Analize

Ballkani i Hapur, ide e hedhur prej vitit 2000, çfarë shkruante George Soros

Ideja e Ballkanit të Hapur nuk lindi sot. As një muaj më parë. Dhe as do vite më parë siç po pretendon Prishtina zyrtare se është ide e Beogradit.

Kjo ide është hedhur qysh prej vitit 2000 nga George Soros e publikuar nga ai në një revistë ndërkombëtare. Ai shkon edhe me tej kur propozon që kjo ide duhet financuar nga BE përmes një plani të detajuar.

Nga George Soros   

Rënia e Millosheviqit nuk i shëron problemet politike të Ballkanit; në të vërtetë, ajo ngre urgjencën e tyre. Jugosllavia është shpërbërë, por shpërbërja nuk është e plotë. Në Jugosllavi Vojislav Koshtunica u zgjodh president, por mandati i tij po sigurohet vetëm nga mbështetja në Serbi. Mali i Zi, partneri më i vogël i Serbisë në federatën jugosllave, kryesisht bojkotoi zgjedhjet ndërsa shqiptarët në Kosovë i injoruan ato.

Sërish është Jugosllavia, themelet e së cilës janë të paqëndrueshme, që u pranua kohët e fundit në OKB.

Një mori problemesh mbeten të pazgjidhura: marrëdhëniet midis Serbisë dhe Malit të Zi dhe statusi i Kosovës (për të mos përmendur krahinën veriore të Serbisë, Vojvodina). Çdo zgjidhje - çdo sugjerim ndryshimi - do të krijojë konflikte të reja për shkak të pretendimeve konfliktuale të sovranitetit.

Sado joshëse të jetë zgjidhja e enigmës duke tërhequr kufij të rinj ose duke krijuar entitete të reja, kjo enigmë nuk mund të zgjidhet në aspektin e sovranitetit.  Zgjidhja tradicionale do të përjetësonte vetëm problemet e Ballkanit. Ndaj dhe nevojitet një qasje e re: Bashkimi Evropian duhet të përdorë perspektivën e integrimit evropian si një mënyrë për të promovuar integrimin rajonal.

BE -ja mund të veprojë si një magnet për të afruar rajonin, duke e afruar atë si një të tërë me Evropën. Kjo ide tërheq tek njerëzit në rajon, por vetëm BE mund ta mundësojë.

Pas ndërhyrjes së NATO -s në Kosovë, udhëheqësit evropianë e përcollën këtë qasje si gurin themeltar të vizionit të tyre për Ballkanin. Ai u përfshi në Paktin e Stabilitetit të nënshkruar në Samitin e Sarajevës në korrik 1999.

Por Pakti i Stabilitetit është thjesht një guaskë – ai duhet të ketë përmbajtje. Dhe koha për ta bërë këtë është në Konferencën e Zagrebit më 24 nëntor të thirrur nga Franca që ka presidencën aktuale të BE -së. Bashkimi Evropian tani duhet të propozojë një plan me tre pika për Ballkanin:

Një bashkim doganor me akses preferencial në tregjet e BE -së brenda një viti. Unioni ekzistues doganor BE-Turqi duhet të përdoret si model. Kur të gjitha këto vende të arrijnë marrëveshje me BE -në, automatikisht do të ketë tregti të lirë në të gjithë Ballkanin. Kjo do të marrë pak kohë për t'u zbatuar. Por që nga fillimi, BE duhet të japë një sinjal duke hapur në mënyrë unilaterale kufirin e saj për importet nga rajoni. Kjo nuk mund të rrezikojë asnjë interes të BE -së pasi vendet në fjalë tani kanë shumë më pak se 1% të tregut të BE -së.

Një TVSH rajonale për të zëvendësuar humbjet nga të ardhurat doganore duhet të vendoset brenda dy viteve. Dallimet në taksat indirekte siç është TVSH -ja paraqesin një mënyrë tjetër në të cilën kufijtë bëhen pengesë për tregtinë. Ato duhet të unifikohen në të gjithë rajonin. Normat rajonale të TVSH -së mund të rriten pak nëse kufizimi i shpenzimeve nuk është i mjaftueshëm për të kompensuar humbjen e të ardhurave tarifore si rezultat i bashkimit doganor.

Mbështetje e përkohshme buxhetore në një shkallë në rënie për tre vjet, në varësi të mbikëqyrjes së BE -së mbi shpenzimet buxhetore.

Duke qenë se do të duhet kohë për të mbledhur të ardhurat nga TVSH -ja rajonale, BE -ja duhet të sigurojë ndihmë financiare gjatë tranzicionit.

Ky plan do të përfshijë Bullgarinë, Kroacinë,  Shqipërinë si dhe Serbinë, Bosnjën, Maqedoninë, Malin e Zi dhe Kosovën. Pjesëmarrja nga Rumania dhe Moldavia është fakultative. Bullgaria dhe Kroacia mund të të marrin pjesë me kusht që (ky proces) të mos ndërhyjë në kandidaturën e tyre për anëtarësim në BE. Në varësi të vendit, mund të ketë pak ose më shumë mbështetje buxhetore. (Bullgaria, për shembull, mund të mos ketë nevojë për kompensim pasi në një masë të madhe ajo tashmë ka eliminuar tarifat).

Në krahasim me kostot që shkojnë për ndërhyrjet ushtarake dhe ruajtjen e paqes, kostot financiare këtu janë fare të ulëta. Unë vlerësoj se 750 milion Euro në vitin e parë, 500 milion Euro në vitin e dytë dhe 250 milion Euro në vitin e tretë do të ishin hile. (Nëse Rumania dhe Moldavia do të përfshiheshin, shifrat do të ishin pak më të larta). Këto shifra janë brenda kufirit të premtimeve të bëra tashmë nga BE për Paktin e Stabilitetit dhe ato mund të vendosen lehtësisht brenda kufijve të Marrëveshjes së Berlinit në buxhetin e BE për 2000-2005 nëse vendet anëtare të BE bien dakord për një rishpërndarje të fondeve të pashpenzuara. Mbështetja buxhetore në kontekstin e një Bashkimi Doganor do të ishte një mënyrë më efektive për të disbursuar fondet e BE -së sesa metodat konvencionale.

Ky program me tre pika do të vendoste terrenin për ringjalljen ekonomike. Ai do të hiqte dy burime kryesore të korrupsionit dhe joefikasitetit: shërbimin doganor dhe keqpërdorimin e fondeve publike në përgjithësi. Do të krijonte një zonë tregtare mjaft të madhe për të gjeneruar investime vendore dhe të huaja. “The Deutsche Mark”,  e përdorur gjerësisht në rajon, de facto po funksionon si monedhë e përbashkët. Çdo ndalim mbi përdorimin e tij duhet të hiqet për t'i bërë kufijtë të parëndësishëm për tregti dhe investime.

Përmirësimi i perspektivave ekonomike dhe forcimi i institucioneve, nga ana tjetër, do të kishte një ndikim pozitiv në klimën politike në të gjithë Ballkanin.

Serbia e ka ngjitur një pjesë të rrugës për të dalë nga humnera. Suksesi në heqjen paqësore të një tirani ka vënë në lëvizje një proces ringritje kombëtare. Por ky proces ka një rrugë të gjatë për të bërë. Opozita trashëgoi një vend të falimentuar, institucionet e të cilit janë në rrënoja. Popullsia, e frustruar nga varfërimi dhe izolimi gjithnjë e më i thellë, ka filluar të pyesë se çfarë ndodhi gjatë dekadës së fundit në Serbi. Njerëzit pyesin për krimet e kryera nga regjimi i Millosheviqit.

Ata duhet të fillojnë të mësohen me krimet e kryera kundër të tjerëve - në Kroaci, Bosnjë dhe Kosovë. Pasi ky proces do të marrë udhë, shumë probleme që tani duken të pazgjidhshme do të zgjidhen më lehtë.

Zgjedhja e Koshtunicës si President i Jugosllavisë është një revolucion jo i plotë. Vrulli i krijuar nga përmbysja e Millosheviçit duhet të ruhet. Millosheviçi u përmbys me shpresën për t'i dhënë fund izolimit të Serbisë. Evropa tani duhet të përmbushë premtimin e saj. Nëse Presidenca Franceze nuk arrin të shfrytëzojë momentin në Zagreb, një mundësi historike do të humbet.

(Shkrim i publikuar në datë 21 Nëntor viti 2000)


Copyright © Gazeta “Si”


Lajme të lidhura

Më Shumë