.png)
Nga Gazeta Si - Më 12 qershor, shkrimtari nga Zimbabve Tsitsi Dangarembga dhe autori norvegjez Karl Ove Knausgård morën pjesë në një ceremoni me muzikë dhe lexim që u zhvillua në pyllin Nordmarka, zona e pyllëzuar në veri të Oslos, kryeqyteti i Norvegjisë. Knausgård dhe Dangarembga, të njohur përkatësisht për një autobiografi monumentale dhe për botimin e romanit të parë anglez të shkruar nga një grua e zezë në Zimbabve, më pas vizituan bibliotekën Deichman, bibliotekën publike të qytetit, për inaugurimin e një dhome të veçantë me nofkën “Dhoma e heshtur”: dhoma e heshtjes, vendi ku mbahen librat e të ashtuquajturës Biblioteka e së ardhmes, por që nuk do të mund të lexohen deri në shekullin e ardhshëm.
Biblioteka e së Ardhmes është një projekt kulturor i ideuar nga artistja skoceze Katie Paterson në vitin 2014. Ajo u krijua falë mbështetjes financiare të një fondacioni dhe asaj të administratës së Oslos, e cila është e përkushtuar për mbrojtjen e pyllit. Ai planifikon të mbledhë çdo vit, për njëqind vjet, dorëshkrimin e pabotuar të një autoreje ose një autori ndërkombëtar që mbahet në dhomën e heshtjes dhe mund të lexohet vetëm në vitin 2114, në fund të nismës. Qëllimi i Bibliotekës është të reflektojë mbi rolin e njerëzimit me kalimin e kohës dhe në këtë mënyrë të inkurajojë zhvillimin e të menduarit afatgjatë.
Projekti funksionon kështu. Çdo vit një person zgjidhet për të shkruar një tregim të shkurtër ose tregim të cilit i dihet vetëm titulli, por jo përmbajtja. Çdo dorëshkrim vendoset më pas në sirtarë të posaçëm qelqi të rregulluar në muret e dhomës së heshtjes, ku do të qëndrojë deri në vitin 2114, kur të njëqindtë do të botohen së bashku. Dhoma është e ndërtuar me dru nga një zonë e pyllit Nordmarka, ku në vitin 2014 Paterson kishte mbjellë një mijë pemë bredh: në rreth nëntëdhjetë vjet pemët e të njëjtit pyll do të përdoren për të marrë letrën në të cilën do të printohen njëqind dorëshkrime.
Autorja e parë që shkroi një tregim për Bibliotekën e së Ardhmes në 2014 ishte kanadezja Margaret Atwood, autore e ‘Handmaid's Tale’ dhe fituese e Çmimit Booker në 2019, çmimi më i rëndësishëm letrar britanik. Pas saj, ndër të tjera, ishin poeti islandez Sjón, shkrimtarja turke Elif Shafak dhe shkrimtari koreano-jugor Han Kang, i cili në vitin 2016 fitoi Çmimin Ndërkombëtar Booker, kushtuar letërsisë artistike të përkthyer në anglisht në Mbretërinë e Bashkuar.
Dangarembga dhe Knausgård gjithashtu kontribuuan, me dy tregime të quajtura ‘Narini and Her Donkey’ dhe ‘Blind Book’.
Në punën e saj, Paterson shpesh është marrë me projekte që kanë të bëjnë me konceptin e ndryshimit, si nga pikëpamja gjeologjike, ashtu edhe astronomike.
Me Bibliotekën e së ardhmes, Paterson donte të propozonte një nismë tjetër që do të evoluojë dhe do të ndryshojë me kalimin e kohës, perceptimi i së cilës do të jetë domosdoshmërisht i ndryshëm në momentin e përfundimit të saj, kur shumica e autorëve që kanë kontribuar në të do të kenë vdekur. Ideja, sipas ‘BBC Future’, është të frymëzojë njerëzit që të kenë një perspektivë më largpamëse për të ardhmen dhe për të kapërcyer shpërqendrimet momentale, duke reflektuar gjithashtu mbi përgjegjësinë ndaj brezave që do të banojnë planetin pas nesh.
Ajo e Bibliotekës të së Ardhmes nuk është iniciativa e parë e konceptuar për t'u shijuar shumë larg në kohë. Për shembull, ekziston një kompozim muzikor që zgjat një mijë vjet, i cili ka luajtur tashmë për më shumë se 22, ose një poezi që nuk ka fund, e shkruar në gurë të vendosur përgjatë rrugëve të Utrechtit, në Holandë, me një letër të shtuar çdo javë.
Pak vite më parë bëri bujë edhe rreth ‘100 Years’, filmi i aktorit John Malkovich dhe regjisorit Robert Rodriguez, i cili quhet kështu sepse do të shfaqet më 18 nëntor 2115, njëqind vjet pas shpalljes së prezantimit. Filmi mbahet në një kasafortë që do të hapet vetëm në datën e caktuar dhe është financuar nga Louis XIII Cognac.
Në një nivel të përgjithshëm, Biblioteka e së Ardhmes është pritur me interes dhe kuriozitet si nga shtypi ashtu edhe nga banorët e Oslos, të cilët prej disa javësh kanë mundur të vizitojnë dhomën e heshtjes, të konceptuar si një hapësirë intime për soditje dhe reflektim. Megjithatë, disa kritikë kanë vënë në pikëpyetje dobinë e tij, duke argumentuar se projekti i privon njerëzit nga një trashëgimi kulturore që duhet të ndahet, veçanërisht pasi qëllimi i një biblioteke është të bëjë diçka të disponueshme për t’u shijuar.
Një nga aspektet pozitive të përmendura nga ata që mbështesin nismën është ideja se është ende e mundur të krijohen momente ndarjeje, siç është shëtitja kolektive në pyll për të marrë pjesë në ceremoninë me të cilën prezantohen dorëshkrimet çdo vit.
Gjithashtu vlerësohet aftësia e iniciativës për të evoluar me kalimin e kohës, e cila u jep njëfarë lirie menaxhimi jo vetëm njerëzve të brezave të ardhshëm të përfshirë në projekt, të cilët në shumë raste mund të mos kenë lindur ende, por edhe autorëve që kanë tashmë kanë marrë pjesë: të parët, për shembull, do të kenë për detyrë të identifikojnë autorët që do të përfshihen në dekadat e ardhshme dhe atë të zgjedhjes së kopertinave të librave, në vitin 2114, ndërsa të dytët nuk do të kenë nevojë të shqetësohen për kritikën letrare, komentoi Knausgård me shaka.
Ndër autorët që kanë shkruar tashmë një libër për Bibliotekën e së Ardhmes është edhe shkrimtari britanik, David Mitchell, i famshëm mbi të gjitha për romanin Cloud Atlas, nga i cili u bazua edhe filmi me të njëjtin emër. Fillimisht Mitchell nuk donte të merrte pjesë në projekt sepse mendonte se ishte çmenduri të shkruante diçka që askush nuk do ta lexonte kurrë, ose më mirë, që askush nuk mund t’i thoshte kurrë se e kishte lexuar. Por më pas ai ndryshoi mendje: në letrën me të cilën paraqiti dorëshkrimin e tij, të titulluar “From Me Flows What You Call Time” (“Ajo që ju e quani kohë rrjedh nga unë”), ai e përcaktoi Bibliotekën “një votë besimi në të ardhmen”.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
