BE që nuk mundet të thotë jo

Në korrik, njoftimi i fondit të rimëkëmbjes së Bashkimit Europian prej 750 miliardë, i quajtur BE i Gjeneratës Tjetër, u konsiderua gjerësisht (dhe me të drejtë) si revolucionar. Asnjëherë më parë BE nuk kishte marrë hua për të financuar transferime dhe huadhënie të lira për të ndihmuar vendet anëtare të marrin veten nga një tronditje e madhe ekonomike. Duke thyer tabutë e gjata, nisma madje mund të hapë rrugën për një bashkim fiskal.

Por BE nuk mund të arrijë qëllimet e saj nëse paraja e butë nuk vjen me standarde të forta. Paratë nga parajsa mund të jenë një bekim dhe një mallkim. Nëse shpenzohet mirë, mund t'i japë fund bllokimeve politike dhe të nxisë ringjallje ekonomike. Por nëse shpërndahet pa dallim, kjo inkurajon kapjen e shtetit. Fondet e rimëkëmbjes duhet të mbështesin vlerat e BE-së dhe t'u shërbejnë qëllimeve të përcaktuara mirë.

Që ambicia e saj e lavdërueshme të mos përmbyset, BE duhet të jetë në gjendje t’u thotë jo shteteve anëtare, si atëherë kur autokratët e zgjedhur shkelin parimet europiane duke përdorur paratë e BE për të forcuar kontrollin e tyre të pushtetit, ashtu edhe nëse programet e propozuara të qeverive për shpenzimet dështojnë në testin e efektivitetit. Fatkeqësisht, kjo nuk ka gjasa të ndodhë.

Nis që me polemikat mbi kushtëzimin e sundimit të ligjit të BE-së. Sipas nenit 2 të Traktatit të saj, BE është themeluar mbi “dinjitetin njerëzor, lirinë, demokracinë, barazinë, shtetin e së drejtës dhe respektimin e të drejtave të njeriut, përfshirë të drejtat e personave që u përkasin pakicave”. Fatkeqësisht, unionit i mungojnë mjetet ligjore për të ndëshkuar shtetet anëtare që përbuzin këto vlera. Sipas nenit 7, të drejtat e votimit të një shteti që konstaton shkeljen e tyre mund të pezullohen, por kjo kërkon unanimitet midis të gjithë vendeve të tjera anëtare. Një aleancë midis Hungarisë dhe Polonisë, që të dyja kanë shkelur standardet e BE, ka qenë në gjendje të bllokojë mekanizmin.

Fondi i rimëkëmbjes fillimisht dukej se siguronte një kanal për të respektuar sundimin e ligjit (që, sipas BE-së, do të thotë që "”ë gjitha pushtetet publike veprojnë brenda kufizimeve të përcaktuara nga ligji, në përputhje me vlerat e demokracisë dhe të drejtave themelore , dhe nën kontrollin e gjykatave të pavarura dhe të paanshme ”). Në korrik, udhëheqësit e BE nënvizuan “rëndësinë e respektimit të shtetit të së drejtës” dhe ranë dakord mbi një “regjim të kushtëzimit” për fondet e rimëkëmbjes. Por detajet mbetën të papërcaktuara.

një betejë e furishme erdhi pas. Parlamenti Europian luftoi shumë për të forcuar dorën e BE-së, Polonia dhe Hungaria luftuan shumë për ta dobësuar atë dhe vendet anëtare “të kursyera” të veriut ishin të etura për të treguar vigjilencë kundër shpenzimeve të kota. Kompromisi përfundimtar, i rënë dakord në dhjetor, është që kushtëzimi do të zbatohet, por vetëm nëse ekziston një lidhje e drejtpërdrejtë shkakësore midis shkeljeve të rendit të ligjit dhe pasojave negative për interesat financiare të BE. Edhe atëherë, ka shumë pengesa në mënyrën e artikulimit të dënimit.

Rezultati është se një udhëheqës autokratik i një vendi anëtar të BE-së do të jetë ende në gjendje të shkarkojë gjyqtarë, të heshtë shtypin, të çojë kundërshtarët në burg dhe të shtypë pakicat, për sa kohë që kjo nuk rrezikon drejtpërdrejt interesat financiare të bllokut. Bashkimi nuk do të dënojë diktatorët e ndershëm, por vetëm ata të korruptuar. Ky rezultat ishte mbase i parashikueshëm, duke qenë se fondi i rimëkëmbjes kërkonte mbështetje unanime, por është vërtet zhgënjyes.

Çështja e dytë ka të bëjë me efektivitetin. Që fondet e BE të shkaktojnë më shumë sesa një nxitje ekonomike afatshkurtër, ato duhet të përputhen me masat e politikës së brendshme për të maksimizuar ndikimin e tyre. Iniciativat e gjelbra, për shembull, nuk kanë kuptim nëse qeveritë vazhdojnë të ofrojnë subvencione për lëndët djegëse fosile, dhe investimet dixhitale kanë pak vlerë pa arsimim, për të përmirësuar njohuritë dhe aftësitë dixhitale.

Shumëçka është në rrezik. Nëse mbështeten nga reformat e zgjedhura mirë, paratë e BE-së mund të ndihmojnë në parandalimin e një zgjerimi të hendekut të të ardhurave midis Europës Veriore dhe Jugore dhe të përshpejtojnë kapjen e Europës Lindore. Por nëse shpenzohet thjesht për të kënaqur zonat elektorale të brendshme, efekti i tij më i qëndrueshëm do të jetë të ushqejë zemërimin e Europës Veriore.

I vetëdijshëm për sfidën, Komisioni Europian synon të promovojë paketa investimesh dhe reformash. Problemi, megjithatë, është se dhënia e kushtëzuar e huave dhe kredive evokon programet poshtëruese të “Trojkës”, të zbatuara dhjetë vjet më parë në Greqi dhe në vendet e tjera të Europës Jugore. Asnjë kryetar i qeverisë nuk mund të tolerojë të dyshohet se respekton diktatet e burokratëve pa fytyrë të Brukselit.

Sidomos në Itali, çështja është bërë dinamit politik: çdo dyshim se kryeministri Giuseppe Conte po vepronte nën udhëzimin e BE do të shfrytëzohej menjëherë nga kundërshtari i tij i ekstremit të djathtë, Matteo Salvini. Kjo është arsyeja pse diskutimet fillestare rreth paketës së rimëkëmbjes ishin kaq të vështira për t’u përmbyllur: Conte në mënyrë të kuptueshme refuzoi gjithçka që do ta bënte atë të dukej si një qimedredhur i BE-së.

Ekziston një rrugëdalje: BE nuk duhet të imponojë politikat e veta të zgjedhura, por grantet duhet t'i nënshtrohen një kërkese kontraktuale që paratë të synojnë t'i shërbejnë qëllimeve të caktuara dhe që BE të kontrollojë që ekzistojnë kushtet e nevojshme për t’i arritur.

BE duhet të ushtrojë frenime, duke mbajtur fuqinë për të refuzuar një plan investimi dhe reforme që ai mendon se nuk ka gjasa të përmbushë objektivat e rënë dakord.

Ajo që po hidhet është një hap në drejtimin e duhur, por rrezikon të përfundojë si një ushtrim mjaft burokratik i goditjes me pak ndikim në politikat aktuale: nëse procedura rezulton të ketë epërsi ndaj substancës, do të jetë e vështirë që BE të kundërshtojë plane. Në të vërtetë, vendet anëtare do të kenë pak stimuj për të ndryshuar veprimin e tyre të preferuar, sepse paratë për të cilat ata do të kenë të drejtë nuk varen nga sjellja e tyre. Me të nënshkruar, performuesit nuk do të marrin asnjë qindarkë më shumë dhe të vonuarit nuk do të marrin asnjë qindarkë më pak.

BE është e fortë kur mund të thotë jo, si me politikën e konkurrencës. Pa atë fuqi, ajo do të hasë vështirësi për të bërë ndryshim. Mësimi për Presidenten e Komisionit Ursula von der Leyen është i thjeshtë: mungojnë instrumente efektivë për të mbështetur axhendën e saj, ajo duhet të jetë e gatshme t'u thotë të vërtetën vendeve anëtare dhe të shkaktojë konfrontime politike nëse është e nevojshme - një kurs i rrezikshëm, ndoshta, por i preferueshëm përballë irrelevancës./ Project Syndicate. Përktheu:Gazeta Si.

Jean Pisani-Ferry, një Anëtar i Lartë në Institutin Bruegel, me qendër në Bruksel dhe një Anëtar i Lartë në Institutin Peterson për Ekonomi Ndërkombëtare.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.