George Orwell, Katalonja dhe armët e shkrimtarit

Më 22 dhjetor 1936, George Orwell u largua nga Londra për të arritur në Barcelonë katër ditë më vonë për t’u bashkuar me luftëtarët në mbrojtje të demokracisë dhe për të jetuar muaj që do të rezultonin vendimtarë për vizionin e tij për botën si njeri dhe si shkrimtar. Gjatë atij udhëtimi të shkurtër, ai u ndal në Paris për një ditë të tërë për të bërë disa shkresa burokratike. Bëri gjithçka me nxitim. Ai donte të gjente kohë, para se të nisej në trenin e mesnatës, për të vizituar Henry Miller, për të cilin ai kishte vlerësim - reciprok - si shkrimtar.

Ishin momente intensive të destinuara për të bërë histori. Miller, në fakt, e priti me dashuri, por edhe i bëri një bilanc të vogël: ai i tha menjëherë se të luftosh në Spanjë ishte idiotësi, se thashethemet për mbrojtjen e demokracisë ishin të pakuptimta dhe se për lirinë, nëse ka ndonjë gjë, ju luftoni vetë, sepse është diçka individuale. Orwell nuk e la veten të frikësohej nga ajo ‘magjepsje’ që u shfaq në format e cinizmit. Ai përsëriti atë për të cilën ishte i bindur, domethënë se liria është e lidhur pazgjidhshmërisht me demokracinë dhe se edhe një artist, nëse dëshiron të jetë i lirë, nuk mund të jetojë jashtë saj.

Përtej pozicioneve të papajtueshme politike dhe filozofike, të dy shkrimtarët, megjithatë, ndiheshin të afërt. Deri në pikën që Orwell donte të braktiste temat ideale në favor të atyre që e gërryenin përbrenda. Kështu ai rrëfeu se ende ndihej thellësisht fajtor që kishte shërbyer pesë vjet (nga 22 në 27 vjeç) si agjent i policisë koloniale - Forca e Policisë Perandorake Indiane - në Burma. Ndoshta ishte edhe ai faj që e shtyu atë në Spanjë? Miller e pyeti nëse ai nuk e kishte ndëshkuar veten mjaftueshëm duke jetuar jetën e të shpronësuarve, duke hyrë në trup e në shpirt në mesin e të dëbuarve të një shoqërie që nuk ul askënd, duke e lënë veten në ato dimensione të vështirësisë ekstreme.

Jo, ai nuk e kishte ndëshkuar veten mjaftueshëm. U desh më shumë për të kapërcyer fajin. Ajo që ndodhi në muajt në vijim, së bashku me atë që doli prej tij, që është xhevahiri letrar i tij, do të dëshmonte për këtë. Një nga ato vepra në të cilat sfida personale fiton një karakter universal dhe arrin sukses në magjinë e historisë që depërton te lexuesi, duke transformuar vetë lexuesin. “Nderim Katalonjës” ësht një histori transformimi. Kur të arrini në mes të librit, në fillim të kapitullit IX, do të gjendeni para këtyre rreshtave: “Nga Mandalay, në veri të Birmanisë, mbërrini me tren në Maymyo, stacioni më i rëndësishëm malor në krahinë, në kufirin e rrafshnaltës Shan. Është një përvojë e çuditshme”.

Peizazhi birmanez evokohet për të treguar gjendjen shpirtërore që shoqëroi Orwell në kthimin e tij nga fronti aragonez, ku ai kishte kaluar muajt e parë të luftës spanjolle, në Barcelonë, ku gjithçka do të ndryshonte vërtet. Duket si një pajisje e thjeshtë letrare, por ka shumë më tepër prapa saj. Në fakt, pikërisht në pikën ku libri refuzon pjesën e tij të dytë, një gjë është e qartë. Orwell u hoq nga faji. Burma nuk e persekuton më. Është vetëm një peizazh që mund të shpjegojë një ndryshim rrënjësor. Por çfarë kishte ndodhur para se të fshihej faji dhe çfarë do të ndodhte më pas dhe cilat gabime të tjera do të ishin hequr?

“Nderim Katalonjës” është një libër i ndarë në dy anë medalje. Uniteti i tij i përsosur i propozon lexuesit një lojë pasqyrash, në të cilën është e mundur të ndiqet transformimi i shkrimtarit dhe ai i luftës spanjolle, fragmente aq evidente dhe drastike dhe të përgatitura me aq intensitet sa të bëjnë të mundur transformimin e vetë lexuesit. Pjesa e parë e librit tregon entuziazmin njerëzor të revolucionit socialist, atë që Orwell përjeton menjëherë pas mbërritjes së tij në Barcelonë dhe që qetësohet gjatë muajve të llogoreve në frontin aragonas. Një shoqëri pa klasa. Kështu i shfaqet qyteti katalanas në dhjetor 1936. Dhe kështu funksionon milicia në të cilën Orwell shkon për të luftuar. Të gjitha kostot e këtij revolucioni njerëzor kalojnë në plan të dytë.

Është i madh emocioni, që ndjen për të jetuar në një shoqëri në të cilën “ndjente besimin në revolucion, në të ardhmen, kishte ndjenjën se kishte mbërritur në një epokë barazie dhe lirie”. Nga faqja e parë e paharrueshme e librit, ne zhytemi në një atmosferë që heq gjithçka. Vonesat, neglizhenca, paaftësia organizative, çrregullimi dhe të gjitha llojet e mangësive. Gjithçka përshkruhet në detaje, por besimi është ai që dominon.

Për të përshkruar skena të caktuara ju duhet t’i jetoni ato. Ju duhet t’i jetoni ato në maksimum. Dhe ju duhet të keni përjetuar të ftohtin, urinë, mangësitë e të gjitha llojeve të nevojave. Ju duhet të keni luftuar me një mi, keni vrarë me përpikëri një mijë gaforre për t’u rigjeneruar dhe ne duhet ta kemi braktisur veten në atë që më së paku do të donim të përjetonim nëse vërtet duam ta rikrijojmë dhe ta gdhendim në një libër që vazhdon të na lëvizë më shumë se tetëdhjetë vjet më vonë.

Përndryshe, nuk mund të shkruhet për “një mjegull që dilte në llogore si një lëng që depërton në kockat tuaja” ose për “goditjen e amfibëve në sheshin e kazermave në dhjetor, kur njerëzit ende besonin në revolucion”. Dhe nuk do të kishte mjete për të luftuar propagandën e totalitarizmit, ajo që do të bëhej sfida kryesore në vazhdimin e jetës së shkurtër të fortë të një njeriu të aftë të përballonte fajin e tij.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.