.png)
Kevin Sullivan and Mary Jordan/The Washington Post - Jimmy Carter përfundon darkën e së shtunës, salmon dhe brokoli tavë të servirur në pjatë plastike, ndez buzëqeshjen e tij të famshme që i nxjerr në pah dhëmbët dhe thërret në mënyrë lozonjare të shoqen e tij prej 72 vjetësh, Rosalynn: “Eja, beb.”
Ajo qesh e i merr dorën, dhe ata ecin me kujdes përmes kuzhinës të mbushur me kujtime të fushatës së 1976-ës, foto të liderëve botërorë dhe një çift kanaçesh të pahapura me birrë Billy, mandej jashtë derës së pasme, ishin duke pritur tre agjentë të Shërbimit Sekret.
Ata kanë këtë rutinë çdo fundjavë në këtë qytet të vogël ku kanë lindur — ai gati 94 vite më parë, ajo 91. Darkë në shtëpinë e mikut të tyre Jill Stuckey, gota me ujë me akull dhe scili nga një gotë me chardonnay, mandej gjysmë milje ecje drejt shtëpisë së tyre të ndërtuar në 1961.
Në këtë mbrëmje vere në Georgian jugore, prej 32,2 gradë celius, ata thithin djersën e fytyrës me një shishe plastike të No Natz. Më pas ata kapin sërish duart me njëri-tjetrin dhe nisin të ecin, ish presidenti i veshur me xhinse dhe këpucë të zeza, ish zonja e parë duke përdorur një shkop për herë të parë.
Presidenti i 39-të i Shteteve të Bashkuara jeton në mënyrë moeste, në një kontrast të mprehtë me pasuesit e tij, të cilët kanë lënë Shtëpinë e Bardhë për të përqafuar fuqinë e një lloji tjetër: pasurisë.
Edhe ata që nuk e nisën karrierën presidneciale të pasur, përfshirë Bill Clinton dhe Barack Obama, kanë bërë dhjetra milionë dollar përmes mundësive të sektorit privat që rrjedhin kaq lehtë për ish-presidentët.
Kur Carter la Shtëpinë e Bardhë pas ‘rrahjes’ nga Ronald Reagan në zgjedhjet e 1980-ës, ai u kthye Plains, një vend bujqësor me një nivel varfërie gati 40%.
Presidenti demokrat i larguar nga detyra vendosi të mos bashkohej me bordet e koorporatave apo të mbante fjalime për të fituar shumë para, sepse, tha ai, nuk dëshironte të “kapitalizonte finaciarisht të qenit në Shtëpinë e Bardhë.”
Historiani presidencial Michael Beschloss tha se Gerald Ford, paraardhësi i Carter dhe shoku i tij i ngushtë, ishte i pari që përfitoi tërësisht nga ato mundësitë post-preidenciale të mirëpaguara, por që “Carter bëri të kundërtën.”
Që prej Ford, presidentë të tjerë të larguar nga detyra, dhe shpesh bashkëshortet e tyre, në mënyrë rutinore fituan qindra mijëra dollarë prej fjalimeve.
“Nuk shoh ndonjë gjë të gabuar në lidhje me këtë; unë nuk fajësoj askënd pse kanë vepruar në këtë mënyrë,” thotë Carter gjatë darkës. “Thjesht nuk ka qenë ambicia ime të isha i pasur.”
‘Atij nuk i pëlqenë dukja dhe të qenit i famshëm’
Carter ishte 56 vjeç kur u kthye në Plains prej Washington. Ai thotë se biznesi i tij i kikirikëve i mbajtur me një besim të verbër gjatë presidencës së tij, ishte një milion dollarë borxh, kështu që ai u detyrua ta shiste.
“Ne menduam se do të humbnim gjithçka,” thotë Rosalynn, e ulur pranë tij.
Carter vendosi që të ardhurat e tij do të vinin prej shkrimtarisë, dhe ai ka shkruar 33 libra, për jetën dhe karrierën e tij, besimin e tij, paqen në Lindjen e Mesme, të drejtat e grave, plqërinë, peshkimin, punën me drurin, deri një libër për fëmijë që e ka shkruar me të bijën, Amy Carter, të titulluar “Fëmija e vogël Snoogle-Fleejer.”
Me të ardhurat prej librave dhe 210,700 $ pension në vit që i akordohet çdo presidenti të larguar nga detyra, Carterët jetojnë mirë. Por librat e tij kurrë nuk kanë marrë shumat masive të komanduara nga presidentët më të fundit.
Carter është një ish-president prej 37 vitesh, më gjatë se kushdo tjetër në histori. Mënyra e tij e thjeshtë e jetesës është shumë e rrallë në këtë epokë të presidentit Trump, një miliarder me lavamanët të derdhur në ar në avionin e tij privat, shtëpinë në Manhattan dhe pasurinë e paluajtshme Mar-a-Lago.
Carter është i vetmi president në epokën moderrne që u kthye me kohë të plotë në shtëpinë ku kishte jetuar përpara se të hynte në politikë — një shtëpi me dy dhoma gjumi me një vlerë perj 167,000 $, më pak se vlera e automjeteve të blinduara të Shërbimit Sekret të parkuara jashtë.
Zakonsiht ish-presidentët fluturojnë me avionë privatë, ndonjëherë i huazuar nga ndonjë mik i pasur, por Cartersat fluturojnë me avionë tregatrë. Stuckey thotë se në një fluturim të kohëve të fundit nga Atlanta në Los Anxhelos, Carter ecte lart e poshtë në korridorin e avionit duke përshëndetur pasagjerët e tjerë dhe duke u treguar i gatshëm të bënte selfi me ta.
"Ai nuk i pëlqen dukjet, të jetë në qendër të vëmendjes ", tha Gerald Rafshoon, i cili ishte drejtor i komunikimit në Shtëpinë e Bardhë të Carter.
Sipas Shërbimit të Përgjithshëm Administrativ, Carter u kushton taksapaguesëve amerikanë më pak se cilido tjetër ish president, me një faturë totale në vitin e kaluar fiskal 456,000 $, që mbulon pesnionet, një zyrë, staf dhe shpenzime të tjera. Kjo faturë është më pak se gjysma e buxhetit prej 952,000 $ për George H.W. Bush; tre presidentët e tjerë në jetë— Clinton, George W. Bush dhe Obama — i kushtojnë taksapaguesëve më shumë se 1 milion $ secili në vit.
Carter nuk ka përfituar as pension federal sepse ai ka punuar për qeverinë katër vjet - më pak se pesë vitet e nevojshme për t'u kualifikuar që të përfitojë pension, sipas Shërbimit të Përgjithshëm Administrativ. Ai thotë se merr përfitime shëndetësore nëpërmjet Universitetit Emory, ku ai ka dhënë mësim për 36 vjet.
Qeveria federale paguan për një zyrë për çdo ish-president. Zyra e Carter ndodhet, në Qendrën Carter në Atlanta, është më pak e kushtueshmja, 115,000 dollarë në vit. Carterat mund të kishin ndërtuar një zyrë më të sofistikuar me mundësi banimi, por për vite me radhë ata kanë fjetur në një divan portativ një javë çdo muaj. Kohët e fundit, ata kanë vendosur një shtrat Murphy.
Sipas Shërbimit të Përgjithshëm Administrativ, zyra e Carter kushton sa një pjesë shumë e vogël e asaj të Obamës, që është 536,000 dollarë në vit. Zyra e Clintonit kushton 518,000 dollarë, e George W. Bush 497,000 dollarë dhe e George H.W. Bush është 286.000 dollarë.
"Unë jam një admirues i madh i Harry Truman. Ai është presidenti im i preferuar dhe unë me të vërtetë përpiqem ta imitoj atë ", thotë Carter, i cili shkruan librat e tij në një garazh të konvertuar në shtëpinë e tij. "Ai dha një shembull që mendova se ishte i admirueshëm".
Por, edhe pse Truman u tërhoq në qytetin e tij të pavarësisë në Mo., Beschloss tha se edhe ai u zhvendos në një shtëpi elegante, në pronësi të prindërve të pasur të bashkëshortes.
Ndërsa Carter përhap një shtresë të trashë gjalpë në një fetë bukë të bardhë, ai pyetet nëse ai mendon, sidomos për një njeri që mburret se është miliarder në Shtëpinë e Bardhë, ish-presidentët e ardhshëm a do të jetojnë ndonjëherë ashtu siç bën Carter?
"Unë shpresoj kështu," thotë ai. "Por unë nuk e di."
'Një djalë i mirë Jugu' (Carter)
Plains është një rreth i vogël i pjesës bujqësore të Georgas, me diametër një milje, me qendër në depot e trenave që shërbeu si selia e fushatës së Carter 1976. Rreth 700 vetë jetojnë këtu, 150 milje në jug të Atlantas, në një vend që është një muze i gjallë për Carter.
Dyqani, dikur në pronësi të xhaxhait Buddy Carter, shet akullore me gjalp kikiriku. Ferma e djaloshërisë së Carter ruhet ashtu siç ishte në vitet 1930, pa energji elektrike ose ujë të rrjedhshëm.
Saiti Kombëtar Historik i Jimmy Carter në thelb është i tërë qyteti, që tërheq pothuajse 70,000 vizitorë në vit dhe i dhuron 4 milion dollarë në vit ekonomisë së qarkut.
Carter ka përdorur post-presidencën e tij për të mbështetur të drejtat e njeriut, programet shëndetësore globale dhe zgjedhjet e drejta nëpër botë nëpërmjet Qendrës së tij Carter, me seli në Atlanta. Ai ka ndihmuar rinovimin e 4,300 shtëpive në 14 vende për Habitat for Humanity, dhe më vonë këtë muaj me mjetet e tij të punës, ai do të punojë në shtëpitë për njerëzit me të ardhura të ulëta në Indiana.
Por është Plains që definon Unin e tij.
Pas darkës, Carterat ndaluan në rrugën Stuckey, ku ishin edhe dy agjentë të Shërbimit Sekret që ecnin pas tyre.
Ecja e Carterit është paksa e pasigurt këto ditë, tre vjet pas diagnostikimit me melanomë në mëlçi dhe në tru. Gjatë një Konference për shtyp në 2015 ku njoftoi sëmundjen e tij, ai dukej se po thoshte një lamtumirë stoike, duke u shprehur se ai ishte "krejtësisht i qetë me gjithçka që po i vinte".
Por tani, pas rrezeve dhe kemioterapisë, Carter thotë se quhet plotësisht i shëruar nga kanceri.
Në tetor, ai do të jetë presidenti i dytë që ka mbërritur 94 vite; George H.W. Bush mbushi 94 vjeç në qershor. Këto ditë, Carter është i mprehtë, gazmor dhe reflektiv.
Carterat ecin çdo ditë — shpesh në rrugën e Kishës, tëpjeta kryesore përmes Plains, ku ata kanë ecur që nga vitet 1920.
Tek ata përshkojnë Walters Street, Carter sheh një çift adoleshentësh në trotuar përgjatë rrugës.
“Tungjatjeta,” përshëndet ish presidenti, me të njëjtën buzëqeshje të madhe që zbukuron stolitë e Krishtlindjeve në dyqan e kikirikëve.
“Hej,” thotë një vajzë e veshur me fund xhins, duke e përshëndetur ish presidentin me një atmosferë gëzmore.
Të dy 15-vjeçarët thonë se njerëzit në Plains i shohin Carters si fqinjë dhe miq, ashtu si çdo njeri tjetër.
"Unë u rrita në kishë me të," thotë Maya Wynn. "Ai është një djalë i këndshëm, po ashtu edhe një person i rregullt".
"Ai është një zotëri i mirë jugor", thotë David Lane.
Carter thotë se ky vend e formoi atë, duke i ngjizur besimet rreth barazisë racore. Rininë e tij fshatare në fermë gjatë Depresionit të Madh e kaloi thjeshtë dhe të kursyer. Miqtë e tij, me gjysmë shaka, e përshkruajnë Carter si "të ngushtë si një tik-tak".
Kjo ndjeshmëri pa teprime, e dashur pasi ai u largua për në Washington, nuk ka funksionuar në Shtëpinë e Bardhë. Shumë njerëz mendonin se Carter kishte pastruar një pjesë të shkëlqyeshme të presidencës duke mbajtur valixhet e veta mbi Air Force One dhe duke refuzuar të kishin "Hail to the Chief".
Stuart E. Eizenstat, një ndihmës dhe biograf i Carter, tha se dekreti i Carter-it për heqjen e shoferëve për anëtarët e lartë të stafit dështoi. Kjo do të thoshte që zyrtarët e lartë po vozisnin në vend që të lexonin apo dhe të punonin për një ose dy orë çdo ditë.
"Ai nuk u ndje i përshtatshëm për atë lloj madhështie", tha Eizenstat. "Plains është vërtet pjesë e ADN-së së tij. Ai e shpuri atë në Shtëpinë e Bardhë, dhe e mori sërish jashtë Shtëpisë së Bardhë ".
Presidenca Carter - nga viti 1977 deri më 1981 - kujtohet shpesh për linjat e gjata në stacionet e gazit dhe krizën e pengjeve të Iranit.
“Mund ta kisha mbitheksuar çështjen e pengjeve gjatë vitit të fundit të pushtetit tim”-thotë, por isha kaq i fiksuar pas tyre dhe pas familjeve të tyre personalisht, saqë doja të bëja gjithçka që ti shpija në shtëpi shëndetplotë, gjë që arrita ta bëja”.
Ai tha se kishte peng që nuk arriti të bënte më shumë për të unifikuar Partinë Demokratike.
Kur Carter e hedh vështrimin mbrapa, tek presidenca e tij, ai thotë se është më shumë krenar “për mbajtjen e paqes dhe mbështetjen ndaj të drejtave të nejriut,” marrëveshjet e Camp David që ndërmjetësuan paqen mes Izraelit dhe Egjiptit, dhe puna e tij për të normalizuar marrëdhëniet me Kinën. Në 2002, ai mori çmimin Nobel për paqe duke iu vlerësuar përpjekjet.
“Unë gjithmonë kam thënë të vërtetën,” thotë ai.
Carter ka qenë veçanërisht i qetë për Presidentin Trump. Por në këtë natë, dy vjet nga mandati i presidentit aktual, ai nuk tërhiqet nga mendimi që do të shprehë.
"Unë mendoj se ai është një fatkeqësi", thotë Carter. "Në të drejtat e njeriut dhe për kujdesin ndaj njerëzve dhe trajtimin e tyre në mënyrë të barabartë."
“Më e keqja është se ai nuk po thotë të vërtetën, dhe kjo lëndon shumë,”- thotë Rosalynn.
Carter thotë se ka qenë i ati që e ka mësuar reth çështjeve të vërtetësisë. Ai tha se e konsolidoi rëndësinë për të vërtetën në Akademinë Detare të SHBA-ve, ku studentët janë dëbuar për thënien e gënjeshtrës më të vogël.
“Unë mendoj se ka qenë një sjellje injorante e Presidentit Trump kundrejt të vërtetës,” –thotë ai.
Carter shprehet se ai mendon që vendimi Gjykatës së Lartë të Shtetasve të SHBA-ve ka "ndryshuar sistemin tonë politik nga një demokraci në një oligarki. Paraja është ajo që udhëheq tani. Dua të them, që gjithçka është zhdukur tani në ferr. "
Ai thotë që beson se "vlerat etike dhe morale" të kombit janë ende të paprekura dhe se amerikanët përfundimisht do të "kthehen në atë që është e drejtë dhe çfarë është e gabuar, çfarë është e mirë dhe ç’ka është e pahijshme, dhe ç’ka është e vërtetë dhe çfarë është e gënjeshtërt".
Por, thotë ai, "Unë dyshoj nëse kjo do të ndodh sa jam unë gjallë".
Në rrugën e Kishës, Carter tregon me dorën e tij të majtë shtëpinë e kryebashkiakut, ndërsa mban Rosalynn me dorën e tij të djathtë.
“Ime më dhe im atë jetonin në atë bllok ", thotë ai, duke treguar një shtëpi të vogël ndan rrugës. "Ne e përdorim atë si zyrë tani."
"Kjo këtu është Dr. Logan."
Çdo shtëpi ka një histori. Brezat e tyre. Vendet e krijuar në kopshtet e shtëpive për të pirë ujë zogjtë dhe karriget lëkundëse në verandë të gjysheve të dikujt. Carter i njeh të gjithë.
"Zoti. Oscar Williams jetoi këtu; familja e tij ishte konkurrenti im në biznesin e sektorit të magazinës ".
Ai vë në dukje Kishën Metodiste të Bashkuar të Plains, ku një mbrëmje ai shqoi të renë Eleanor Rosalynn Smith, kur ai kishte ardhur në shtëpi prej Akademisë Detare.
Ai e ftoi për të parë një film, dhe të nesërmen në mëngjes i tha nënës së tij se do të martohej me Rosalynn.
"Unë nuk e dija këtë për vite," thotë ajo me një buzëqeshje.
Ata janë pyetur nëse ka ndonjë gjë që ata duan, por nuk kanë.
"Unë nuk mund të mendoj për asgjë," thotë Carter, duke u kthyer tek Rosalynn. "Po ti?"
"Jo, unë jam e lumtur", thotë ajo.
"Ne ndihemi në shtëpi këtu," thotë Carter. "Dhe njerëzit në qytet, kur kemi nevojë, kujdesen për ne."
'Një zemër shërbimi'
Çdo mëngjes tjetër të diele, Carter jep mësim të diele në shkollën e Kishës Baptiste Maranatha në hyrje të qytetit, dhe njerëzit mbajnë radhë për t'u ulur.
Ky mëngjes i së dielës rezulton të jetë mësimi i tij i 800-të që prej largimit nga Shtëpia e Bardhë.
Ai ecën me një xhaketë sportive shumë të madhe mbi shpatulla, një këmishë me vija dhe një kravatë ngjyrë turkuaz. Carter pyet se nga kanë ardhur njerëzit, dhe nga tryezat dëgjohen të thërrasin së paku 20 shtete, Kanada, Kenia, Kina,Danimarka,etj.
Ai i tregon kongregacionit se po planifikon një udhëtim në Montana për të shkuar për peshkim me shokun e tij Ted Turner dhe se do të hipë në autogirin e djalit të tij - një lloj mini helikopteri.
"Unë jam ende mjaft aktiv", thotë ai, dhe të gjithë qeshin.
Ai tregon se ka bërë një jete të pasur në qëllime, por ka gjetur kohën e mjaftueshme edhe për të pushuar e reflektuar. Pastaj ai dhe Rosalynn vihen në dispozicion për të pozuar për fotografi me çdo person që dëshiron një të tillë me ta, përfshirë Steven dhe Joanna Raley, të cilët erdhën nga Annandale, Va, me djalin e tyre 3-muajsh, Jackson Carter Raley.
"Ne duam që fëmijët tanë të rriten me një zemër shërbimi si Presidenti Carter", thotë Steven, i cili punon në nëndetëset e Marinës, siç bëri dikur Carter.
"Një nga arsyet pse e quajtëm djalin tonë Carter si Presidenti, thotë Joanna, është përulësia e tij”.
Carter mban foshnjen në krahë dhe pozon përpara aparatit fotografik.
“Më pëlqen emri,” thotë ai.
Një jetë modeste
Kur Carters arrijnë në lagjen e tyre, ata marrin kthesën dhe ecin nëpër një lëndinë të gjerë drejt shtëpisë së tyre.
Carter ndalet për të vënë në dukje një magnolia të gjatë që u transplantua nga një një pemë që Andrew Jackson mbolli në lëndinën e Shtëpisë së Bardhë.
Ata e dinë se varrezat e tyre do të tërheqin turistët dhe do të nxisin ekonominë e Plains.
Ata ecin drej një pellgu, në të cilin Carter ka kontribuuar ta gërmojë e ku tani punon në teknikën e tij të peshkimit. Ata tregojnë një shelg në buzë të pellgut, në një lëndinë të butë të pjerrët, ku do të varrosen në varre të shenjuara me gurë të thjeshtë.
Ata e dinë se varrezat e tyre do të tërheqin turistët dhe do të nxisin ekonominë e Plains.
Shtëpia e tyre njëkatëshe qëndron prapa një gardhi në pronësi të qeverisë, që dikur rrethonte shtëpinë e Richard Nixon në Key Biscayne, Fla. Karters tashmë e kanë shitur pronën në Shërbimin e Parkut Kombëtar, i cili një ditë do ta kthejë atë në një muze.
Shtëpia e tyre është e sajuar, por ndjehet ngrohtësia prej shtëpie dhe rehatia, me një dhomë ndejtjeje të stilit rustik dhe një kuzhinë të vogël. Një frigorifer që mban vulën presidenciale mbështetet në dysheme në kuzhinë - Carter thotë se e përdorin atë për çka mbetet.
Në një rikonstruksion jo të shumë kohëve më parë, çifti kanë rrëzuar vetë një mur të një prej dhomave të gjumit. "Deri në atë kohë, kishim punuar aq shumë me Habitat sa ishte thjesht natyra e dytë", thotë Rosalynn.
Rosalynn Carter praktikon tai chi dhe mediton çdo mëngjes, ndërsa burri i saj shkruan ose noton në pishinë. Ai gjithashtu ndërton mobilje dhe pikturon në garazh; boja është ende e lagur në një portret të një kardinali që do të jetë kartolina e tyre e Krishtlindjeve këtë vit.
Ata shikojnë lojërat Atlanta Braves ose "Law and Order". Carter sapo mbaroi leximin e librit "The Innovators" nga Walter Isaacson. Ata nuk kanë kuzhinier dhe gatuajnë vetë, shpesh e bëjnë këtë së bashku. Ata edhe kosin e zënë vetë.
Në këtë mëngjes vere, Rosalynn përzien brumin e zënë dhe i vendos në të boronica të rritura në kopshtin e tyre.
Carteri i gatuan ato e mandej lan enët.
*Sabina Veizaj
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
