.png)
Në muajt e fundit, disa vende në rajonin e Ballkanit kanë bërë hapa të rëndësishëm drejt përshpejtimit të tranzicionit të tyre drejt energjisë së gjelbër. Përhapja e ankandeve për projektet e energjisë së rinovueshme ka qenë thelbësore për këtë proces.
Në qershor, Serbia njoftoi fillimin e raundit më të madh të ankandeve në rajon, 450 MW të kapacitetit gjenerues të erës dhe diellit, së bashku me një plan ankandi tre vjeçar duke shtuar kapacitetin total në 1,300 MW. Shqipëria aktualisht po vlerëson ofertat për ankandin e saj të parë me erë, pas dy ankandeve të suksesshme diellore. Ajo gjithashtu ka shpallur një ankand të ardhshëm PV diellor prej 300 MW. Kosova gjithashtu ka nisur ankandin e saj të parë për energjitë e rinovueshme në shkallë komunale.
Urgjenca e përshpejtimit të tranzicionit
Këta hapa janë kritikë për një rajon në të cilin sektori i energjisë po përballet me disa sfida urgjente. Ka pasur pak investime në kapacitetin e prodhimit të energjisë që nga fundi i viteve 1980. Rajoni në tërësi është i varur në masë të madhe nga qymyri.
Një numër vendesh të Ballkanit Perëndimor varen kryesisht nga importet e shtrenjta të energjisë elektrike. Kriza energjetike e shkaktuar nga lufta në Ukrainë ka nënvizuar ashpërsinë e situatës, duke nxjerrë në pah dobësitë strukturore në një sërë vendesh. Për më tepër, politikat e veprimit të Bashkimit Evropian për klimën përfaqësojnë një shtytës shtesë tranzicioni, për shembull, Mekanizmi i Rregullimit të Kufirit të Karbonit do të ndikojë në konkurrencën e rajonit.
Tranzicioni ka filluar
Këto veçori nënvizojnë arsyetimin për kalimin e shpejtë drejt sistemeve të sigurta, të pastra dhe të integruara të energjisë. E parë në këtë kontekst, nisja e ankandeve në rajon është edhe më e rëndësishme. Dhe rezultatet tregojnë se çfarë mund të arrihet: ankandi i parë në Shqipëri dha çmimin më të ulët për energjinë diellore në Ballkanin Perëndimor (2,489 cent për kilovat orë).
Suksesi i këtij komponenti qendror të tranzicionit të energjisë, rritja e investimeve në burimet e rinovueshme, varet nga një kombinim faktorësh. Ai është ndërtuar, në radhë të parë, mbi një angazhim politik: një sinjal për tregun se e ardhmja e sektorit të energjisë është energjia e rinovueshme. Kjo mund të marrë formën e objektivave të burimeve të rinovueshme, orareve për ankande, datave për heqjen e qymyrit dhe/ose objektivave afatgjatë të ekonomisë për arritjen e emetimeve neto zero. Angazhimet e politikave duhet të shoqërohen me rregullore që mundësojnë biznesin: një kuadër ligjor dhe institucional gjithëpërfshirës që balancon rreziqet ndërmjet sektorit publik dhe atij privat.
Një reformë kryesore është futja e një kuadri për ankande të dizajnuara mirë. Ndryshe nga përzgjedhja e drejtpërdrejtë ose ofrimi i pagesave mbështetëse të përcaktuara në mënyrë administrative, ankandet çojnë në transparencë dhe stimulojnë sektorin privat për të ofruar energji elektrike me çmime të ulëta për përdoruesit përfundimtarë. Qëllimi i një ankandi të projektuar mirë është të maksimizojë grupin e ofertuesve të besueshëm.
Kjo nënkupton menaxhimin e shkëmbimeve ndërmjet inkurajimit të pjesëmarrjes dhe sigurimit të ofrimit të projektit, për shembull, nëpërmjet kritereve të përshtatshme ose obligacioneve të ofertës me madhësi të përshtatshme. E rëndësishmja, duhet të përdoren kritere transparente të përzgjedhjes, për shembull, çmimi i goditjes si kriteri i vetëm i përzgjedhjes midis ofertuesve të parakualifikuar. Ndërsa tregjet maturohen, mekanizmat mbështetës duhet të evoluojnë në skema premium që sigurojnë integrimin e tregut të burimeve të rinovueshme.
BERZH ka synuar mbështetjen e saj drejt këtyre fushave, duke punuar në partneritet me politikëbërësit në të gjithë rajonin për të ofruar korniza rregullatore aftësuese dhe ankande të mirë-projektuara, si ato në Shqipëri dhe Serbi. Për më tepër, janë planifikuar aktivitete të mëtejshme në rajon, për shembull, mbështetje për autoritetet në Mal të Zi për një ligj të ri për energjinë e rinovueshme, i cili do të pasohet nga ankande për projekte të shkallës së shërbimeve. Kjo punë është mbështetur bujarisht nga shumë donatorë: ndër të tjera, Zvicra, Luksemburgu, Austria dhe Italia. Dhe është kryer në partneritet me partnerë të ndryshëm zhvillimi, për shembull, Sekretariati i Komunitetit të Energjisë.
Duke parë të ardhmen
Rritja e shpejtë e burimeve të rinovueshme është vetëm hapi i parë drejt përshpejtimit të tranzicionit. Do të nevojiten një sërë hapash të mëtejshëm. Ankandet do të mbeten një mjet i rëndësishëm. Por ato do të duhet gjithashtu të plotësohen nga mekanizma të tjerë, për shembull, Marrëveshjet e Blerjes së Energjisë së Korporatave dhe burimet e rinovueshme të shpërndara në shkallë të vogël.
Së dyti, integrimi i burimeve të rinovueshme me ndërprerje është një sfidë kritike. Këtu, vendet do të duhet të investojnë në rrjete, të forcojnë ndërlidhjen rajonale, të sigurojnë lidhjen e tregjeve të energjisë elektrike, si brenda rajonit ashtu edhe me vendet fqinje, të tërheqin investime në zgjidhje fleksibiliteti për të menaxhuar balancimin dhe të vendosin korniza për të siguruar investime në rezerva .
Së fundi, por në mënyrë thelbësore, ekziston nevoja për të menaxhuar ndryshimet e thella socio-ekonomike që do të sjellë tranzicioni i energjisë, veçanërisht efektet në komunitetet që varen nga qymyri për jetesën e tyre./Balkangreenenergynews
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
