Nga Gazeta Si – Portali i gastronomisë ‘Taste Atlas’ e ka renditur kuzhinën shqiptare në pjesën e poshtme të listave, ndërsa fqinjët tanë ballkanikë, Serbia, Maqedonia e Veriut apo Bullgaria renditen dukshëm më lart. Kjo sjell edhe pyetjen: A është kuzhina jonë më pak e vlerësuar, apo thjesht e padokumentuar?
Dhurata Thanasi, hulumtuese e gastronomisë thotë për Gazetasi.al se së pari duhet të dihet roli që ka në skenën e gastronomisë botërore portali Taste Atlas.
TasteAtlas është një platformë online që përmbledh informacione, harta dhe lista mbi ushqimet tradicionale dhe produktet ushqimore.
Dhurata Thanasi thotë se është e rëndësishme edhe të sqarohet se Taste Atlas bazohet në vlerësime online të përdoruesve, përzgjedhje nga vetë Taste Atlas të artikujve me receta tradicionale dhe është vetë stafi menaxhues i faqes që sugjeron ose shton vlerësime ose artikuj mbi bazën e të dhënave që mbledh (ata që çojnë receta si p.sh. Mrizi i Zanave, Luga e Argjendtë etj), Kështu, portali nuk ka ekspertë të certifikuar gastronomikë dhe shumica e vlerësimeve janë nga përdorues/ndjekës të zakonshëm.
“Renditjet shpesh ndjekin trendet virale dhe komente populiste dhe rezultatet e renditjes janë shpesh jo një indikator akademik serioz të cilësisë të kuzhinave botërore”, shpjegon Thanasi për Gazetasi.al.
Çfarë kanë më shumë kuzhinat serbe dhe maqedonase që renditen më mirë?
Thanasi tregon se duke ditur që kuzhinat serbe dhe maqedonase kanë shumë të përbashkëta, jo vetëm nga gjeografia, por edhe nga historia kulinare e ish-Jugosllavisë, ato marrin popullaritet më të madh në TasteAtlas sepse edhe pjesa më e madhe e ndjekësve të platformës vjen pikërisht nga këto vende.
Një arsye tjetër është se shqiptarët e furnizojnë shumë pak TasteAtlas me receta të tyre, edhe sepse TasteAtlas pranon mjaft pak receta nga Shqipëria. Në të dyja rastet, ka mungesë angazhimi dhe përfaqësimi.
Megjithatë, hulumtuesja e gastronomisë thotë se kjo gjë nuk e shqetëson.
“Mendimi im është se ne duhet të punojmë shumë më tepër për ta bërë kuzhinën shqiptare të njohur, qoftë përmes eventeve të mëdha në rang shteti, qoftë duke ftuar revistat dhe mediat më prestigjioze të kulinarisë botërore si Food and Ëine, Saveur, Bon Appetit apo Neë York Times (Food section) etj. Por mbi të gjitha, duhet të dokumentojmë siç duhet kuzhinën tonë, duke ruajtur përbërësit, recetat dhe teknikat unike që kalojnë nga gjyshet te nipërit e mbesat të cilat ruajnë dhe mbrojnë “Shijen Shqiptare”.
Rasti i byrekut “bullgar”: simptomë e një problemi më të madh
Një nga shembujt më të diskutuar është përshkrimi i TasteAtlas, ku byreku me djathë klasifikohej si ushqim tradicional bullgar. Në portal theksohet se “byrekut tradicional bullgar” i atribuohet një historie që nis nga festat e fundvitit.
Por, duke qenë se byreku gatuhet njësoj në Shqipëri, Greqi, Serbi, Bosnjë e gjithë Ballkanin, a mund të ketë një nacionalitet të vetëm?
Jo, tha asokohe për Gazetasi.al shefi i kuzhinës Arvin Kita.
“Byreku mund të quhet i kujtdo në rajon përderisa e gatuajnë,” tha ai për Gazeta Si.
“E kanë shpallur bullgar sepse bullgarët e kanë dokumentuar dhe paraqitur më mirë si pjesë të traditës së tyre.”
Sipas Kitës, problemi thelbësor është se Shqipëria është ndoshta i vetmi vend në rajon që nuk ka një arkivë institucionale për traditën e saj ushqimore.
“Kur mungon dokumentimi, ne reagojmë vetëm kur na duket se na e kanë ‘marrë’. Por faji është te institucionet që nuk ekzistojnë ose nuk funksionojnë,” shtoi ai.
Kevin Shoshaj, shef te “Te Shefat” dhe pedagog në “Albanian chef akademy” thotë për Gazetasi.al se kuzhina shqiptare nuk ka nevojë për justifikime, por për dukshmëri.
“Kuzhina shqiptare vlerësohet nga kush e provon, por shpesh renditet dobët në platforma si TasteAtlas. Arsyet janë më shumë teknike se kulinare: mungesë standardizimi të recetave dhe prezantimit, prani e ulët digjitale në anglisht, ekspozim i kufizuar ndërkombëtar dhe votime subjektive që favorizojnë kuzhina më të mediatizuara”, shpjegon Shoshaj, duke shtuar se thjeshtësia e kuzhinës tonë, pak përbërës, shumë teknikë e kohë– shpesh keqinterpretohet si “e varfër”, ndërkohë që është virtyt dhe kërkon mjeshtri.
Si shef, Shoshaj thotë se kjo duhet të adresohet përmes tri shtyllave: standardizim të recetave tradicionale pa i humbur shpirtin; produkte të gjurmueshme nga territori ynë (barishte të egra, bulmet artizanal, peshk liqeni, qingj malor); dhe prezantim bashkëkohor me narrativë të qartë në dy gjuhë.
“Duhet të dokumentojmë, fotografojmë dhe ndajmë sepse cilësia duhet të shihet po aq sa të shijohet”, thotë ai.
Edhe pse renditjet janë momentale, traditat janë të qëndrueshme dhe kur shija takohet me transparencën dhe tregimin e mirë, vlerësimi vjen vetë.
“Kuzhina shqiptare ka gjithçka që duhet, produkte të pastra, teknika të lashta dhe një histori që meriton të dëgjohet– në pjatë, në media dhe në botë”, përfundon Chef Kevin Shoshaj.
A duhet të na shqetësojnë renditjet?
Sipas studiuesve, jo domosdoshmërisht.
Por ato duhet të na shërbejnë si sinjal alarmi. Shqipëria ka një kuzhinë të pasur, të larmishme dhe të trashëguar brez pas brezi, por ajo nuk është e dokumentuar, nuk promovohet në mënyrë profesionale dhe nuk mbrohet nga institucionet. Nëse kjo do të ndodhte, kuzhina shqiptare do të prezantohej më mirë në arenat ndërkombëtare si dhe do të kishte fituar renditje më të mira, edhe në portale si ‘Taste Atlas”.
Gjithashtu, ruajtja e pjatave shqiptare do të shtonte gamën e kuzhinës që përfaqëson vendin tonë.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
