.png)
Është super i fortë, bëhet me kopër, transparent si uji -- dhe në shumë familje në të gjithë Sardenjën ende prodhohet ilegalisht.
"Filu 'e ferru", është një pije e vjetër me një të kaluar të rrezikshme dhe një përqendrim alkooli deri në 45% që rrëzon edhe ata me një tolerancë të lartë.
Për 400 vjet, ky vend me gati 2.000 banorë ka bërë një filu 'e ferru të fuqishëm të quajtur në vend "abbardente" - një fjalë që rrjedh nga latinishtja që do të thotë "ujë që digjet".
Një kod sekret
"Acquavite dhe abbardente janë thjesht sinonime për filu 'e ferru, e cila është një metaforë, pjesë e një kodi sekret të shpikur në një fazë të mëvonshme për t'i shpëtuar kontrolleve të policisë," thotë distiluesi i vetëm (ligjor) i Santu Lussurgiu, Carlo Psiche.
Ajo u bë një pije "e jashtëligjshme" në shekullin e 19 kur shtëpia mbretërore e Italisë e Savojës vendosi taksa për prodhimin e alkoolit, duke nisur një tregti të paligjshme që në Santu Lussurgiu vazhdon në një shkallë masive.
Deri para disa dekadave bastisjet e policisë ishin të shpeshta, fermerët duhej të fshihnin shishet e filu 'e ferru-t ose në ndonjë vend sekret në shtëpi ose nën tokë në kopshtin e tyre, duke e shënuar vendin me një copë hekuri. Prandaj lindi emri "tel hekuri".
Duke krijuar një pseudonim të tillë, vendasit mund të jenë frymëzuar gjithashtu nga vargmalet shkëmbore të afërta me origjinë vullkanike të quajtur Montiferru - "kodra e hekurt".
Ajo që gjithmonë e ka bërë acquavite të Santu Lussurgiu të jashtëzakonshme, në krahasim me ato të prodhuara në pjesën tjetër të Sardenjës, është se ajo është e distiluar nga vera, jo nga marc, një pije e prodhuar nga mbetjet e lëkurave dhe farave të rrushit pasi vera është nxjerrë.
“Në fillim u përdor për vetitë e tij mjekësore dhe terapeutike, veçanërisht për dhimbjen e dhëmbëve, më pas njerëzit e kuptuan se ishte gjithashtu i shkëlqyeshëm si pije alkoolike”, thotë Psiche.
Bastisje të policisë dhe sinjale sekrete
Santu Lussurgiu ndodhet në kodrat në perëndim të Sardenjës.
Të gjithë në fshat ende bëjnë fshehurazi abbardente në shtëpi. Asnjë prej tyre nuk paguan taksa për të, përveç Psiches, i cili drejton një biznes.
Në ditët e sotme gjërat janë më pak të rrezikshme se në të kaluarën. Në fund të fundit, shumë italianë prodhojnë verë dhe lloj-lloj likeresh në shtëpi dhe autoritetet nuk trokasin më në dyert e njerëzve nëse nuk kanë ngritur një biznes në shkallë të gjerë.
Psiche kujton se deri në vitet 1960, kur policia tatimore patrullonte fshatin në kërkim të prodhuesve klandestinë, njerëzit nxitonin të fshihnin shishet e tyre, duke i bërtitur njëri-tjetrit kodin e urgjencës "filu 'e ferru". Ishte si një sinjal shtetrrethimi.
Farat e koprës i shtohen filu 'e ferru për të zbutur aromën e mprehtë dhe duke pasur parasysh aromën intensive, aroma e koprës që dilte nga shtëpitë herë pas here ndihmonte policinë të gjurmonte aktivitetin e paligjshëm.
Italianët dhe të huajt që dinin për sekretin filu 'e ferru do të dynden në Santu Lussurgiu për të blerë shishe të tëra me të, thotë Psiche, por ata bënin shumë pyetje me rrezikun e ekspozimit të prodhuesve. Kështu që më në fund vendasit vendosën të shkonin plotësisht në ilegalitet.
Fshati kishte rreth 40 distileri deri në fund të viteve 1800, kur filu 'e ferru ishte bërë një pije popullore dhe eksportohej në të gjithë Italinë. Megjithatë, distileritë u mbyllën në fillim të shekullit të 20-të dhe prodhimi u bë vetëm "vendas".
Psiche, një ish-mekanik, vendosi të rikuperojë traditën e vjetër të fshatit 20 vjet më parë.
Abbardente e pastër si uji ka një shije intensive mbështjellëse me një shije të lehtë frutash të thata dhe bajame, dhe hollohet me ujë nga një burim fshati aty pranë. Ajo vjetrohet në tanke çeliku.
Abbardente me ngjyrë qelibar plaket në fuçi lisi. Maturimi i drurit i jep një aromë të ëmbël që të kujton mjaltin dhe bukën e bërë në shtëpi.
Një biznes grash
Distileria e Psiche përmban objekte të vjetra distilimi dhe një shishe origjinale acquavite nga viti 1860. Ai ka disa klientë amerikanë në Ohajo dhe Çikago, ku emigruan shumë fshatarë.
"Fshati ynë ka përdorur gjithmonë verë në vend të markës, sepse vreshtat këtu kanë tendencë të prodhojnë shumë, kështu që mënyra më e mirë për të shmangur çdo humbje ishte përdorimi i verës për të bërë abbardente," thotë Psiche.
Ndërsa burrat kujdeseshin për fusha, prodhimi filu 'e ferru në Sardenjë ishte një biznes i grave. Gratë, vajzat dhe gjyshet u bënë eksperte në distilimin. Në fillim u përdorën enë të mëdha bakri, tradicionalisht për qumësht, dhe u mbyllën me brumë mielli për të ngrohur verën.
Filu 'e ferru është po aq i zjarrtë sa sardenjtë vazhdojnë ta bëjnë atë në shtëpi, ashtu si paraardhësit e tyre, duke iu përmbajtur traditës. Ata besojnë se mund të pihet ashtu si uji i pastër.
Një grua nga Santu Lussurgiu, e cila foli për CNN në kushte anonimiteti nga frika se mos 'goditet' nga autoritetet, thotë se nuk është vetëm për raste të veçanta: "Ata që e pëlqejnë e pinë atë në çdo kohë të ditës, madje edhe në mëngjes".
"Më merr gjysmë dite për të distiluar verën, e cila rritet në tokën tonë. Përveç kopër, shpesh shtoj edhe absinth," tha ajo.
Gruaja thotë se tani ka përfshirë edhe djalin e saj në përgatitjen e përditshme të filu 'e ferru të tyre të bërë në shtëpi -- ndoshta një shenjë e ndryshimit të kohërave që burra si Psiche duhet të luajnë një rol kyç në ruajtjen e trashëgimisë alkoolike.
Burimi: CNN Travel/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
