Suadela Balliu - Gati e mbarova, shkruante mbi një foto në faqen e saj të Facebook-ut, Vasfije Krasniqi-Goodman, ku shfaqej kopertina e një libri, titulluar “Unë, e përdhunuara”. Vasfije Krasniqi, Buqja siç e thërrasin të afërmit, është një nga viktimat e dhunës seksuale gjatë luftës së Kosovës, ndërsa pak kohë më parë, në një intervistë televizive ajo bëri publik rastin e saj të përdhunimit nga dy ushtarë serbë...Historia në librin, që e mbijetuara e kishte marrë me vete në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku jeton prej shumë vitesh, nuk ishte i saji. Është historia e një nëne, të përdhunuar së bashku me dy vajzat e saj të mitura, rrëfen autorja, ndërsa shton se ka përfshirë gjithashtu edhe historinë e pesë apo gjashtë grave të tjera, të përdhunuara në kohën e luftës.
“Më shumë ka të bëjë me luftën e tyre të brendshme për të dalë nga vorbulla në të cilën ishin futur pas përjetimeve të dhimbshme në luftë”, rrëfen Ramize Murtezi- Shala, autorja e librit dhe gazetarja që gjithashtu intervistoi Vasfije Krasniqin në Prishtinë. “Është e vërtetë që unë e kam intervistuar Vasfije Krasniqi -Goodman, por në këtë rast kam qenë e përfshirë vetëm si gazetare. Me Vasfijen tashmë kam raport shumë të mirë, mirëpo me të jam njoftuar vetëm dy ditë para intervistës. Intervista është realizuar në 19 vjetorin e Qendrës Kosovare për të mbijetuarit e torturës, që udhëhiqet nga zonja Feride Rushiti.”
Rastisi që libri i saj të botohet thuajse në të njëjtën kohë me intervistën publike të Vasfijes, por siç sqaron më tej autorja, rasti i saj nuk është përfshirë në libër. Megjithëse ka kaluar gati një muaj nga intervista e Vasfijes ende vazhdon të diskutohet për të, thotë gazetarja nga Kosova e duket se ky rast ka bërë që shumë të tjera, viktima të dhunës seksuale si Vasfije Krasniqi, ta mendojnë daljen publike për të rrëfyer vuajtjet gjatë luftës. “U desh të kalojnë gati 20 vjet për të dalë publikisht një grua dhe për të treguar pa e mbuluar fytyrën dhe ndryshuar zërin. Sigurisht që kësaj kohe i ka paraprirë një periudhë e paragjykimit dhe stigmës ndaj kësaj kategorie. Por, pozitivja në tërë këtë, sa do që është kohë e gjatë pas përfundimit të luftës, që më në fund dikush e theu akullin dhe inkurajoi edhe të tjerat që të paktën të mendojnë në këtë drejtim.” , thotë Murtezi-Shala. Sapo i kishte bërë të gjashtëmbëdhjetat Buqja, kur një ditë prilli në vitin e tmerrshëm 1999, nga oborri i shtëpisë dëgjon të trokasë porta. Ishin njerëz me uniformën e policisë që kërkonin dhunshëm të hynin brenda.
U dasht me e çelë. Nuk dinim a hynë me na vra apo me bastisë ...Kërkuan letërnjoftimet, hyna në dhomë t’i merrja dhe ai erdh’ pas meje dhe ia dhashë letërnjoftimet, ai e këqyri letërnjoftimi ne nënës, kur e kqyri timin e mbajti në dorë dhe tha se kjo duhet me ardhë në Përllozhë me dhenë deklaratën te komandanti i policisë, te Dajani, në stacion të policisë. Nana i tha mos ma merr çikën, por m’merr mu’. Jo tha se kjo është fëmijë dhe nuk di me rrejt.
Nuk mbërritën kurrë në rajonin e policisë, por makima mori në drejtim të Prishtinës. U kthy’ e me një sokak, ishte një shtyp ie pabanuar, dy katëshe. E ndali kerrin, m’detyroi me dal’, kishte kallamboq në shtëpi dhe më gjujti, nia me kja e me bërtit. Pasi e detyroi në hipte në makinë, aty e përdhunoi. Unë doja vetëm me m’vra. Jo tha, se kështu vuan më shumë. E ktheu prapë makinën në Babimovc, mu’ m’la në makinë. Pastaj erdhi tjetri, nuk ishte me uniformë, ishte me rroba civile, më hoqi nga makina dhe më çoi në nji shtëpi tjetër, afër shitores dhe bani të njëjtën punë. E kërcënuan të mos tregonte e megjithë heshtjen e saj, familja e kishte marrë me mend se ç’kishte ndodhur. Pa ndihmë, bashkë me familjen u strehua në male, pa ndihmë mjekësore, pa barna.
Më 2010-ën isha në Gjermani tek vëllai dhe po kthehesha në Kosovë dhe kalova nga Serbia. Ishte hera e parë që kaloja nga Serbia. Pas denoncimit në policinë e Kosovës dhe tek forcat e Eulexit, Buqja ka rrëfyer se është pritur ftohtë. Pasi familjarët e përsëritën sërish procedurën më 2010-ën. Më 2012-ën, dy personat u arrestuan. Më 2013-ën, nisi procesi gjyqësor. Gjyqi i Mitrovicës i gjykoi të pafajshëm, ndërsa gjyqi i dytë, me po të njëjtat prova i dënoi me 12 dhe 10 vjet burg. Një gjyq i tretë i liroi...Kam dashur të dorëzohem shumë herë, por kam mbrojtjen e familjes, burrit, të vajzave. Boll me 19 vjet në heshtje... Kështu Buqja u bë kështu zëri i 20 mijë të dhunuarve seksualisht në luftën e Kosovës.
“U desh të kalojnë gati 20 vjet për të dalë publikisht një grua dhe për të treguar pa e mbuluar fytyrën dhe ndryshuar zërin. Sigurisht që kësaj kohe i ka paraprirë një periudhë e paragjykimit dhe stigmës ndaj kësaj kategorie. Por, pozitivja në tërë këtë, sa do që është kohë e gjatë pas përfundimit të luftës, që më në fund dikush e theu akullin dhe inkurajoi edhe të tjerat që të paktën të mëndojnë në këtë drejtim”, rrëfen gazetarja Murtezi-Shala, ndërsa thotë se së shpejti do ta përurojë librin e saj, në Kosovë. Por viktimat e dhunës seksuale në Kosovë gjatë luftës nuk kanë qenë vetëm vajzat dhe gratë. “Ka pasur edhe burra të përdhunuar e edhe fëmijë. Intervista e Vasfijes ka kontribuar tepër shumë në ngritjen sa do pak të moralit të këtyre viktimave të cilët për këtë periudhë të pas luftës më shumë se gjithcka kanë kërkuar drejtësi, por që deri më sot nuk e kanë arritur. Rezultatet e daljes publike të Vasfijes janë parë menjëherë me reagimin dhe bujën që pati kjo intervistë në vend rajon dhe në Botë, ku shumica e televizioneve edhe ndërkombëtare e kishin kërkuar për transmetim intervistën e saj”, thotë Murtezi-Shala.
Krasniqi ka bërë të ditur se në dhjetor do të jetë në Hagë, e ftuar nga nobelisti i paqes Denis Mukwege, ku më gra të tjera, nga 16 shtete, do të rrëfejë historinë e saj. “Me publikimin e intervistës së Vasfijes dhe reagimin pozitiv të gjithë shoqërisë mendoj se ndryshon edhe përceptimi ose paragjykimi që dikush mund të ketë pasur për këtë kategori. Të gjithë kemi pritur se do të kishte reagime, por se do të reagonte shoqëria e tërë në mënyrën më positive të mundshme, duke e inkurajuar atë dhe të gjithë të tjerët të denoncojnë gjithë atë që ata ose ato kanë përjetuar në luftën e Kosovës, për mua ka qenë dicka e re dhe më ka gëzuar shumë. Kjo është një shenjë që shoqëria jonë është e arsyeshme dhe mbështetëse në rastet kur duhet të jetë. Prandaj, mendoj se paragjykimi më shumë vien nga frika jonë nëse do të na paragjykojnë të tjerët se që në të vërtetë shoqëria paragjykon”.
Ambasadorja e Kosovës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Vlora Çitaku, duke folur në seancën për Kosovën në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, e quajti Vasfije Krasniqi-Goodman një grua trime. "Ishte 16 vjeç kur u përdhunua. Nuk e vranë, duke i thënë “Se kështu do t’vuash më shumë.” Pak e dinin se do të rritej për t’u bërë një grua e jashtëzakonshme, nënë e dy bijave të bukura dhe afro dy dekada më vonë kthehet më e fortë se kurrë. Më trime se kurrë. Për të na mësuar ne të gjthëve një mësim drejtësie. Një drejtësi që dikur asaj iu mohua. Një mësim qëndrese. Për të mos u dorëzuar kurrë. Pavarësisht përpjekjeve për ta kthyer në të tillë, Vasfija nuk është viktimë. Ajo është heroinë. Dhe heroinat si ajo e bëjnë vendin tim", do të thoshte ambasadorja Çitaku.
“Më në fund institucionet shtetërore kanë filluar të lëvizin në këtë drejtim. Është formuar komisioni për verifikimin dhe dhënien e statusit të viktimës civile të luftës, por që ky proces po shkon tepër ngadalë. Në vendin tonë sfida kryesore mbetet drejtësia për këtë kategori”, zbulon autorja e librit “Unë e përdhunuara”. Në librin e saj të parë, Murtezi-Shala sjell dhimbjen e një nëne kosovare të përdhunuar bashkë me dy vajzat e saj të mitura. Përpëlitjet e saj për 19 vjet pas clirimit të vendit. “Unë punoj edhe si gazetare në televizionin publik dhe vazhdimisht kam publikuar rrëfime të grave dhe burrave të përdhunuar gjatë luftës.”
Deri më tani, përpara rastit të Vasfije Krasniqi-Goodman, e cila është shtetase amerikane – rrëfimet e viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës ishin transmetuar me fytyrë të mbuluar dhe zë të ndryshuar. “Rrëfimi i zonjës të cilën e kam edhe personazh kryesor në libër më ka prekur shumë dhe nuk dija se cila do të ishte forma që të bëj dicka më shumë për të.” Historinë e saj do ta lexojnë edhe shumë njerëz në gjuhë të tjera shpreson gazetara. “Historia e saj nuk do të mbetet histori që sillet vetën në kokën e saj, por për të do të lexojnë shumë njerëz në botë. Për mua kjo ka rëndësi.”
Nga të dhënat nga 20 mijë viktima të dhunës seksuale gjatë kohës së luftës, janë bërë 778 aplikime për t’u njohur ligjërisht me statusin e viktimës së luftës e për të përfituar një pension nga shteti. Një proces që ecën ngadalë dhe ku pas 20 vitesh, verifikimi bëhet edhe më i vështirë. Edhe nga më pak se 800 aplikime, vetëm 143 janë pranuar, të tjerat janë refuzuar ndërsa 530 presin të shqyrtohen. 20 mijë viktima në Kosovë, 44 mijë në Bosnjë dhe 7 mijë viktima në Kroaci. Përdhunimet janë përdorur si armë lufte, duke lënë pasoja të rënda në këto shoqëri, ku viktimat e kësaj dhune vijojnë të diskriminohen edhe nga vetë shoqëria, ku shumë të dhunuara janë gjendur jashtë shtëpive, të përzëna nga familjet apo të divorcuar nga bashkëshortët. “Nuk do të thotë se nuk je burrë nëse mban një grua që është dhunuar”, do të thoshte një prej vëllezërve të Vasfijes, ndërsa bënte apel për bashkqytetarët kosovarë t’i braktisnin dogmat dhe paragjykimet “e me përkrah motrat tona”. Nuk duhet me humb shpresat e jetës, i inkurajonte në fund të rrëfimit, Vasfija viktimat si ajo. “Historia duhet me u fol dhe nuk është vonë me marrë drejtësi". Por çlirimi i brendshëm nga kjo barrë që rëndon në psiken e tyre prej dy dekadash, sapo ka nisur dhe ka ende shumë punë që viktimat të gjejnë drejtësinë e munguar. Edhe gazetarja Murtezi-Shala, është e bindur se ky libër i parë i saj, nuk do të jetë i fundit. Ka ende shumë për t’u folur e shkruar.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.