.png)
Shmangia e një katastrofe klimatike zakonisht portretizohet si një çështje në varësi të politikës. Por reduktimi i karbonit është sfidë shoqërore dhe teknologjike. Tranzicioni drejt energjisë së rinovueshme do të kërkojë shumë sasi bakri se sa prodhohet momentalisht.
Pyetja është nëse një industri tradicionale që po përballet me rregullore të rrepta, do të mundet të prodhojë sasinë e duhur. Dështimi i prodhimit do të thotë dështim i energjisë së pastër.
Roli i bakrit në tranzicionin energjetik
Bakri është metali me aftësitë më të larta përçuese pas argjendit. Për shkak të çmimit të lartë, materialet më të lira, si p.sh alumini, nuk sigurojnë eficiencë. Bakri gjendet në tostera, kondicionerë dhe mikroçipet. Në një makinë ka mesatarisht 29 kg bakër. Miliona metër bakër përdoren për të ndërtuar struktura të larta dhe rrjetet elektrike. Fermat e energjisë së diellit dhe erës kërkojnë më shumë bakër se një termocentral qymyri apo gazi. Makinat elektrike përdorin dy herë më shumë bakër se makinat me karburant.
Arritja e qëllimit të zero emetime karboni do të nxisë dyfishim të kërkesës së bakrit deri në 2035, përafërsisht 50 mln tonë. Nuk ka asnjë lloj sigurie që kjo sasi do të jetë e disponueshme.
Pse mund të bjerë furnizimi?
Ndonëse shumë bakër po riciklohet, nuk do të jetë mjaftueshëm për të mbuluar kërkesën. E vetmja alternativë është nxjerra nga toka. Ka shumë aty, por ka edhe shumë pengesa. Bakri është lider në ekonominë globale. Problem këtu bëhet më strukturor. Depozitat e reja po bëhen më të vështira dhe më të kushtueshme për t'u nxjerrë që do të thotë se duhet të nxirren më shumë gurë për të siguruar të njëjtën sasi metali. Shqyrtimi në rritje i kostove mjedisore të minierave të bakrit po dekurajon gjithashtu më shumë investime.
Një rritje e fundit e çmimeve i ka bërë tregtarët dhe drejtuesit të pyesin nëse bakri po fillon të reagojë ndaj një shtrydhjeje të mundshme të ofertës. Grupi "Goldman Sachs" vlerëson se industria duhet të shpenzojë 150 miliardë dollarë gjatë dekadës së ardhshme për të trajtuar një mungesë të parashikuar vjetore prej 8 milionë tonësh. Për të shkaktuar atë lloj shpenzimi, kompanitë minerare do të kishin nevojë që çmimet të rriteshin në nivele rekord, sipas Trafigura Group dhe BlackRock Inc.
Si po përpiqen vendet për të siguruar furnizime
Ashtu siç nafta diktoi gjeopolitikën e shekullit të kaluar, aksesi në bakër po bëhet një imperativ ekonomik në këtë shekull, me qeveritë që përpiqen të sigurojnë ato furnizime të kufizuara në të ardhmen. Shumica e xeheve të bakrit nxirren në Amerikën Latine dhe Afrikë dhe përpunohen në nivel lokal për të krijuar një produkt më të koncentruar, i cili më pas eksportohet në vende të tjera ku shkrihet për të krijuar bakër të pastër.
Kina ka kompensuar për rezervat e saj të dobëta të brendshme duke këputur minierat jashtë shtetit dhe duke ndërtuar kapacitete masive shkrirjeje brenda vendit. Megjithëse kapaciteti i tepërt në Kinë ka ndihmuar në uljen e tarifave të shkrirjes në nivele të paprecedentë, SHBA dhe aleatët e saj janë të shqetësuar me ndikimin e Pekinit mbi një industri të tillë strategjike dhe po kërkojnë të burimojnë dhe përpunojnë më shumë metale të nevojshme për tranzicionin e energjisë në shtëpi ose në vende miqësore.
Me kaq shumë blerës të etur, prodhuesit kryesorë si Kili, Peruja dhe Republika Demokratike e Kongos kanë më shumë mundësi për të diktuar kushtet e tregtisë. Komunitetet në rajonet minerare po bëjnë presion për më shumë përfitime sociale nga projektet e minierave dhe u bëjnë thirrje minatorëve të bëjnë më shumë për të zbutur dëmin mjedisor.
Bakri nxirret nga xeherori duke përdorur kimikate që mund të hyjnë në ujërat nëntokësore, të ndotin tokën bujqësore, të vrasin jetën e egër dhe të ndotin ujin e pijshëm. Sipas studiuesve në Universitetin e Queensland në Australi, sasia e shkëmbinjve të mbeturinave që mbetet pas përpunimit të mineralit të bakrit është vendosur të rritet nga një normë vjetore prej 4.3 miliardë ton në 2020 në 16 miliardë ton në vitin 2050. Ruajtja e sigurt e këtij nënprodukti, i cili duhet të menaxhohet me kujdes për të shmangur rëniet dhe rrëshqitjet e tokës, mund t'i kushtojë industrisë 1.6 trilion dollarë shtesë, vlerësuan studiuesit.
Po sikur të mos ketë bakër?
Mungesa e madhe e bakrit do të shkaktonte një rritje të çmimeve që rrezikon të dëmtojë ekonominë e EV-ve, rrjeteve inteligjente dhe burimeve të rinovueshme dhe të ngadalësojë miratimin e tyre. Prodhuesit e teknologjive të energjisë së pastër mund të ndihmojnë veten duke gjetur mënyra për të përdorur më pak bakër në produktet e tyre. Dhe çmimet më të larta do t'u jepnin minatorëve më shumë nxitje për të rritur prodhimin. Por duhen disa vite për të zhvilluar një minierë të re, kështu që edhe nëse një shpërthim i kërkesës së re u jep minatorëve besimin për të nisur investime të reja masive, do të duhej rreth një dekadë për të lëvizur gjilpërën në parashikimet e prodhimit.
Ku qëndron Shqipëria?
Zona e Munellës dhe e Spaçit janë dy depozitat më të mëdha të bakrit në Shqipëri. Minierat e Spaçit janë në administrim të kompanisë turke Tete. Sipas studimeve, kjo minierë ka një rezervë të shfrytëzueshme bakri prej 2.8 milionë tonësh. Gjithsesi, punimet e kompanisë janë ndërprerë prej disa vitesh.
Sipas ekspertëve të fushës, Munella dhe Spaçi janë zona shumë komplekse për ndërhyrje dhe kërkon teknologji shumë inovative, prandaj përfitueshmëria prej tyre ka qenë minimale për Shqipërinë.
Shqipëria kishte miniera aktive të bakrit si Rubiku, Gjegjan në Kukës që në vitin 1959, Kurbneshi Mirditës, më vonë zbulimet Tuc e Qafbari, Fush-Arrëz, Spaç, Thirre e Fanit, Kaçinar, Palaj e Karme në Shkodër, Nikolic-Kukës, Rehovë-Korçë
Nga të dhënat e INSTAT, gjatë vitit 2022, prodhoi dhe shiti 8 mln lekë sasi bakri.
Burimi: Bloomberg, Përshtati: Gazeta "Si"
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
