Ekonomi

Europa po ngrin përballë Ukrainës, Rusisë dhe Amerikës

Nëse do të pyesësh një europian se çfarë mendon për perspektivën e kontinentit të vjetër, do të të përgjigjet me dy emocione. Njëri është admirim. Në mundin për të ndihmuar Ukrainë dhe për t’i rezistuar agresionit rus, Europa ka nxjerr në pah unitetin, kurajon dhe vullnetin për të përballuar kostot mahnitëse. Por e dyta, është alarmimi. Një tkurrje brutale e ekonomisë do të testojë fort elasticitetin e Europës për 2023-shin dhe më tej.

Ekziston një frikë në rritje se riformimi i sistemit energjetik global, populizmi ekonomik amerikan dhe çarjet gjeopolitike kërcënojnë konkurrencën afatgjatë të Bashkimit Europian dhe të vendeve joanëtare, përfshirë Britaninë. Nuk është vetëm prosperiteti i kontinentit që rrezikohet, por edhe shëndeti i aleancës transatlantike.

Mos u gënjeni nga lajmet pozitive që vijnë nga Europa. Çmimet e energjisë kanë rënë që nga vera dhe moti i qëndrueshëm do të thotë që gazi nuk është përdorur dhe rezervat janë mbushur. Por kriza e energjisë është ende rrezik. Çmimet e gazit mbeten 6 herë më të larta se mesatarja vjetore. Më 22 nëntor, Rusia kërcënoi se do të bllokonte tubacionin e fundit operacional të gazit për në Europë, edhe pse sulmet me raketa shkaktuan ndërprerje emergjente të energjisë elektrike në të gjithë Ukrainën. Magazinimi i gazit në Europë do të duhet të rimbushet edhe një herë në vitin 2023, këtë herë pa asnjë lloj gazi rus në tubacion.

Arma energjetike e Vladimir Putin do të kërkojë një taksë jo vetëm prej Ukrainës. “The Economist” raporton se në një dimër normal, një rritje prej 10% e çmimeve reale të energjisë shoqërohet me një rritje prej 0.6% të vdekjeve. Prandaj, kriza e energjisë këtë vit mund të shkaktojë mbi 100.000 vdekje shtesë të të moshuarve në të gjithë Europën. Nëse po, arma energjetike e Putinit mund të marrë më shumë jetë jashtë Ukrainës sesa artileria, raketat dhe dronët e tij direkt brenda saj. Kjo është një arsye më shumë pse rezistenca e Ukrainës ndaj Rusisë është edhe lufta e Europës.

Lufta po krijon vulnerabilitete financiare. Inflacioni i energjisë po derdhet në të gjithë kontinentin, duke krijuar një dilemë akute për Bankën Qendrore. Duhet të rrisë interesat që të kontrollojë çmimet. Por kjo destabilizon anëtarët më të dobët të Eurozonës, përfshirë Italinë borxhlie.

Modeli i bizneseve është prekur po ashtu. Shumë nga firmat industriale të Europës, sidomos ato gjermane kanë qenë të varura nga burimet ruse të energjisë. Shumë të tjera, të varura nga një tjetër autokraci, Kinës, si një treg fundor.  Perspektiva e ndërprerjes së marrëdhënieve me Rusinë, kostot strukturore më të larta dhe një shkëputje e Perëndimit dhe Kinës ka nënkuptuar një dhimbje koke më shumë në mbledhjet e bordeve.

Kjo frikë është amplifikuar nga nacionalizmi i ekonomisë amerikane që kërcënon të tërheqë aktivitetin e saj përtej Atlantikut, si frymë e proteksionizmit. Akti i Joe Biden për të reduktuar inflacionin përfshin 400 mld dollarë për energjinë, infrastrukturën dhe transportin, përfshirë dispozitat “bëje ne Amerikë” dhe subvencione cash. Në shumë mënyra, skema i ngjan politikës që ka ndjekur Kina për dekada. Ndërsa dy shtyllat e tjera të ekonomisë botërore bëhen më indiferentë dhe proteksioniste, Europa, me këmbënguljen e saj të çuditshme për të respektuar rregullat e Organizatës Botërore të Tregtisë për tregtinë e lirë, duket si një dështak.

Kompanitë po reagojnë ndaj kësaj. Kompanitë europiane po ikin të investojnë në Amerikë. Drejtuesit mendojnë se kombinimi i energjisë së shtrenjtë dhe largimi për në SHBA, e lë Europën në një rrezik masiv të deindustrializimit. Nuk ndihmon fakti që Europa po plaket më shpejt se Amerika.

Humbja e investimeve e bën Europën më të varfër dhe e fut në një rrugëtim të rënies ekonomike. krahasuar me trajektoren e PBB-së para pandemisë, Europa rezulton më keq të gjithë blloqet e tjera. Në 100 firmat më të majme në botë, vetë, 14 janë europiane.

Politikanët do të tundohen të heqin dorë nga libri i rregullave dhe të përgjigjen me subvencionet e tyre në një garë të përshkallëzuar të të mirave të korporatave. Ministri gjerman i Ekonomisë ka akuzuar Amerikën për “mbytje të investimeve”. Presidenti Emmanuel Macron i Francës ka bërë thirrje për "një zgjim europian".

Mosmarrëveshja e subvencioneve po ushqen gjithashtu tensionet midis Amerikës dhe Europës. Mbështetja financiare dhe ushtarake e Amerikës për Ukrainën e tejkalon shumë atë të Europës, dhe ndërsa ajo drejtohet drejt Azisë për të përballuar sfidën nga Kina, Amerikës i vjen keq për dështimin e BE-së për të paguar për sigurinë e saj. Shumica e anëtarëve të NATO-s nuk kanë arritur të përmbushin objektivin për të shpenzuar 2% të PBB-së për mbrojtjen. BE-ja ishte jashtëzakonisht naive për agresionin rus. Edhe pse lufta bëri që Amerika dhe Europa të bashkoheshin pas shkëputjeve të viteve të Trump, rreziku është që një konflikt i gjatë dhe tensione ekonomike t'i ndajnë gradualisht ato përsëri. Putin dhe presidenti i Kinës, Xi Jinping, do ta donin këtë.

Për të shmangur një përçarje të rrezikshme, Amerika duhet të shohë panoramën më të madhe. Proteksionizmi i Biden kërcënon të thajë Europën nga vitaliteti, edhe pse Amerika mbështet ushtrinë e Ukrainës dhe armadat e cisternave kalojnë Atlantikun për të furnizuar Europën me energji. Qëllimi kryesor i Bidenomics është të ndalojë Kinën të dominojë industritë kryesore: Amerika nuk ka asnjë interes strategjik për të tërhequr investimet europiane. Ajo duhet t'i bëjë firmat europiane të pranueshme për subvencionet e saj të energjisë dhe të integrojë më thellë tregjet transatlantike të energjisë.

Europa, ndërkohë, duhet të mbrojë ekonominë e saj nga energjia. Skemat që synojnë me të drejtë të subvencionojnë konsumatorët dhe firmat për nevojat e tyre bazë për energji duhet të frenojnë kërkesën duke vendosur çmime më të larta në marzh, si në Gjermani. Për të ulur çmimet afatgjata të energjisë, Europa duhet të përshpejtojë revolucionin e burimeve të rinovueshme, duke i mbajtur tregjet e energjisë të hapura ndaj konkurrencës. Ai gjithashtu duhet të përshtatet me një realitet të ri të sigurisë. Kjo do të thotë të shpenzosh më shumë për mbrojtjen në mënyrë që ajo të mund të marrë barrën ndërsa Amerika e zhvendos vështrimin e saj drejt Azisë.

Përveç admirimit dhe alarmit, emocioni tjetër që rregullon marrëdhëniet transatlantike është frustrimi. Amerika është e irrituar nga dobësia ekonomike e Europës dhe dështimi i saj për të mbrojtur veten; Europa është e indinjuar nga populizmi ekonomik i Amerikës. Por, ashtu si Europa nuk duhet të ndahet nga lufta, po ashtu është jetike që aleanca më e fuqishme demokratike në histori të përshtatet dhe të rezistojë./The Economist


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë