Borrell: 2021, viti ujëndarës i Europës

Në vitin 2020, njerëzit në të gjithë botën e përjetuan jetën në lëvizje të ngadaltë, edhe kur zhvillimet politike u përshpejtuan. Për Bashkimin Europian, lundrimi në krizën COVID-19 ka qenë sfidues; megjithatë, me gjithë shumë zëra kundërshtues, europianët jo vetëm që qëndruan së bashku, por u rritën së bashku, duke krijuar një bllok më koheziv. Në 2021-shin, bashkëpunimi global duhet të bëjë një rikthim të fortë dhe BE duhet të vazhdojë të ndjekë “autonominë strategjike” në mënyrë që të mund të mbrojë qytetarët dhe interesat e saj në vitet dhe dekadat e ardhshme.

Është një vërtetësi që viti 2020 shënoi një vijë ujëndarëse. Në fakt, bota ka kaluar nëpër disa ndryshime tektonike për vite me radhë, duke përfshirë por pa u kufizuar në rritjen e mosbesimit publik, polarizimin dhe politikën e identitetit, rritjen e vakët ekonomike, rritjen e borxheve dhe thellimin e pabarazisë. Ne kemi qenë dëshmitarë të armatimit të ndërvarësisë. Tregtia, teknologjia, investimet, turizmi dhe vendet e tjera të mëparshme të thellimit të bashkëpunimit janë bërë instrumente të fuqisë dhe fusha të konkurrencës së fortë.

Kjo ishte pamja e madhe që ne në udhëheqjen e BE-së pamë kur morëm detyrën në dhjetor 2019, pak para se kushtet të bëheshin edhe më sfiduese. Për europianët, dukej sikur po kontestohej gjithçka që donim, qoftë bashkëpunimi shumëpalësh; solidariteti midis vendeve, brezave dhe individëve; apo edhe respektimi themelor i fakteve dhe shkencës. Përveç disa krizave që u krijuan në zonën e BE-së dhe përshkallëzimit të tensioneve Sino-Amerikane, ne u goditëm papritmas nga COVID-19, që komplikoi të gjitha sfidat e tjera më afatgjata me të cilat përballet Europa.

Testi i stresit pandemik

Nuk mund të mohohet që BE pati vështirësi gjatë ditëve të para të pandemisë. Ne ishim të përgatitur keq dhe shumë shtete anëtare fillimisht ishin të prira të linin të ruanin veten e tyre. Por shumë shpejt pasuan akte të mirëfillta solidariteti, me shumë vende që morën pacientë dhe dërguan pajisje urgjence tek ata më në nevojë. Pastaj filluan masat në nivelin e BE. Banka Qendrore Europiane siguroi likuiditet masiv dhe Komisioni Europian autorizoi vendet anëtare të pësojnë deficite të mëdha për të mbështetur ekonomitë e tyre.

Diskutimi shpejt u kthye në mënyrën se si BE mund të siguronte mbështetje fiskale për vendet më të goditura, dhe këto debate kulmuan në një “fond rimëkëmbjeje” historik. Një fond i pashembullt 1.8 trilionë euro (2.1 trilionë dollarë) u nda për një instrument të ri “Brezi i ardhshëm i BE” dhe buxhetin e ardhshëm shtatë-vjeçar të bllokut. Për më tepër, dy doktrina të hershme të politikës ekonomike ishin shkatërruar. Për herë të parë, udhëheqësit e BE ranë dakord të lëshojnë borxh të përbashkët në shkallë të gjerë dhe të lejojnë transferime fiskale, me kusht që shpenzimet të jenë në përputhje me përparësitë binjake të financimit të një tranzicioni të gjelbër dhe të sigurimit të së ardhmes dixhitale të Europës.

Në frontin ndërkombëtar, pozicioni i BE-së ka qenë i qartë: një “botë pandemike” ka nevojë për zgjidhje shumëpalëshe. Ne kemi jetuar me këtë moto edhe kur të tjerët po ecnin vetëm. Konferenca jonë e premtimeve (virtuale) e majit 2020 për të mbledhur fonde për kërkimin e vaksinave ishte një demonstrim i përsosur i pikave të forta unike të BE-së. Ndërsa Shtetet e Bashkuara dhe Kina proverbialisht po kacafyteshin , Europa u ngrit për të udhëhequr në këtë çështje kritike. Për më tepër, ne e bëmë atë në një mënyrë krejtësisht europiane (e quajmë atë “Multilateralism 2.0”), duke punuar jo vetëm me qeveritë, por edhe me fondacionet dhe sektorin privat.

Që nga vera, Europa ka pësuar një valë të dytë të infeksioneve dhe ka luftuar me bllokimet e rinovuara. Megjithëse kemi shumë më shumë njohuri në lidhje me COVID-19 dhe si ta trajtojmë atë, “lodhja pandemike” është e përhapur. Më keq, kthimi fillestar ekonomik duket se po zbehet, duke treguar që kriza do të vazhdojë të mbizotërojë në jetën tonë për muaj - dhe ndoshta me vite - që do të vijnë. Si i tillë, ne duhet të vazhdojmë të mobilizohemi në të gjitha fushat përkatëse, nga shëndeti publik dhe ekonomia te siguria dhe qeverisja globale.

Një moment i ri për multilateralizmin

Rigjallërimi i multilateralizmit do të jetë kështu një përparësi kryesore për BE në 2021. Padyshim, ne nuk mund ta arrijmë këtë vetëm. Por ne parashikojmë që do të kemi më shumë partnerë në vitin e ardhshëm sesa ne në vitin 2020. Me Joe Biden që pason Donald Trump si president, ShBA pritet të ribashkohet me marrëveshjen e klimës së Parisit, të rivendosë mbështetjen e saj për Organizatën Botërore të Shëndetësisë, të kthehet ndaj marrëveshjes bërthamore të Iranit dhe të miratojë një qëndrim më konstruktiv brenda Organizatës Botërore të Tregtisë.

Kthimi i Amerikës në skenën globale do të shërbejë si një kthesë shumë e nevojshme për multilateralizmin. Ne shpresojmë që të tjerët, duke përfshirë Kinën dhe Rusinë, do të ndjekin shembullin në përmbysjen e qasjes së tyre selektive dhe vetë-shërbyese për bashkëpunimin shumëpalësh në OKB dhe gjetkë.

Për të qenë të sigurt, lutjet për “bashkëpunim të bazuar në rregulla” shpesh tingëllojnë më pak frymëzuese sesa thirrjet bombastike për të “marrë përsëri kontrollin”. Ne duhet të sigurojmë që multilateralizmi të japë rezultate të prekshme për qytetarët. Askush nuk do të jetë i sigurt derisa të kemi një vaksinë të besueshme, kështu që pyetjet kryesore për vaksinimin janë kush do të marrë çfarë, kur dhe si. Ka një rrezik serioz të “nacionalizmit të vaksinave” ose “diplomacisë së vaksinave”, me vendet e pasura dhe të fuqishme që detyrohen të qëndrojnë në vijën e frontit. Në fillim të vitit 2020, disa vende përdorën “diplomacinë e maskave” për të nxjerrë koncesione politike në këmbim të pajisjeve mbrojtëse personale të domosdoshme. BE do të insistojë në një qasje të kundërt: vaksinat duhet të trajtohen si një e mirë publike globale dhe të shpërndahen bazuar në nevojat mjekësore.

Prioriteti i dytë i madh multilateral për 2021 është ndryshimi i klimës, një fushë tjetër ku BE ka treguar udhëheqje. Duke vendosur tashmë një objektiv të neutralitetit të karbonit 2050, ne jemi afër një marrëveshjeje për një angazhim të detyrueshëm për të zvogëluar emetimet e gazeve serë (GHG) me 55% deri në 2030. Për më tepër, këto përpjekje duket se kanë frymëzuar të tjerët: Kina ka sinjalizuar qëllimin e saj të bëhet neutral në karbon deri në vitin 2060 dhe Japonia dhe Koreja e Jugut kanë thënë se do ta bëjnë këtë deri në vitin 2050. Tani na duhen në bord ShBA., India, Rusia, Brazili dhe emetuesit e tjerë të mëdhenj.

Ndryshimi i klimës është sfida ekzistenciale e kohës sonë. Ashtu si me COVID-19, shenjat paralajmëruese janë të dukshme për të gjithë dhe ekziston një konsensus i fortë shkencor për atë që duhet të bëjmë. Dallimi, natyrisht, është se nuk do të ketë kurrë një vaksinë për ndryshimin e klimës. Pra, ne duhet të bëjmë kurbën e emetimeve të GHG-ve sa më shpejt të jetë e mundur.

Autonomia strategjike europiane

Më në fund, në të njëjtën kohë që ne ndjekim multilateralizmin, ne duhet të ndërtojmë një kapacitet për të vepruar në mënyrë autonome, kur është e nevojshme. Siç argumentova një vit më parë, europianët duhet të përballen me botën ashtu siç është, jo siç dëshirojmë të jetë. BE duhet të “mësojë të flasë gjuhën e fuqisë”.

Pandemia ka nënvizuar nevojën për autonomi strategjike europiane, një koncept që filloi në qarqet e mbrojtjes, por që tani shtrihet në shëndetin publik dhe shumë fusha të tjera. Ne kemi mësuar në mënyrën më të vështirë se ka kosto në varësi të vetëm disa furnizuesve të mallrave kritike - veçanërisht kur furnizuesi është një vend, sistemi i vlerës së të cilit është në kundërshtim thelbësor me sistemin tonë. Zgjidhja e këtij problemi është diversifikimi dhe, kur është e nevojshme, zinxhirët më të shkurtër të furnizimit.

Kjo nuk ka të bëjë vetëm me dështimet e tregut në furnizimet mjekësore. Autonomia strategjike ka të bëjë me atë se si Europa mund të adresojë dobësitë në një gamë të gjerë fushash - nga teknologjitë kritike dhe infrastruktura (të tilla si rrjetet dixhitale dhe cloud computing ) te tokat e rralla dhe lëndët e para të nevojshme për tranzicionin e gjelbër. Ne duhet të shmangim varësinë e tepruar nga furnizuesit e jashtëm në këta sektorë strategjikë. Çështja nuk është të përqafojmë autarkinë ose proteksionizmin, por të ruajmë pavarësinë tonë politike në mënyrë që të qëndrojmë zot të zgjedhjeve dhe së ardhmes sonë.

Disa elementë të kësaj strategjie u vunë në zbatim në vitin 2020. Europa tani ka një mekanizëm për të kontrolluar investimet e huaja dhe ne kemi filluar të adresojmë efektet deformuese të subvencioneve të huaja. Ne gjithashtu po rrisim rolin ndërkombëtar të euros dhe po përgatisim masa shtesë për çështje të tilla si prokurimi qeveritar. Siç qëndrojnë çështjet, tregu i prokurimit të BE është pothuajse plotësisht i hapur, ndërsa ai i disa të tjerëve mbetet pothuajse plotësisht i mbyllur. Ne ose duhet të sigurojmë reciprocitet ose të marrim hapa për të rivendosur ekuilibrin.

Autonomia strategjike vlen edhe për çështjet kibernetike. Si mund t'i menaxhojë Europa të dhënat? Ne duhet të shmangim dikotominë, sipas së cilës të dhënat i përkasin ose platformave Big Tech (me pak mbikëqyrje qeveritare) ose shtetit (përfshirë lidhjen e tij me aparatin e sigurisë). Legjislacioni i fundit i madh i teknologjisë së BE ishte Rregullorja e Përgjithshme e Mbrojtjes së të Dhënave në 2018, dhe shumë ka ndryshuar që prej asaj kohe.

Këto janë vetëm disa nga shumë sfida që BE do të duhet të drejtojë në 2021. Do të jetë lundrim i ashpër, por ne do të dalim më të fortë nëse qëndrojmë të përqendruar në dy përparësi plotësuese: ringjallja e multilateralizmit dhe ndërtimi i autonomisë strategjike./ Project Syndicate. Përktheu:Gazeta Si.

*Josep Borrell është Përfaqësuesi i Lartë i BE për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë dhe nënkryetar i Komisionit Europian.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.