut të tyre që ndan këtë mendim (përkatësisht 17 pikë dhe 10 pikë). Përveç Ukrainës, katër vende të tjera - Meksika, Turqia, Koreja e Jugut dhe Shtetet e Bashkuara - kanë parë ulje të konsiderueshme të përqindjes së publikut që thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm.

Të Krishterë Ungjillore në Lutje

Zoti  dhe PBB-ja

Në përgjithësi, të anketuarit në shtetet  me prodhim të brendshëm bruto më të ulët kanë më shumë gjasa të thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm dhe të kesh virtyte. Me fjalë të tjera, ekziston një marrëdhënie e zhdrejtë midis PBB-së për frymë dhe përqindjes së publikut që krijon këtë lidhje midis besimit në Zot dhe moralit. Analiza statistikore tregon një korrelacion të fortë të anasjelltë, me një koeficient prej -0.86.

Për shembull, në Kenia, e cila ka PBB-në më të ulët për frymë nga të gjitha 34 kombet e përfshira në këtë analizë (4,509 dollarë në 2019) 95% e të anketuarve shprehin pikëpamjen se besimi në Zot është integral për të qenë i moralshëm.

Në të kundërt, vetëm 9% e të anketuarve në Suedi - e cila ka një nga PBB-të më të larta për frymë të shteteve të anketuara (55,815 dollarë në 2019) - thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë moral. Ky model është në përputhje me kërkimet e mëparshme që kanë zbuluar se europianët priren të jenë më pak fetarë sesa njerëzit në shumë pjesë të tjera të botës.

Në baza individuale, ata që fitojnë në ose mbi pragun e të ardhurave mesatare,  në shumicën e shteteve të anketuar,  kanë shumë më pak të ngjarë të thonë se besimi në Zot është i nevojshëm për moralin. Diferenca më e madhe midis atyre në nivele të ndryshme të të ardhurave është në ShBA, ku ekziston një ndryshim prej 24 pikë përqindje midis atyre nën të ardhurat mesatare dhe atyre në ose mbi të.

Besimi sipas brezave

Shumica e vendeve të anketuara shfaqin hendeqe të brezave në çështjen,  nëse besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm  dhe për të pasur vlera të mira. Në përputhje me analizat e kaluara që gjetën se të rinjtë  janë përgjithësisht më pak fetarë, 18-29 vjeçarët kanë më pak gjasa të thonë se është e nevojshme të besosh në Zot që të jesh i moralshëm. Në shumicën e 34 vendeve të anketuara, mosha 50 vjeç e lart kanë dukshëm më shumë gjasa të mendojnë se,  besimi në Zot është i domosdoshëm për moralin.

Kjo është veçanërisht e vërtetë në Korenë e Jugut, ku 64% e të moshuarve marrin qëndrimin se besimi në Zot është i lidhur me moralin, ndërsa vetëm një e pesta e më të rinjve thonë të njëjtën gjë. Hendeku midis të rriturve të moshës 50 vjeç e lart dhe të rriturve të moshës 18 deri në 29 vjeç është i barabartë ose më i madh se 20 pikë përqindje në Korenë e Jugut, Greqi, Argjentinë, ShBA, Meksikë, Poloni, Japoni, Hungari, Bullgari dhe Sllovaki.

Në Vatikan gjatë meshës së Papës

Hendeqet e moshës në këtë çështje  janë të pranishme në pothuajse çdo rajon të botës. Në Nigeri, Tunizi, Turqi dhe Brazil, të paktën shtatë në dhjetë njerëz në çdo grupmoshë pajtohen se besimi te Zoti është i domosdoshëm për moralin. Sidoqoftë, në Republikën Çeke dhe Suedi, jo më shumë se dy në dhjetë persona në çdo grupmoshë marrin atë pozicion. Në asnjë vend të anketuar, moshat 18-29 vjeç nuk kishin më shumë gjasa se më të vjetrit, që  të thoshin se është e nevojshme të besosh në Zot për të qenë i moralshëm.

Morali përmes edukimit dhe ideologjisë politike

Në shumicën e vendeve të Europës dhe Amerikës së Veriut, individët me më shumë arsimim kanë më pak të ngjarë të thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë i moralshëm. Ky model ndjek nga afër lidhjen midis niveleve të të ardhurave dhe mënyrës se si njerëzit i përgjigjen kësaj pyetjeje, sepse ekziston një korrelacion i rëndësishëm midis arritjeve arsimore dhe fitimeve.

Në 24 nga 34 vendet e anketuara, të anketuarit me nivele më të larta arsimore ka shumë më pak të ngjarë të thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për të qenë moral. Nuk ka ndryshime të rëndësishme midis 10 vendeve të tjera të përfshira në studim.

Dervishët Rrotullues, Rit i Sufizmit

Në 15 vende të anketuara, ata që janë ideologjikisht të djathtë  kanë më shumë gjasa të thonë se është e nevojshme të besosh në Zot që të jesh i moralshëm dhe të kesh vlera të mira (ideologjia raportohet vetë dhe ndryshon nga vendi). Shumica e atyre që janë në të djathtë në ShBA, Greqi, Argjentinë dhe Izrael thonë se besimi në Zot është i domosdoshëm për moralin; më pak se gjysma e të majtëve  në ato vende thonë të njëjtën. Hendeku i Majtë-i Djathtë tejkalon 30 pikë përqindjeje në ShBA, Poloni dhe Greqi.

Megjithëse vetëm rreth një në dhjetë suedezë me prirje të djathtë thonë se është moralisht e nevojshme të besosh në Zot, hendeku i Djathtë-Majtë  vazhdon edhe në Suedi: Vetëm 2% e të majtëve thonë të njëjtën. Të Djathtët ka shumë të ngjarë të thonë se është e nevojshme të besojnë në Zot që të jenë të moralshëm në vende si  Hungari, Spanjë, Kanada, Argjentinë, Gjermani, Izrael, Brazil, Australi, Korenë e Jugut, MB, Holandë dhe Suedi .

Sllovakia është i vetmi vend i anketuar ku ata që janë të Majtë kanë më shumë gjasa të thonë se,  është e nevojshme të besosh në Zot që të jesh i moralshëm: 49% e të majtëve në Sllovaki pajtohen, krahasuar me 33% të të djathtëve .

Katedralja Notre-Dame, Paris

Europianët më pak fetarë

Në shumicën e vendeve të anketuara, më shumë se gjysma e publikut thotë se feja është ose “shumë e rëndësishme”, ose “disi e rëndësishme” në jetën e tyre. Sidoqoftë, europianët në përgjithësi tregojnë më pak angazhim fetar mbi këtë masë sesa njerëzit në rajone të tjera.

Kur u pyetën për rëndësinë e fesë në jetën e tyre, shumica në 23 nga 34 vende thonë se feja është shumë ose disi e rëndësishme për ta. Kjo përfshin nëntë në dhjetë ose më shumë në Indonezi, Nigeri, Tunizi, Filipine, Kenia, Indi, Afrikë të Jugut, Brazil dhe Liban.

Shumica në disa prej këtyre vendeve kanë nivele veçanërisht të larta të angazhimit fetar, duke thënë se feja është shumë e rëndësishme jetën e tyre. Qëndrime të tilla janë të zakonshme në Indonezi (98%), Filipine (92%), Tunizi (91%), Brazil (84%), Indi (77%), Turqi (71%), Liban (70%) dhe të gjitha vendet e anketuara Afrikane - 93% në Nigeri, 92% në Kenia dhe 86% në Afrikën e Jugut.

Gra Hindu në Lutje

Ndërkohë, vendet europiane në studim kanë tendencë të kenë raporte shumë më të vogla që thonë se feja është ose shumë ose disi e rëndësishme në jetën e tyre, duke përfshirë 22% të të rriturve në Suedi, 23% në Republikën Çeke, 33% në Francë dhe 39% në  vende  si Holanda dhe Hungaria.

Në vende  të shumta evropiane, pluralitetet thonë se feja “nuk është aspak” e rëndësishme në jetën e tyre. Ky është rasti në Republikën Çeke, Francë, Holandë, Suedi dhe Mbretërinë e Bashkuar, ku të rriturit kanë më shumë gjasa të thonë se feja nuk është aspak e rëndësishme në jetën e tyre, sesa të zgjedhin ndonjë mundësi tjetër përgjigjeje.

Nga ana tjetër, më shumë se gjashtë në dhjetë të anketuar në Greqi, Poloni dhe Itali thonë se feja është shumë ose disi e rëndësishme në jetën e tyre. Më shumë njerëz në Greqi thonë se feja është të paktën disi e rëndësishme për ta (80%) sesa në çdo vend tjetër europian. Shumica  më të vogla në Gjermani, Sllovaki, Lituani (secila me 55%) dhe Bullgari (59%) thonë se feja është të paktën disi e rëndësishme për ta.

Teqe Bektashiane

Kur u bëhen pyetje të ndara në lidhje me rolet që luajnë lutja dhe Zoti në jetën e tyre, më shumë të anketuar thonë se Zoti është i rëndësishëm sesa thonë se lutja është e rëndësishme, megjithëse shumica dërrmuese  në gjysmën e vendeve të anketuara thonë se të dyja janë të rëndësishme për ta. Në 34 vende, një mesatare prej 61% thonë që Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetën e tyre, krahasuar me 53% që thonë se lutja është e rëndësishme në jetën e tyre të përditshme.

Lutje gjatë Pelegrinazhit në Mekë

Të pasurit besojnë  më pak te Zoti

Ashtu si të anketuarit në vendet më të pasura kanë tendencë të mos pajtohen se është e nevojshme të besojnë në Zot që të jenë të moralshëm, njerëzit në vendet më të pasura në përgjithësi thonë se Zoti dhe lutja nuk janë veçanërisht të rëndësishme në jetën e tyre. Njerëzit në ekonomitë në zhvillim kanë më shumë se dy herë gjasa,  sesa njerëzit në ekonomitë e përparuara,  të bien dakord se lutja është një pjesë e rëndësishme e jetës së përditshme. Nëntë në dhjetë ose më shumë të anketuar në të gjitha ekonomitë në zhvillim (përveç Ukrainës) thonë se Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetën e tyre. Në të kundërt, më pak se gjysma e të anketuarve në 11 vendet e përparuara ekonomikisht e konsiderojnë Zotin të rëndësishëm në jetë. Ngjashëm, ndërsa një mesatare prej 41% në të gjitha këto ekonomi të përparuara thonë se lutja është një pjesë e rëndësishme e jetës së përditshme, 96% e atyre në ekonomitë në zhvillim thonë se është.

Jerusalem, Izrael - Hebrenjtë ortodoksë duke u lutur në Murin e Tempullit

Në disa vende, të anketuarit kanë më pak të ngjarë të thonë se lutja është një pjesë e rëndësishme e jetës së përditshme, sesa të thonë se Zoti është i rëndësishëm në jetën e tyre. Për shembull, 71% e të anketuarve izraelitë thonë se Zoti është i rëndësishëm në jetën e tyre, ndërsa 54% thonë të njëjtën gjë për lutjen. Izraelitët myslimanë drejtojnë pjesën më të madhe të kësaj ndjenje. Midis izraelitëve myslimanë, 96% thonë se Zoti është i rëndësishëm në jetën e tyre, krahasuar me 66% të hebrenjve izraelitë; 81% e izraelitëve myslimanë thonë se lutja është e rëndësishme, krahasuar me 50% të izraelitëve hebrenj.

Pikëpamjet nëse Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetë ndryshojnë thelbësisht edhe nga përkatësia fetare. Nuk është për t'u habitur, në shumicën e vendeve relativisht pak njerëz të palidhur fetarisht (ata që thonë se janë ateistë, agnostikë ose “asgjë në veçanti”) pajtohen se Zoti është i rëndësishëm në jetën e tyre. Prapëseprapë, rreth tre në dhjetë njerëz të palidhur fetarisht në Argjentinë dhe ShBA. thonë që Zoti është i rëndësishëm për ta  dhe një shumicë e njerëzve të pa shoqëruar fetarisht në Meksikë thonë se Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetën e tyre.

Ka pothuajse një marrëveshje unanime se Zoti është i rëndësishëm në jetë midis njerëzve me të gjitha përkatësitë kryesore fetare në Brazil, Filipine dhe Kenia, si dhe midis të gjithë të anketuarve myslimanë dhe të krishterë  në Nigeri.

Besimtarë të Krishterë Orthodoksë

Zoti merr sërish rëndësi pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik

Pas prirjeve të dokumentuara mirë që gjurmojnë rënien e Krishterimit në Europën Perëndimore, pjesa e europianëve që thonë se Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetë ka rënë që nga viti 1991. Spanja, Italia dhe Polonia kishin uljet më dramatike, me rënie përkatësisht prej 26, 21 dhe 14 pikë përqindje. Kjo tendencë është pasqyruar në shumë vende të tjera europiane, përfshirë Lituaninë. Që nga rënia e BRSS, Lituania ka parë një rënie prej 12 pikë përqindjeje në pjesën e publikut të saj që mendon se Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetën e tyre.

Në të njëjtën kohë, ish-republikat e tjera Sovjetike ku feja ishte shtypur ashpër , ose ndaluar në mënyrë efektive gjatë periudhës sovjetike kanë përjetuar një rritje të përqindjes së njerëzve që thonë se Zoti luan një rol të rëndësishëm në jetë. Si Ukraina ashtu edhe Rusia kanë përjetuar rritje dyshifrore në pjesën e njerëzve që bien dakord se Zoti është i rëndësishëm për ta. Në Bullgari, një ish-shtet satelitor i BRSS, 41% thanë më 1991 se Zoti ishte i rëndësishëm në jetën e tyre. Sot, një shumicë e të anketuarve Bullgarë (55%) shprehin atë pikëpamje.

Prirje të ngjashme mbajnë ata që thonë se lutja është një pjesë e rëndësishme e jetës së tyre të përditshme.

*Pew Reseach Center. Përktheu dhe përgatiti në shqip: Gazeta "Si"


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë