Turisti i mirë: A mund të mësojmë të udhëtojmë pa i zemëruar absolutisht vendasit?

Turizmi nuk ka pasur kurrë një reputacion të madh, duke qenë se vetë fjala “turist” është deri diku negative. Cila është gjëja e parë që mendoni kur dëgjoni frazën, “Ai është pak turist”? Ju mendoni, ai person është i bezdisshëm. Por reputacioni i fjalës ka rënë më tej vitet e fundit. Lëvizjet kundër turizmit po lindin në mbarë botën: kjo mund të shihet si një marshim proteste, si në Barcelonë, ku në një pankartë thuhej troç: “Turistë, shkoni në shtëpi; nuk jeni të mirëpritur këtu”. Mund të shihet edhe si një tarifë për vizitorët, siç prezantoi Venecia këtë vit, ose kur kryebashkiaku i Amsterdamit thjesht mbylli terminalin e anijeve turistike, siç bëri vitin e kaluar.

Një pjesë e kësaj ka të bëjë me një vëllim të madh: numri i njerëzve që kalojnë një kufi ndërkombëtar si turistë në 2023 ishte 1.3 miliardë, që nuk është vetëm një rikthim i plotë pas Covid-it, por një rritje pothuajse 25-fish që nga vitet 1950. E nxitur jo vetëm nga fluturimet që bëhen gjithnjë e më të përballueshme, por edhe nga komoditeti në internet i rezervimit të udhëtimeve, nga nisja e fluturimeve dhe ndërmjetësve të hoteleve të minutës së fundit në fund të viteve ‘90, te Airbnb në fund të viteve ‘00, e ndjekur nga Google Flights and Trips, gjithçka rreth udhëtimi është bërë më e lehtë dhe më e lirë. Por vështirësitë dhe kostot ekzistojnë ende, ato thjesht paguhen diku tjetër. Turizmi përbën pak më shumë se 8% të të gjitha emetimeve globale të gazeve serrë. Qiratë e pushimeve afatshkurtra shtrembërojnë tregjet e banesave derisa vendasit po kalojnë muajt e verës duke jetuar në parkingje makinash, siç ka ndodhur në Ibiza.

Dhe ky është vetëm ndikimi i përgjithshëm i turizmit, përpara se ndonjë prej nesh të ketë mbërritur dhe të fillojë të bëjë diçka. Dubrovniku në Kroaci ka rregulla të reja për të mos kërcyer në shatërvanë apo ngjitje mbi statuja dhe për të mos ecur përreth pa diçka veshur. Amsterdami nisi një fushatë reklamuese “qëndroni larg” (që synonte veçanërisht britanikët, në mënyrë të turpshme). Budapesti, Mynihu, Dyseldorfi dhe Praga ndaluan të gjithë njerëzit që ti jepnin bicikletës pasi kishin pirë birrë.

Gjithashtu, vende të tjera kanë vendosur gjoba specifike për të vjellat dhe urinimin në publik. Ndërkohë, ministrit italian të kulturës, thjesht i kanë ardhur në majë të hundës turistët që zhvlerësojnë Koloseun.

Kur shikon lëvizjet anti-turizëm në tërësi, është e vështirë t’i shpëtosh përfundimit se udhëtimi është një nga ato gjëra të këndshme që nuk i meritojmë më. Por në atë imazh të dhimbshëm futet gazetarja e udhëtimeve Paige McClanahan me librin e saj ‘Turisti i Ri’. Ne ende mund të udhëtojmë, thotë ajo, por është e rëndësishme që të përmirësohemi në të udhëtuarit.

Lloji i vjetër i turistit, shkruan ajo, është “një konsumator i pastër që i sheh njerëzit dhe vendet me të cilat ndeshet kur udhëton si asgjë më shumë se një mjet për një qëllim të vetë-shërbyeshëm: një mbeturinë e hedhur në kosh, një fotografi argëtuese për në Instagram, një njohuri më shumë për një vend të panjohur.

Turistët e rinj, nga ana tjetër, janë të përulur nga e panjohura, jo të shqetësuar prej saj.

“Kur udhëton, përpiqu të jesh vetvetja”, thotë ajo.

Në thelb, McClanahan e sheh udhëtimin si një të mirë shoqërore.

“Kur mendojmë për sfidat me të cilat do të përballet njerëzimi në vitet dhe dekadat që do të vijnë, pavarësisht nëse është një tjetër pandemi, AI apo ndryshimi katastrofik i klimës, secila prej këtyre krizave është plotësisht e paditur për kufijtë kombëtarë,” thotë ajo. “A duhet të ulemi të gjithë në shtëpi, a do të na përgatisë kjo? Jo, ne kemi nevojë për ndërveprime me cilësi të lartë dhe kuptimplotë që do të ndryshojnë këndvështrimin tonë dhe do të thellojnë të kuptuarit tonë se çfarë do të thotë të jesh qenie njerëzore në një botë kaq të ndërlidhur.”

Megjithatë, ne nuk mund të vazhdojmë ashtu siç jemi. Termi “overturizëm” u krijua në vitin 2016 nga Skift, një media e lajmeve të udhëtimit, me Islandën si posterin e saj. Pas rrëzimit financiar të vendit në fund të viteve 2000, të ardhurat nga turizmi u bënë jashtëzakonisht të rëndësishme, pjesërisht si një mënyrë për të shlyer një kredi masive të FMN-së. Por vizitorët kanë një kosto, pavarësisht nëse është shkatërrimi i myshkut dhe kullotave nga këmbët, apo presioni i ri në infrastrukturën rrugore kur një ishull me një popullsi prej rreth 350,000 filloi të shihte më shumë se 2 milionë turistë deri në fund të 2017. McClanahan intervistoi ish-zonjën e parë të Islandës, Eliza Reid, për librin e saj, e cila i tha asaj se ajo dhe partneri, presidenti i atëhershëm, Guoni Johannesson, kaluan në mes të Rejkjavikut në një ditë vere në 2017.

“Dhe askush nuk e njohu atë. sepse atje nuk kishte asnjë islandez. Ishin të gjithë turistë.”

Ndjenja e zonave shumë të vizituara duke u denatyruar, e mbetur e panjohur kur raporti banor-vizitor nuk është në rregull, u përkeqësua pas pandemisë.

“Jo thjeshtë pse turistët sollën Covid (edhe pse e sollën) por ndalimet ndërkombëtare të udhëtimit i bënë njerëzit të kuptojnë, siç bënë në vende të tjera si Haëaii, vetëm sa shumë kishin sakrifikuar për turistët për kaq shumë kohë”, thotë McClanahan. Supozohej se njerëzit në zonat që mbahen nga turizmi do të kërkonin heqjen e ndalimeve të udhëtimit pasi kaq shumë të ardhura u humbën gjatë pandemisë, por paqja dhe qetësia doli të ishin shumë më të vlefshme në disa vende.

Në sondazhe, drejtuesit vendas të komunitetit Haëaii dhe të rinjtë kishin më pak gjasa të pajtoheshin se turizmi bëri më shumë mirë sesa dëm.

Në fund të një konference të turizmit në Haëaii ku McClanahan mori pjesë, një pjesëmarrës u ngrit në këmbë dhe tha: “Turistët duhet të kthehen në shtëpi tani”, kujton McClanahan.

Kapitulli i parë i “Turistit të Ri” kthehet në mënyrën se si arritëm këtu: 50 vjet më parë, kur të sapomartuarit Tony dhe Maureen Ëheeler u nisën nga jugu i Anglisë për të shkuar me makinë në Indi. Ata nuk ishin të parët që provuan shtegun, por ishin të parët që nisën një perandori botuese në fund të saj: Lonely Planet. Shumë prej nesh që kemi bërë udhëtimet tona të para si të rritur duke mbajtur një nga këta udhërrëfyes do të kujtojmë ndjeshmërinë e tyre: e gjitha kishte të bënte me udhëtimet me buxhet, hyrjen dhe daljen nga një vend me pak para. Ëheelers ndryshuan tërësisht kushtet e turizmit, duke treguar se mund të shpenzosh pak duke udhëtuar.

Ky lloj i ri turisti pëlqente të quhej “udhëtar” dhe shkonte në vende të papërshtatshme, duke kërkuar vërtetësinë e përvojës së vendasve, jo luksin.

Por kjo kishte të metat e veta, domethënë se këta “udhëtarë” kishin të njëjtën gjurmë, por shumë më pak para.

Udhëzuesit e Lonely Planet, në fund të këtij shekulli, ishin bërë më shumë rreth nivelit të lartë, por ka një tension më të gjerë, të cilin McClanahan e ilustron me Butanin, ku ju paguani një taksë vërtet të konsiderueshme të zhvillimit të qëndrueshëm të vizitorëve prej 100 dollarë për person çdo ditë.

Në Butan,” thotë ajo, “duhej të vinit me një turne të organizuar dhe të drejtoheshit nga një guidë turistike lokale. Ata po shkonin në mënyrë shumë të qartë për turizëm me volum më të ulët dhe me cilësi më të lartë.

Ligji i parë i McClanahan për turizmin e ri është i thjeshtë: “Udhëtoni në më pak vende dhe kaloni më kohë atje. Kuptoni se kjo mund të jetë e vetmja herë në jetën tuaj që ju keni mundësinë të shihni këtë peizazh, këto kafshë të egër, të vini dhe të takoni këta njerëz.” Udhëtimi, siç e përshkruan ajo, vjen me një “ngjyrë nostalgjie, një ëmbëlsi të hidhur” edhe kur jeni duke e bërë atë. “Një pjesë e lumturisë së saj është se ju nuk mund të ktheheni kurrë, dhe edhe nëse e bëni këtë, nuk do ta ripërjetoni kurrë këtë moment.”

Por mos shkoni të kërkoni ëmbëlsinë e hidhur: McClanahan flet për turizmin e “mundësisë së fundit”, njerëzit që nxitojnë në vende që janë në rrezik, përkatësisht nga thatësira, mbeturinat detare dhe rritja e temperaturave të detit, duke kërkuar për selfie-n e fundit të përsosur përpara skajeve të një planeti që po vdes. Tingëllon kaq vetë-shkatërruese dhe, më shumë se kaq, dëshpëruese, saqë është e pamundur të imagjinosh njerëzit që ende e bëjnë këtë. Por ne mund të shohim se njerëzit ende po e bëjnë këtë.

Dhe ndërsa shumë vende po lidhin kontrata të qarta me vizitorët për të përballuar sfidat e krizës klimatike, jo të gjitha këto janë veçanërisht të dobishme. Në Palau në Paqësorin perëndimor, do të merrni një vulë pengu në pasaportën tuaj që do t’ju japë akses të veçantë në vende nëse blini krem ​​dielli të sigurt për shkëmbinj nënujorë. Në Danimarkë, ekziston një iniciativë provë e quajtur Copenpay, në të cilën turistët mund të marrin një udhëtim falas me varkë për të mbledhur mbeturinat, ose një pije falas nëse shkoni me biçikletë në një bar në vend që të vozitni. Është një mënyrë krijuese për të lidhur turistët me vendin ku ndodhen, por e gjithë kjo nënvizon se sa e vështirë është të zbusësh me të vërtetë gjurmën tënde të karbonit si turist: çiklizmi nëpër Kopenhagë nuk do të bëjë shumë ndryshim nëse arrin atje me aeroplan.

Siç thoshin reklamat e vjetra: ju nuk jeni në trafik, ju jeni trafiku. Nëse keni udhëtuar diku ku mund të shihni mbiturizëm, ju jeni një mbiturist. Megjithatë, “ka një sasi të mrekullueshme përulësie që fitojmë duke dalë nga zona jonë e rehatisë”, thotë McClanahan. “Ne vetëm duhet të mësojmë ta bëjmë atë ndryshe.”

Burimi: The Guardian. Përshtati: Gazeta Si.