.png)
Ezani i agimit jehoi nëpër një luginë ende të përgjumur përpara se rrezet e para të diellit të fillonin të ndriçonin shtëpitë prej guri gëlqeror të artë, të grumbulluara në shpatet e tre maleve.
“Allahu Ekber” (“Zoti është i madh”), u ngrit mbi kupolat e qytetit. “Hajya ‘ala-s-salah” (“Nxitoni në namaz”), thirrën altoparlantët nga minaret që mbulojnë peizazhin e thyer.
Pak çaste më vonë, rrugët gjarpëruese të qytetit u mbushën me zilën e kambanave të kishës që lajmëronin meshën e mëngjesit.
Është As-Salt, vendi më i ri i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Lindjen e Mesme. Ky qytet i vogël jordanez ku minaret dhe kullat e kishave ndajnë horizontin u konsiderua një “vend i tolerancës dhe mikpritjes urbane”.
I vendosur në udhëkryqin e tregtisë dhe pelegrinazhit midis Detit Mesdhe dhe Gadishullit Arabik, As-Salt u rrit në një qytet të lulëzuar në fund të shekullit të 19-të gjatë një periudhe reformash që synonin të “modernizonin” Perandorinë Osmane.
Në qendrën historike të qytetit, qindra ndërtesa gëlqerore të trashëgimisë që datojnë nga fundi i shekullit të 19-të dhe fillimi i shekullit të 20-të janë me dyer të harkuara, kolona të gdhendura dhe dritare të larta që shkëlqejnë në diell.
“Ndërtesat me gurë të verdhë janë të rëndësishme, por nuk janë arsyeja pse As-Salt është kaq unik”, tha Thaira Arabiyat, një pronare dyqani që trajnon gratë vendase në punimet tradicionale të gjilpërave.
“Ajo që e bën këtë qytet kaq të veçantë janë njerëzit këtu, mirësia e tyre”, tha Arabiyat.
Traditat e mikpritjes dhe bujarisë ndaj vizitorëve kanë rrënjë të thella në Es-Salt.
Për shekuj, qyteti ishte një ndalesë e rëndësishme për tregtarët dhe pelegrinët në rrugën e tyre për në Jerusalem, Damask, Bagdad ose Mekë. Banorët do të mirëpritnin vizitorët dhe do t’u ofronin atyre ushqim dhe akomodim.
Në shekullin e 19-të, As-Salt u bë selia administrative e rajonit, duke tërhequr tregtarë me prejardhje të ndryshme fetare dhe kulturore. Shumë përfunduan duke u vendosur në qytetin e kodrës, duke krijuar lagje të begata ku fiset lokale beduine përziheshin me tregtarë dhe zejtarë.
“Es-Salt u bë një vend takimi midis lindjes dhe perëndimit, midis shkretëtirës dhe qendrave urbane,” tha Ayman Abu Rumman, ish-drejtor i turizmit në qeverinë lokale Balqa duke shtuar se diversiteti i qytetit është reflektuar në arkitekturën e saj.
Shembulli më i mirë i përzierjes së qytetit të stileve osmane, ndikimeve europiane dhe traditave vendase mund të jetë Shtëpia luksoze e Abu Jaber, e ndërtuar në gur gëlqeror lokal me tavane me afreske italiane, dritare xhami me njolla Art Nouveau, kolona të zbukuruara dhe pllaka qeramike nga Siria. Shtëpia i përkiste Ebu Xhaberit, një familje e pasur tregtare që u vendos në Es-Salt në fund të shekullit të 19-të. Në vitin 2009, ndërtesa u shndërrua në një muze që i çon vizitorët përmes historisë dhe traditave të qytetit osman.
Kur Amani u zgjodh kryeqyteti i Emiratit të Transjordanisë në 1928, As-Salt humbi rëndësinë e tij rajonale. I kursyer nga urbanizimi intensiv i Amanit, As-Salt ka arritur të ruajë karakterin e tij.
Për arkitektin jordanez Rami Daher, i cili përgatiti dosjen e nominimit të qytetit për listën e Trashëgimisë Botërore, qyteti është unik jo vetëm për shkak të ndërtesave historike gëlqerore, por edhe për shkak të mënyrës se si ka ruajtur traditat e mikpritjes dhe tolerancës gjatë shekujve.
“Topografia e qytetit ka nxitur një ndjenjë të komunitetit dhe afërsisë. Fqinjët jetojnë shumë afër njëri-tjetrit dhe e mbështesin njëri-tjetrin në mënyra të ndryshme”, tha ai.
Një rrjet shkallësh të ndërlidhura, oborre të përbashkëta dhe sheshe publike ka inkurajuar zhvillimin e një shoqërie tolerante, me shumë besime dhe ka sjellë ndjenjën e përkatësisë në një hapësirë të përbashkët. Shumica e ndërtesave tradicionale kanë oborre ose tarraca të përbashkëta ku fqinjët mund të gatuajnë, hanë dhe pinë së bashku.
“Njerëzit këtu jetojnë ende sikur të jenë pjesë e së njëjtës familje, nuk ka ndarje mes tyre,” tha Abu Rumman.
Ai tregon për sheshin përballë muzeut, ku burra të moshuar me prejardhje të ndryshme takohen çdo ditë për të luajtur tavëll dhe manqala, një lojë e lashtë tavoline e popullarizuar nga osmanët. Më pas ai tregon xhaminë dhe kishën përballë saj.
“Kisha është përballë xhamisë dhe ata ndajnë të njëjtën hyrje”, tha ai. “Myslimanët dhe të krishterët marrin pjesë në festimet e njëri-tjetrit. Ata ndajnë atë që kanë me fqinjët e tyre”.
Kjo është ndoshta më e dukshme në kishën më të vjetër të qytetit. E ndërtuar në vitin 1682 rreth një shpelle ku thuhet se Shën Gjergji iu shfaq një bariu, Kisha njihet në arabisht si Al-Khader, një figurë islame e sinkretuar me Shën Gjergjin në rajon.
Pjesa e brendshme prej guri e harkuar e kishës është plot me ikona dhe mozaikë që përshkruajnë Shën Gjergjin duke vrarë dragonj, dhe ajo që ka mbetur nga shpella vizitohet nga njerëz me prejardhje të ndryshme që vijnë për të ndezur qirinj dhe lënë urime të shkruara me dorë.
“Të krishterët dhe muslimanët shkojnë atje për t’u lutur, të gjithë janë të mirëpritur”, tha Sabreen Dababneh, e cila punon në kishën ortodokse fqinje, Fjetja e Virgjëreshës Mari.
Dababneh tha se kjo harmoni ndërfetare është ajo që e bën Es-Salt kaq të veçantë.
“Rojetari i kishës që punon me mua, Ali, është musliman”, tha ajo. “Nuk ka dallime mes nesh. Ne jetojmë këtu si vëllezër dhe motra”.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
