.png)
Nga Gazeta Si - Deri më 16 tetor 2022, Anri Sala është pjesëmarrës në ekspozitën e Galerisë së Artit Modern dhe Kontemporan në Bergamo të Italisë. Ai ka pushtuar skenën me një instalacion të fuqishëm dhe shumë sugjestionues. Artisti shqiptar nga Tirana, i lindur në vitin 1974, me një përvojë të gjatë dhe një famë të konsoliduar, sjell instalacionin e tij më të fundit audio-vizual, ‘Time No Longer’, me angazhimin - kërkuar nga organizatorët - për t’u përshtatur me historinë e vendit, afresket e Rilindjes që nxjerrin një shtresëzim njerëzor. Efekti është thellësisht tërheqës edhe për shkak të kontrastit midis sheshit të qeshur, pamjes së kupolës së Katedrales Baroke, shumë të pasur, dhe errësirës mbështjellëse nga e cila del me dritë të papritur vepra e artistit.
Duke riafirmuar një metodë operacionale tashmë të testuar në raste të tjera, Sala e ka interpretuar kontekstin arkitekturor të Palazzo della Ragione “jo si një enë të thjeshtë, por si një organ aktiv”. Për artistin, çdo hapësirë fizike mund të sjellë me vete vlera dhe kujtime që herë pas here ndërveprimi me veprën e artit mund të riaktivizohet. Në rastin e ‘Sala delle Capriate’, kjo dinamikë gjen një zhvillim të mëtejshëm - një lloj përforcimi i efektit - në lidhje me historinë laike të ndërtesës – ‘Palazzo Comunale’ e parë në Itali, e shndërruar në një Pallat të Drejtësisë me ardhjen e Republikës së Venedikut - dhe afresket antike që përmban.
‘Time No Longer’ është një ekran i varur 16 metra i gjatë që projekton imazhin e një regjistruesi që noton në një stacion hapësinor.
Një regjistrues lundrues, i ankoruar vetëm në kabllon e energjisë elektrike, në një stacion hapësinor luan një aranzhim të Kuartetit për Fundin e Kohës, një kompozim i krijuar nga muzikanti francez Olivier Messiaen (1908- 1992) gjatë burgosjes së tij në një kamp gjerman - ai u kap në Verdun - dhe u paraqit në vitin 1941, së bashku me tri muzikantë që ishin gjithashtu të burgosur, para një auditori vetëm të burgosurish dhe rojesh.
Kompozimit i bëhet jehonë edhe nga saksofoni i Ronald McNair, një nga astronautët e parë me ngjyrë që arriti në hapësirë në 1986, i cili kishte planifikuar të luante dhe regjistronte një solo në bordin e Space Shuttle Challenger. Kjo do të kishte qenë pjesa e parë muzikore origjinale e regjistruar në hapësirë nëse anija kozmike nuk do të shpërbëhej disa sekonda pas ngritjes, duke vrarë në mënyrë tragjike të gjithë astronautët në bord. Një xhevahir teknologjik, anija manifestohet në brishtësinë e saj tragjike, duke evokuar cenueshmërinë e gjendjes së të burgosurit të Messiaen.
Në veçanti, për realizimin e instalacionit, Sala mori frymëzim nga lëvizja e vetme solo e kuartetit, “The Abyss of the Birds”, shkruar për klarinetë dhe luajtur nga muzikanti algjerian Henri Akoka. Historia ndjellëse e saksofonit të Ronald McNair i bën jehonë dimensionit të vetmisë dhe shtrëngimit të klarinetës së Henri Akokës. Me bashkëpunimin e muzikantit André Vida dhe dizajnerit të tingullit Olivier Goinard, Anri Sala krijon një duet midis dy zërave instrumentalë: një performancë pa interpretues ku klarineta, herë pas here, shkrihet me saksofonin, duke ndërthurur dy momente të largëta të historisë dhe kohës, por të bashkuar nga një ndjenjë e thellë vetmie dhe në të njëjtën kohë vendosmërie dhe vullneti.
Në dhomë errësira ndërpritet herë pas here nga ndezjet e dritës që vijnë nga disa llamba të vendosura në pjesën e pasme të ekranit, të cilat, duke ndjekur ritmin e muzikës, ndriçojnë dhomën dhe bashkë me të, pikturat dhe afresket e renditura në mure. Personazhet e portretizuara - duke përfshirë Virgjëreshën Mari dhe shenjtorët mbrojtës të qytetit Aleksandrin dhe Vincentin, si dhe figurën e Drejtësisë, dhe në veçanti katër engjëjt muzikorë të cilët, synojnë të luajnë instrumentet e tyre (një violë, një korne, një flaut dhe një organ), duket se bisedojnë me katër muzikantët e Kuartetit për Fundin e Kohës - kështu ata bëhen dëshmitarë të një njerëzimi të zhdukur, duke lidhur përkohshmëri të ndryshme që përshkojnë të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen.
E vendosur në hapësirën e pafund, ndërsa 16 lindjet e diellit dhe 16 perëndimet e diellit pasojnë njëra-tjetrën, tavolina rrotulluese gjen kështu një mënyrë për të qëndruar e ankoruar pas kohës dhe historisë, edhe pse edhe ajo është një rob i vetmisë së vet, si McNair dhe Messiaen.
Me rastin e ekspozitës së Anri Saësa, do të publikohet vëllimi i parë i një serie të re esesh, botuar nga NERO dhe GAMeC, lidhur me projektet e ekspozitës të krijuara për Palazzo della Ragione në Bergamo. Autor i esesë së parë do të jetë filozofi dhe muzikologu francez, Peter Szendy. Në veprat e Anri Salës, përkohshmëria gjeneron ndryshime të vazhdueshme duke filluar nga marrëdhëniet e shumta midis imazhit, arkitekturës dhe zërit, të cilat artisti i përdor si elementë për të përkulur, përmbysur dhe vënë në dyshim përvojat e shikuesit.
Hulumtimi i tij heton thyerjet në fushën e gjuhës, sintaksës dhe muzikës, duke favorizuar dislokimet krijuese që gjenerojnë interpretime të reja të historisë dhe duke zëvendësuar trillimet dhe narrativat e vjetra me dialogë më pak të qartë dhe më të balancuar. Puna e tij ka qenë objekt ekspozitash vetjake në institucionet e mëposhtme: Kunsthaus Bregenz (2021); Buffalo Bayou Park Cistern, Hjuston (2021); Centro Botìn, Santander (2019); Mudam, Luksemburg (2019); Castello di Rivoli, Torino (2019); Muzeu Tamayo, Mexico City (2017); Muzeu i Ri, Nju Jork (2016); Haus der Kunst, Mynih (2014); Qendra Pompidou, Paris (2012); Galeria Serpentine, Londër (2011); Muzeu i Artit Bashkëkohor North Miami (2008); ARC, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris (2004) Ai ka marrë pjesë në ekspozita të rëndësishme grupore dhe dyvjeçare në nivel ndërkombëtar, duke përfshirë Bienalen e Pesëdhjetë e shtatë të Venecias (2017), Bienalen e nëntë të Sao Paulos (2010), Bienalen e Dytë të Artit Bashkëkohor në Moskë (2007) dhe Bienalen e Katërt të Berlinit (2006). Në vitin 2013 ai përfaqësoi Francën në Bienalen e Pesëdhjetë e pestë të Venecias.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
