Anglia gjykon Pikason: Urrejtja e tij për gratë mund të zbehë Guernikën

Nga Gazeta Si – “The Guardian” hodhi gurin e parë, duke e gjetur veten duke kritikuar festimet për pesëdhjetëvjetorin e vdekjes së Pablo Pikasos kaq të mbushura me lajka. Po sikur gjeniu spanjoll – i cili vdiq më 8 prill 1973, në Mougins, në Rivierën Franceze – të ishte pikërisht një artist për t’u stigmatizuar dhe jo për t’u festuar? Dakord, Guardian ka qenë gjithmonë e tepruar në vëmendjen e saj ndaj përfshirjes dhe respektimit të pakicave.

Sipas tabloidit anglez, ky përvjetor – i shoqëruar nga një sërë festimesh, ekspozitash dhe konferencash – duhet të jetë në vend të kësaj një mundësi për të kuptuar njeriun Pikaso plot me defekte të patolerueshme.

Akuza nuk është e përgjithshme, “The Guardian” i rendit ato: një mizogjen monstruoz, famëkeq mizor, uzurpator kulturor, “vampir, sociopatik, narcisist që la pas tradhtitë dhe vetëvrasjet”. Ai që i vë në pah këto defekte gjigante është kritiku i gazetës angleze, Adrian Searle.

Pra hap zyrtarisht debatin, i cili me siguri nuk do të mbetet i kufizuar. Pyetja e ekspertëve, kritikëve dhe artistëve të tjerë: A mundet që trajtimi i femrave nga Pikaso të errësojë kryeveprat si Guernika? Në fakt, edhe vetëm duke rrëmuar nëpër biografinë e tij, Guardian ka disa arsye.

Një personalitet mbizotërues dhe tiran

Sigurisht që ai i Pikasos ishte një personalitet mbizotërues. Ai shpesh mbizotëronte dhe i sulmonte gratë që frekuentonte, duke i shtyrë në një humnerë dashurie dhe urrejtjeje të alternuar. “Gratë janë makina të ndërtuara për të vuajtur”, ky, në realitet, ishte ligji i Pikasos sipas kritikëve autoritativë si Miguel Gomez.

“Por origjina e marrëdhënieve të tij të trazuara me gratë i zhyt rrënjët e saj shumë më thellë se sa magjepsjet e tij të para të dashurisë, – shpjegon Gomez përsëri, – vetëm mendoni për mbiemrin e autorit, të marrë nga nëna e tij, Maria Picasso, një grua me të cilën ai kishte një lidhje emocionale në kufi me obsesionin dhe për të cilën ushqente një vlerësim të jashtëzakonshëm. Vetëm me të, ai kishte gjithmonë sjellje të patëmetë dhe nuk mund të thuhet e njëjta gjë për gratë që përfshiu në marrëdhëniet e tij romantike”.

“Unë do të vdes pa dashuruar kurrë”, i tha një Pikaso i tërbuar Françoise Gilot, e vetmja grua që i shpëtoi masakrës psikologjike të cilës artisti i nënshtroi të gjitha pushtimet e tij femërore. Gra që ishin burim frymëzimi, secila e lidhur me ndryshimet e mëvonshme të stilit, siç tha edhe tregtari Kahnweiler: “Nuk kam parë kurrë një art kaq fanatik autobiografik. Nuk ka figurë femërore që të mos jetë portreti i të dashurës së atij momenti”.

Të gjitha gratë e tij, të gjitha të keqtrajtuara

Pablo Pikaso lindi në 1881 në Malaga dhe u transferua në Paris në moshën 19-vjeçare, ku talenti i tij filloi të lulëzojë. Në këtë kontekst ai takoi muzën e tij të parë, Fernande Olivier. Ata u takuan në vitin 1904, ajo u bë muza e tij për disa piktura, por makthi i xhelozisë së Pablos u shfaq menjëherë duke e detyruar Fernanden të pozonte ekskluzivisht për të. Ajo pranoi dhe u bë frymëzim, e ndoqi për tetë vite, duke e ndihmuar atë të dalë nga depresioni.

Fernande u braktis në vitin 1912, pa justifikime: në ato vite suksesi po shfaqej dhe jeta e Pikasos filloi të ndryshonte. Nga ana tjetër, Fernande vdiq në varfëri totale në vitin 1966 dhe ajo që dukej si një histori fatkeqe mori vlerën e një paralajmërimi për gratë e ardhshme të piktorit, i cili digjte këdo që krijonte lidhje me të. Gruaja e dytë e rëndësishme në jetën e tij mbërriti në të njëjtin vit që la Fernanden, Marcelle Humbert, e cila u quajt Eva nga piktori.

Pikaso do t’i shprehet asaj “Ti je Eva dhe për mua bota fillon tani”. Në atë periudhë pikturat e tij flasin për një eros të fortë dhe me ngjyra të ndezura. Por edhe këtë herë historia përfundon tragjikisht. Eva e re vdiq në vitin 1915 nga tuberkulozi. Pablo gjatë sëmundjes së Evës shoqërohet me femra të tjera.

Pak kohë më vonë në 1917, ndërsa punonte në setet e shfaqjes “paradë” të Cocteau, Picasso pati mundësinë të takonte një balerinë ruse, Olga Khokhlova, dhe u kthye në një marrëdhënie komplekse dy vjet pas zhdukjes së Evës. Një vit më pas ai vendosi të martohej me të dhe në vitin 1921 erdhi djali i tyre i parë, Paulo.

Khokhlova ishte gruaja që e prezantoi Pikason në shoqërinë e lartë pariziane, por kjo ishte shpesh shkak për diskutime të ashpra. Piktori nuk ishte i prirur të kishte gjithmonë një sjellje të përmbajtur dhe të moderuar, në të vërtetë ai kishte një shpirt mjaft bohem.

Në vitin 1944 piktori takoi të vetmen grua që do ta linte Pikason, ajo ishte Francoise Gilot. Një nxënëse e re njëzet e dyvjeçare kur ai ishte tashmë gjashtëdhjetë e tre. Për Pikason do të jetë edhe një herë burimi i një impulsi të ri artistik. Prej saj ai pati dy fëmijë, Klodin në vitin 1947 dhe Palomën në vitin 1949. Edhe me të Pikasos nuk i mungonte sjellja mizore dhe shpesh shkatërruese.

Gjatë shtatzënive artisti e adhuronte dhe e llastonte gruan dhe më pas e refuzonte atë menjëherë pas lindjes. Për më tepër, ai kërkonte që të vishej në mënyrë shumë të dëlirë për shkak të xhelozisë së tij të pakufishme, ndërsa i pëlqente të kalonte kohë me femra të tjera. Në vitin 1953, e reja më në fund gjeti guximin të largohej nga artisti i madh dhe do të jetë e vetmja që do ta bëjë këtë, aq sa të ngjallte një zemërim verbues tek ai sa ta bënte atë të aftë për gjeste të paimagjinueshme, si për shembull, të fikte një cigare në fytyrë. /La Stampa/