The Economist: Trump-onomiksi do të shkatërrojë themelet e Amerikës

Ishte vetëm një makth? Paniku që ndjeu ekonomia botërore pas tarifave të Donald Trump është zëvendësuar nga optimizmi. Efekti inflacionist i tarifave nuk është ndjerë. Në biseda informale, biznesmenët presin që lufta tregtare të prodhojë më shumë tregti dhe jo ta fundosë atë. Sondazhet tregojnë se besimi i bizneseve dhe konsumatorëve, megjithëse i ulët, po përmirësohet. Indeksi S&P 500, i bursës amerikane, ka arritur një rekord të ri.

Dhe në këtë moment që raportojmë, projektligji i quajtur “Një Faturë e Madhe dhe e Bukur” (BBB -Big Beautiful Bill), që kaloi në Senat më 1 korrik dhe në Dhomën e Përfaqësuesve më 3 korrik, duket më shumë si republikanizëm klasik që ul taksat dhe shkurton shpenzimet, i denjë për Paul Ryan apo Mitt Romney, sesa si një fantazi MAGA. Papritur, drejtuesit e biznesit janë sërish të gatshëm ta shohin Trump-in si populistin e mandatit të tij të parë: një njeri për t’u marrë seriozisht, por jo fjalë për fjalë.

Fatkeqësisht, BBB, të cilin Trump synon ta nënshkruajë në ligj më 4 korrik, pritet të hedhë hije mbi këtë panoramë optimiste. Ai ilustron dëmin afatgjatë që Trump po i shkakton themeleve të ekonomisë amerikane.

Fatura “e bukur” tregon boshllëkun e Trumponomisë

Efekti kryesor i projektligjit është zgjatja e uljes së taksave nga mandati i parë i Trump-it, të cilat do të skadonin së shpejti. Republikanët e paraqesin këtë si vazhdimësi të status quo-së. Por as ata dhe as demokratët para tyre nuk e pranojnë faktin se kjo status quo është e paqëndrueshme. Deficiti buxhetor i Amerikës gjatë 12 muajve të fundit ka qenë 6.7% e PBB-së, një shifër tronditëse. Nëse fatura miratohet, deficiti do të mbetet në këtë nivel, dhe raporti borxh/PBB do të tejkalojë nivelin 106% të pas Luftës së Dytë Botërore, brenda rreth dy vjetësh. Të ardhurat nga tarifat ndihmojnë, por jo mjaftueshëm për të ndalur rritjen e borxhit, që do të thotë se rrëshqitja drejt një krize do të vazhdojë.

Sa për shtrëngimin e rripit, ai bëhet në mënyrë të gabuar. Me rritjen e jetëgjatësisë dhe plakjen e popullsisë, Amerika duhet të shkurtojë përfitimet për të moshuarit, për shembull, duke rritur moshën e pensionit. Por në vend të kësaj, pensionistët përfitojnë lehtësime tatimore, ndërsa republikanët shkurtojnë Medicaid-in, sigurimin shëndetësor për shtresat në nevojë. Disa masa janë të arsyeshme, si kufizimi i manipulimeve të shteteve për të përfituar më shumë fonde federale. Por sipas projeksioneve zyrtare, efekti i përgjithshëm i ligjit do të jetë që gati 12 milionë amerikanë do të mbeten pa sigurim shëndetësor, një numër skandaloz për vendin më të pasur në botë. Shumë prej tyre do të preken nga kërkesat e reja që përfituesit të jenë të punësuar. Këto rregulla, në të kaluarën, janë shndërruar në pengesa burokratike për përfituesit dhe kanë dështuar të rrisin punësimin.

Kursime të tjera vijnë nga shfuqizimi i krediteve tatimore për energjinë e pastër, të miratuara nën Presidentin Joe Biden. Këto kredi ishin të mbushura me kërkesa proteksioniste si “blej amerikan”, që edhe kjo gazetë i ka kundërshtuar. Por, meqë Kongresi nuk e do çmimin e karbonit, asgjë nuk do t’i zëvendësojë. Amerika do të mbetet pa një politikë federale për dekarbonizimin, dhe emisionet e gazeve serrë do të jenë më të larta sesa do të ishin ndryshe. Nostalgjia e Trump për karburantet fosile injoron potencialin e energjive të rinovueshme për të rritur bollëkun energjetik, një naivitet kur gara për inteligjencën artificiale të avancuar kërkon sasi kolosale energjie.

Si u miratua ligji? Një pasqyrë e disfunksionit në rritje

Mënyra se si u miratua kjo faturë është vetë simptomë e çrregullimit politik të Amerikës. BBB është gjigande, sepse partitë në pushtet rrallë marrin më shumë se një shans në vit për të kaluar një ligj të taksave dhe shpenzimeve me vetëm 51 vota në Senat, për të shmangur bllokimin (filibuster). Brenda një fature kaq të madhe, reformat e rëndësishme nuk analizohen me kujdes, dhe shpenzimet për interesa elektorale (“pork-barrel”) përdoren për të blerë mbështetjen e kongresmenëve.

Optimistët e pranojnë këtë, por argumentojnë se rritja ekonomike do t’i zgjidhë të gjitha. Rritja më e shpejtë do ta lehtësonte barrën e borxhit, do të ndihmonte të varfrit përmes punësimit dhe rrogave më të larta, dhe do të bënte që problemet politike të dukeshin ekonomikisht të parëndësishme. Administrata parashikon 5% më shumë prodhim në katër vitet e ardhshme.

Por është gabim të pritet që kjo faturë të sjellë një bum ekonomik. Uljet e taksave që janë tashmë në fuqi nuk ofrojnë ndonjë stimul të ri, ndërsa tarifat kanë efekt të kundërt. Për më tepër, normat e interesit janë tri herë më të larta se kur Trump uli taksat për herë të parë, dhe Rezerva Federale ka më shumë gjasë të balancojë politikat fiskale me rregullime monetare. Uljet e taksave që nxisin ofertën do të ndihmojnë investimet, por ato përbëjnë vetëm 8% të kostos totale. Shumë nga uljet e reja të taksave, si përjashtimet për bakshishet dhe orët shtesë, janë manovra populiste. Fushata për deregulim mund të ndihmojë, por vetëm në kufij të ngushtë.

Borxhi i madh, dëmi i madh

Në fakt, burimi i pafund i borxhit publik amerikan do të dëmtojë gjithnjë e më shumë rritjen. Në kushte normale, borxhi publik përjashton investimet private, duke rritur koston e kapitalit për projekte si qendrat e të dhënave. Dhe kostoja e një rregullimi të papritur fiskal të detyruar nga tregjet e bonove do të ishte katastrofike. Goldman Sachs vlerëson se, nëse Kongresi vonon konsolidimin fiskal edhe për një dekadë, më pas do të detyrohet të shkurtojë shpenzimet ose të rrisë taksat me 5.5% të PBB-së çdo vit, më shumë sesa masat shtrënguese të eurozonës pas krizës së borxhit sovran. Nëse kjo është shumë e vështirë për ligjvënësit, Amerika mund të detyrohet të përdorë taktikat e pas Luftës së Dytë Botërore: inflacionin dhe shtypjen financiare.

Mungesa e vizionit afatgjatë në BBB është pjesë e një sëmundjeje më të gjerë. Duke u mbështetur në fuqinë ekonomike të Amerikës dhe levat e saj negociuese, Trump injoron themelet e suksesit amerikan. Ai ka rinovuar sulmet ndaj Rezervës Federale, duke shtuar një tjetër rrezik për stabilitetin ekonomik. Shkurtimet në financimin e kërkimeve shkencore dëmtojnë inovacionin amerikan. Qasja e tij e sipërfaqshme ndaj sundimit të ligjit e bën Amerikën një vend më të pasigurt për investime. Dhe pavarësisht zbutjes së luftës tregtare, norma mesatare e tarifave mbetet më e larta në një shekull, ndërsa pasiguria për politikat tregtare është një barrë e rëndë.

Edhe pse asetet amerikane po rriten në vlerë në dollarë, ato kanë rënë në krahasim me monedhat e huaja. Rënia 11% e dollarit këtë vit pasqyron rreziqe reale dhe në rritje për ekonominë amerikane./TheEconomist

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.