.png)
Nga Jamie Fullerton-“Dikur ishte e rrallë që gazetarët të vinin këtu”, thotë Elton Çaushi, kreu i agjencisë turistike Albanian Trip, të cilin e takoj në kryeqytet, Tiranë. “Kur erdhën, donin të flisnin vetëm për gjakmarrjen dhe virgjëreshat e betuara”.
Traditat që dikur dominonin politikën fisnore në malet e Shqipërisë janë interesante, por unë jam këtu për të hetuar një pamje më të fundit të vendit të Europës Juglindore. Falë plazheve të saj, qyteteve me stampa të UNESCO-s dhe shtigjeve të ecjes, Shqipëria dikur komuniste po lavdërohet si një destinacion "i ri i nxehtë" europian i udhëtimit përtej turizmit të errët.
Për dekada, Shqipëria kishte një reputacion si një vend i rrezikshëm dhe i ndaluar, kryesisht falë izolimit politik të saj nën diktatorin Enver Hoxha, i cili vdiq në 1985. Pas luftës civile të Shqipërisë në 1997 dhe përfundimit të luftës së Kosovës në 1999, më shumë vizitorë gradualisht filluan të vinin në Shqipëri, të tërhequr pjesërisht nga çmimet më të ulëta se në Greqi dhe Itali.
Në vitin 2009, 1.9 milionë turistë udhëtuan drejt Shqipërisë; në vitin 2019, viti i fundit i plotë para Covid-it, shifra ishte 6.4 milionë.
Ushqimi këtu mund të jetë një faktor në këtë ndryshim.
Unë ndodhem me Çaushin në një restorant pa emër në Bardhok Biba, një rrugë afër qendrës së qytetit.
"Turistët nuk e kanë gjetur këtë vend- kryesisht janë shoferët që hanë këtu," thotë ai. Unë po haja për mëngjes tasqebap të bollshëm – një përzierje e shijshme e mishit të viçit, hudhrës, qepëve dhe salcës së domates – përpara se Çaushi të më çojë për të ngrënë ëmbëlsirë në orën 9 të mëngjesit në Mon Amour, një pastiçeri e stilit parizian.
Ne paguam 390 lekë për kafe dhe bakllava me akullore.
Pas mëngjesit nisem për në Dhërmi, një fshat që ka parë një mori hotelesh të ndërtohen përgjatë bregdetit të tij gjatë dekadës së fundit.
Mbërrij në fillim të Kala-s, një nga shumë festivalet e vogla të muzikës që kanë lindur përgjatë Rivierës, me pista vallëzimi në rërë.
Plazhi kryesor, jofestiv i Dhërmiut është i pastër, i mbuluar me shezlong dhe i rrethuar nga restorante.Plazhet e vogla të tilla si Splendor Del Mar dhe Empire Beach Resort, ndjehen të lavdishëm. Të notosh në detin e pastër e të bruztë pranë Splendor është një orë qetësie.
Më vonë, në një shëtitje në plazhin aty pranë Gjipesë – me rërë, të bukur, të izoluar, me zhvillim hoteli zero – dalloj një bunker betoni dhe shikoj këtë kube me pamje nga deti: një gungë gri e paranojës së luftës së ftohtë në një bregdet ndryshe idilik.
Unë shoh një bunker tjetër. Pastaj një tjetër, në kodra kur kthehem me makinë në Dhërmi. Unë filloj t'i numëroj ato, por shpejt e kuptoj se bunkerët janë po aq të zakonshëm këtu sa njerëzit që bëjnë banja dielli. Rreth 173,371 thuhet se u ndërtuan në Shqipëri midis 1975 dhe 1983, ndërsa Hoxha përgatitej për sulm të mundshëm.
Çaushi më paralajmëroi se qytetet turistike të Durrësit dhe Sarandës po tërhiqnin tashmë mjaft pushues për t'i mbushur me njerëz. Në vend të kësaj ndalem në Gjirokastër dhe Berat: dy qytete më të vogla me bukuri të njohur.
Lexova "Kronikë në gur", romanin e vitit 1971 të Ismail Kadaresë – autor i njohur shqiptar dhe gjirokastrit. Në libër romanca e shtigjeve të pjerrëta, me gunga të Gjirokastrës, gjarpërimi rreth ndërtesave si Shtëpia e Skedulit dhe Shtëpia e Zekateve – në pronësi të familjeve elitare dhe tani muzeume – shkëlqen përmes historisë së tij të bombardimeve të viteve 1940.
Boja e tij mbulon qytetin - hoteli im është në rrugën Ismail Kadare. Megjithatë, Gjirokastra dikur ishte po aq e famshme për kanabisin sa Kadareja, sipas Blero Topullit, i cili punon në kalanë e Gjirokastrës. "Kjo konsiderohej një nga pikat më të rrezikshme në Europë - kishim një fshat që prodhonte tonelata kanabis," thotë ai. “Kur isha fëmijë në vitet 2000, të shihje një turist ishte si të shihje një alien.”
Takohemi në kështjellën me pamje nga fshati Lazarat, i cili ishte i mbushur me prodhim ilegal droge deri në një goditje të policisë në mesin e viteve 2010.
Falë arkitekturës së saj historike, Gjirokastra u bë një vend i UNESCO-s në vitin 2005, por Topulli thotë se turistët nuk arritën në një numër të konsiderueshëm derisa gangsterët e kanabisit u larguan. Ne ecim në rrugët e pazarit, të rinovuara pesë vjet më parë për këtë anim turistik.
Topulli më çon përpjetë për të parë perëndimin e diellit, duke kaluar pallatet e përshkruara nga Edëard Lear në mesin e shekullit të 19-të.
“Dëgjo: era në pemë tingëllon si det”, thotë Topolli. Ai ka të drejtë: më bie në vesh ndërsa dritat e kështjellës ndizen, një ndjesi qetësuese pas festave të plazhit të Kala-s.
Më në veri në Berat, gjithashtu një qytet i listuar në Unesco, shkoj deri në kala. Berati ka një pasuri historike të ngjashme me Gjirokastrën – dhe ngjitje të ngjashme të pjerrëta – por ndihet më i thyer.
Mungesa e flladit e shqetësimeve për shëndetin dhe sigurinë në Berat e bën atë edhe më të këndshëm. Në rrënojat e Xhamisë së Kuqe, unë vrapoj në brendësi të kullës së hollë të frikshme, me ngjyrë të zezë, duke hedhur kokën sipër në mënyrë që marramendja të mund të kapërcejë klaustrofobinë time në rritje.
“Kam ardhur në Shqipëri sepse brenda një jave mund të bësh plazh, qytete dhe shëtitje”, më thotë një turist amerikan. Në të vërtetë, pas një udhëtimi dy orësh për në Tiranë, është një udhëtim me autobus për në Shkodër dy orë, portë për në Alpet Shqiptare.
Unë bëj një udhëtim klasik: itinerarin 17 km ndërmjet Valbonës dhe Thethit në parkun kombëtar të Luginës së Valbonës. Për të qenë në humor, lexova "Shqipëria e lartë" e Edith Durham, dokumenti i shkrimtares britanike për fiset e rajonit, bazuar në udhëtimet e saj të vitit 1908. Fortësia e ngjitjes, me pyjet me pika me kuaj që i lënë vendit gjysmë shtigjeve të thepisura, kërcënon të tejkalojë bukurinë e egër të zonës. Por tre orë më vonë arrij majën dhe pamjet nga pylli bëjnë magjinë e tyre: është mahnitëse në nivelin zviceran.
Në Thethin e mbushur me male, mëngjesi i petullave të bujtinës sime përcillet nga zhurma e tensionuar “klik-klik-klik” i gërmuesve. Rruga gjarpëruese për në Shkodër është shtruar me asfalt për herë të parë vitin e kaluar.
Çaushi thotë se disa kanë frikë se autostrada e re e Thethit mund të çojë në mbiturizëm. “Por unë jam i lumtur për miqtë e mi atje: 15 vjet më parë do të shihje një lopë, një pulë, një fushë misri. Tani ata mund të shkojnë në shkollë më shpejt, në spital… është mirë për vendasit.”
Mirë edhe për mua, mendoj, ndërsa autobusi im për në Shkodër rrëshqet mbi asfalt.
Përfundoj përsëri në Tiranë, duke qëndruar në Hotel Boutique Kotoni në qendër të qytetit, më pas në hotelin më të qetë Morina, ngjitur me Grand Park të Tiranës. Duke qenë kryeqyteti i një vendi me një regjim antikapitalist deri në vitin 1992, Tirana nuk kishte bare të duhura deri në vitet 1990, sipas Çaushit. Pas një bumi ndërtimi në vitet 2000, qyteti tani ka një popullsi prej 560.000 banorësh. Ish-rezidenca e pasur e Hoxhës ka një kafene të modës pikërisht përballë saj.
Unë jam në Tiranë për një kohë të shkurtër, por vizitoj Bunkart 1, kompleksin nëntokësor të Hoxhës, i cili tani është një hapësirë muze dhe arti. Ekspozitat përshkruajnë dekada të diktaturës, të ndërthurura me instalacione arti. E balancuar gabimisht, përzierja e historisë së errët dhe video-artit mund të duket si hipster në mënyrë të neveritshme, por është magjepsëse.
Një tjetër kujtesë se sa shpejt një vend mund të ndryshojë.
Burimi: The Guardian; Përshtati Gazeta Si
Jamie Fullerton është një shkrimtar i pavarur i cili kontribuon në media duke përfshirë The Times, The Guardian, The Telegraph, Vice dhe botime të ndryshme udhëtimi.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
