Nga Gazeta ‘Si’ – Izraeli është në telashe serioze. Qytetarët e tij janë thellësisht të ndarë dhe kjo situatë nuk ka gjasa të përmirësohet.
Ai është zhytur në një luftë të pafitueshme në Gaza, ushtria e tij po tregon shenja tendosjeje dhe një luftë më e gjerë me Hezbollahun ose Iranin mbetet një mundësi. Ekonomia izraelite po vuan fuqishëm dhe Times of Israel raportoi së fundmi se deri në 60.000 biznese mund të mbyllen këtë vit.
Për më tepër, sjellja e fundit e Izraelit ka dëmtuar rëndë imazhin e tij global dhe ai po bëhet një shtet i pafavorshëm në mënyra që dikur ishin të paimagjinueshme. Pas sulmeve brutale të Hamasit më 7 tetor 2023, Izraeli mori një vërshim të konsiderueshëm dhe të përshtatshëm simpatie nga e gjithë bota dhe u pranua gjerësisht se Izraeli kishte të drejtë të përgjigjej fuqishëm.
Por më shumë se 10 muaj më vonë, fushata gjenocidale e Izraelit kundër palestinezëve në Gaza dhe rritja e dhunës së kolonëve në Bregun Perëndimor e kanë shpërdoruar atë valë fillestare të mbështetjes. Kryeprokurori i Gjykatës Penale Ndërkombëtare ka aplikuar për urdhër-arrest për kryeministrin Benjamin Netanyahu dhe ministrin e mbrojtjes Yoav Gallant me akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit; Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ka nxjerrë konkluzione paraprake duke përshkruar veprimet e Izraelit si gjenocidale në natyrë dhe qëllim të besueshëm, dhe gjykata më në fund ka shpallur pushtimin dhe kolonizimin e Izraelit të Bregut Perëndimor, Gazës dhe Jerusalemit Lindor si një shkelje të qartë të së drejtës ndërkombëtare.
Mbështetja në Shtetet e Bashkuara për veprimet e Izraelit po bie ndjeshëm dhe amerikanët e rinj (duke përfshirë shumë hebrenj të rinj amerikanë) kundërshtojnë reagimin e administratës Biden ndaj veprimeve të Izraelit.
Është joshëse që të fajësohet Netanyahu për të gjitha këto probleme dhe ai me siguri meriton kritikat që ka marrë si brenda ashtu edhe jashtë vendit. Por vënia e të gjithë fajit te ai anashkalon një problem më të thellë: erozionin gradual në të menduarit strategjik të Izraelit gjatë 50 viteve të fundit. Arritjet dhe aftësitë taktike të vendit gjatë dy dekadave të tij të para priren të errësojnë – veçanërisht mes të moshuarve – shkallën në të cilën zgjedhjet kryesore strategjike të Izraelit që nga viti 1967 kanë ndihmuar në minimin e sigurisë së tij.
Sionistët e hershëm dhe gjenerata e parë e udhëheqësve të Izraelit ishin strategë të zgjuar. Ata po përpiqeshin diçka që dukej pothuajse e pamundur: të krijonin një shtet hebre në mes të botës arabe, edhe pse popullsia hebreje në Palestinë në vitin 1900 ishte e vogël dhe ishte ende një pakicë e veçantë kur Izraeli u themelua në 1948.
Themeluesit ia dolën të qenit pamëshirshëm realist: duke përfituar nga mundësitë e favorshme, duke krijuar forca të afta paraushtarake (dhe më vonë një ushtri dhe forcë ajrore të klasit të parë) dhe duke punuar jashtë orarit për të fituar mbështetje nga fuqitë dominuese botërore.
Marrja e paqes me palestinezët kërkon që Izraeli të ndalojë zgjerimin e vendbanimeve në territoret e pushtuara dhe të punojë me palestinezët për të krijuar një qeveri kompetente, efektive dhe legjitime. Në vend të kësaj, liderët e Izraelit – veçanërisht qeveritë e udhëhequra nga Sharon dhe Netanyahu – kanë bërë të kundërtën. Ata refuzuan të ndalonin zgjerimin e vendbanimeve, punuan jashtë orarit për t’i mbajtur palestinezët të dobët dhe të përçarë edhe kur kjo nënkuptonte mbështetjen e heshtur të Hamasit, dhe vazhdimisht penguan përpjekjet e SHBA-së për të arritur një zgjidhje me dy shtete. Rezultati ishte një seri e përsëritur përplasjesh shkatërruese, por jo përfundimtare (të tilla si Operacioni Cast Lead në 2008-09 dhe Operacioni Protective Edge në 2014). Megjithatë, këto përpjekje të përsëritura për të “kositur barin” nuk i dhanë fund rezistencës palestineze dhe përfundimisht kulmuan me sulmin ndërkufitar të Hamasit më 7 tetor, goditja më e rëndë që i është shkaktuar Izraelit në dekada.
Një shembull i fundit, tregues i miopisë strategjike izraelite është kundërshtimi i tij i zjarrtë ndaj përpjekjeve ndërkombëtare për të negociuar kufizimet mbi programin bërthamor të Iranit. Izraeli, për arsye të mira strategjike, dëshiron të mbetet i vetmi vend në Lindjen e Mesme me armë bërthamore dhe nuk dëshiron të shohë Iranin, kundërshtarin e tij kryesor rajonal, të marrë bombën. Kështu, Netanyahu dhe udhëheqësit e tjerë izraelitë duhet të ishin të kënaqur dhe të lehtësuar kur Shtetet e Bashkuara dhe fuqitë e tjera të mëdha të botës e bindën Iranin të nënshkruante Planin e Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit 2015.
Pse? Sepse i kërkoi Teheranit të reduktonte kapacitetin e tij të pasurimit, të zvogëlonte rezervat e tij të uraniumit të pasuruar dhe të pranonte inspektime shumë ndërhyrëse nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike, duke e lënë kështu një bombë iraniane jashtë mundësive për një dekadë dhe ndoshta edhe më gjatë. Shumë zyrtarë të lartë izraelitë të sigurisë e mbështetën me mençuri marrëveshjen, por Netanyahu dhe mbështetësit e tij të vijës së ashpër, së bashku me AIPAC dhe grupet më të ashpra në lobin e Izraelit të SHBA-së, u kundërshtuan fuqishëm. Këta të linjës së ashpër luajtën një rol kyç në bindjen e Presidentit të atëhershëm Donald Trump që të largohej nga marrëveshja në vitin 2018, dhe sot Irani është më afër ndërtimit të një bombe se kurrë.
Është e vështirë të imagjinohet një politikë izraelite më dritëshkurtër.
Çfarë e shpjegon rënien dramatike të mprehtësisë strategjike izraelite?
Një faktor i rëndësishëm është ndjenja e mendjemadhësisë dhe mosndëshkimit që vjen nga mbrojtja dhe respekti i SHBA-së ndaj dëshirave të Izraelit. Nëse shteti më i fuqishëm në botë ju mbështet, pavarësisht se çfarë bëni, nevoja për të menduar me kujdes për veprimet tuaja në mënyrë të pashmangshme do të zvogëlohet.
Për më tepër, tendenca e Izraelit për ta parë veten vetëm si viktimë dhe për të fajësuar antisemitizmin të gjithë kundërshtimin ndaj politikave të tij nuk ndihmon, sepse e bën më të vështirë për udhëheqësit izraelitë dhe publikun e tyre të kuptojnë se si veprimet e tyre mund të shkaktojnë armiqësi që përballen.
Sundimi i Netanyahut si kryeministri më jetëgjatë i Izraelit është një pjesë tjetër e problemit, veçanërisht pasi veprimet e tij drejtohen kryesisht nga interesi vetjak (d.m.th., dëshira për të shmangur burgun për korrupsion), jo vetëm nga shqetësimet për atë që është më e mira për vendin e tij.
Shtojini kësaj ndikimin në rritje të së djathtës fetare – pikëpamjet mesianike të së cilës për politikën e jashtme u përmblodhën së fundmi në një artikull rrëqethës në Haaretz , dhe ju keni një recetë për katastrofën.
Kur ndonjë vend fillon të marrë vendime strategjike bazuar në profecitë apokaliptike dhe pritjet e ndërhyrjes hyjnore, kujdes.
Pse ka rëndësi kjo?
Sepse, siç treguan Shtetet e Bashkuara në përgjigjen e tyre ndaj 11 shtatorit, vendet që nuk po mendojnë me inteligjencë për opsionet e tyre strategjike mund t’i bëjnë dëm të konsiderueshëm vetes dhe të tjerëve. Veprimet e Izraelit kërcënojnë perspektivat e tij afatgjata, kështu që kushdo që dëshiron që ai të ketë një të ardhme të ndritur duhet të shqetësohet veçanërisht nga gjykimi i tij strategjik në rënie. Sjellja e saj hakmarrëse dhe dritëshkurtër ka shkaktuar dëme të mëdha mbi palestinezët e pafajshëm për dekada dhe vazhdon ta bëjë këtë edhe sot, megjithatë ka pak shanse për t’i dhënë fund rezistencës palestineze. Të qenit i lidhur ngushtë me një partner të çrregullt dhe të pamenduar është gjithashtu një problem serioz për Shtetet e Bashkuara, sepse vazhdon të hajë kohën, vëmendjen dhe burimet dhe i bën Shtetet e Bashkuara të duken joefektive dhe hipokrite.
Mund të frymëzojë gjithashtu një valë tjetër terrorizmi antiamerikan, me gjithë dëmin e dukshëm që do të sillte ky rezultat.
Fatkeqësisht, nuk është gjithashtu e qartë se si e rregullon këtë situatë. Gjëja më e mirë që mund të bënin mbështetësit e Izraelit në Shtetet e Bashkuara është t’u bëjnë presion demokratëve dhe republikanëve që të përdorin një dozë të madhe dashurie të ashpër ndaj shtetit hebre, në mënyrë që ai të fillojë të rishqyrtojë trajektoren e tij aktuale.
Natyrisht, kjo do të kërkonte gjithashtu që grupet në lobi si AIPAC të reflektojnë mbi rolin e tyre në drejtimin e Izraelit në rrëmujën e tij aktuale. Fatkeqësisht, nuk ka asnjë shenjë që kjo të ndodhë së shpejti. Në vend të kësaj, Izraeli dhe mbështetësit e tij në Shtetet e Bashkuara po dyfishohen. Kjo është një recetë për telashe të pafundme, nëse jo fatkeqësi.
Marrë me shkurtime nga Foreign Policy/ Përshtati: Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.