Sa të rëndësishme janë shfaqjet provë për një film?

Edhe pse pak flitet dhe dihet për to, shfaqja e provës (shfaqja paraprake e një filmi përpara daljes së tij të përgjithshme për të vlerësuar reagimin e audiencës) janë shumë të përhapura dhe shpeshherë vendimtare në kinema. Me pak fjalë, ato janë projeksionet paraprake për një mostër spektatorësh përpara publikimit (në disa raste para përfundimit aktual) të një filmi, për të kuptuar se çfarë u pëlqen dhe çfarë jo, ndaj kujt dhe çfarë reagimesh gjeneron, diçka shumë e ngjashme me testet që bëhen për të kuptuar nëse konsumatorë të caktuar pëlqejnë produktet e reja komerciale. Shfaqjet e testeve të kinemasë janë pothuajse po aq të vjetra sa edhe kinemaja dhe me kalimin e viteve janë zhvilluar mbi të gjitha në industrinë e filmit hollivudian, të karakterizuara nga një vëmendje e madhe ndaj marketingut dhe profilizimit të shikuesve.

“Në një mënyrë ose në një tjetër”, shkroi Nicholas Barber në BBC, “shumica e filmave të zakonshëm janë prekur në njëfarë mënyre”. Si shumë të tjerë në javët e fundit, Barber ka qenë i përfshirë në shfaqjet e testeve të filmave pas publikimit, në fund të vitit 2021, të “Audience-ology”, raporti i librit nga Kevin Goetz, themelues dhe administrator i “Screen Engine/ASI”, një kompani e madhe amerikane e analizës së filmit.

Në libër, Goetz argumenton se i pari që mendoi të shfaqte filma për testimin e audiencës ishte Harold Lloyd, një aktor, regjisor dhe producent, i cili ishte shumë aktiv veçanërisht në periudhën e kinemasë pa zë. Goetz rrëfen se si tashmë në fillim të viteve 1920, Lloyd filloi të testonte disa skena për të kuptuar se çfarë reagimi gjeneruan, të cilin Buster Keaton shpejt filloi të bënte, dhe më pas shumë të tjerë.

Shumë filma kanë humbur gjurmët ose kujtesën se çfarë dhe pse u hoq ose u shtua pas disa shfaqjeve testuese, por për të tjerët ka raporte ose anekdota të ndryshimeve mjaft me ndikim. Barber citon skenën e parë nga “La La Land” (ajo me njerëz që kërcejnë dhe këndojnë në trafik), të fundit nga “My Best Friend's Wedding” (ajo me kërcimin e Julia Roberts dhe Rupert Everett), të fundit nga “Fatal Attraction” (ajo e shtëna me armë).

“Ata janë të gjithë pjesë të dashura të filmave të dashur dhe kanë të përbashkët faktin që përfunduan atje falë jush. Ata u ndryshuan, pasi ekranistët e testimit kishin thënë fjalën e tyre”.

Në rastin e “La La Land”, skena ishte xhiruar dhe më pas ishte prerë, por ajo ishte restauruar sepse falë projeksioneve paraprake u kuptua se ishte e nevojshme të zbulohej, shumë shpejt, se filmi ishte një muzikal.

Shembuj të tjerë përfshijnë Blade Runner, 007 - Private Vengeance, Titanic, The Wings of Freedom, Goodfellas, Sunset Boulevard dhe Pretty Woman, I Am Legend dhe Rambo. Në fakt, për çdo film të të cilit janë xhiruar dy ose më shumë përfundime, ose të të cilit janë hequr ose shtuar skenat përkatëse, ka një shans të mirë që shikuesit e shfaqjeve provë të kontribuojnë në përzgjedhjen përfundimtare, duke shprehur mendime të cilat më pas janë marrë në konsideratë nga regjisorët, producentët dhe ekspertët e shpërndarjes së filmit.

Tani, gati një shekull pas shfaqjeve të para testuese të Lloyd-it, gjërat vazhdojnë të funksionojnë afërsisht në të njëjtën mënyrë. Shikuesit që mendohet se janë përfaqësues të të tjerëve ftohen në kinema të caktuara pa e ditur se çfarë filmi do të shfaqet në ekran dhe pasi të përfundojë shfaqja ftohen të ofrojnë vota dhe mendime dhe t’u përgjigjen disa pyetjeve rreth filmit. Barber shkroi se pyetjet përcaktuese janë zakonisht dy të parat, të dyja me pesë përgjigje të mundshme. E para është: “Cili ishte reagimi juaj i përgjithshëm ndaj filmit?”; e dyta është: “A do t’ua rekomandonit atë miqve tuaj?”. Në rastin e parë shkalla e përgjigjeve shkon nga “shkëlqyeshëm” në “të dobët”, në të dytin nga “absolutisht po” në “absolutisht jo”.

Mënyrat në të cilat shikuesit zgjidhen për këto shfaqje mund të ndryshojnë shumë. Në internet ka disa sajte amerikane ku mund të regjistroheni për t’u zgjedhur përfundimisht dhe, në Reddit, disa llogari të personit të parë. Disa vite më parë një përdorues shkroi se në Los Anxhelos mund të ndodhte që të të kontaktojnë në një qendër tregtare dhe të të pyesin nëse je i interesuar të shohësh një film falas dhe në rast se të ftojnë në një shfaqje. Ai shtoi: “Një herë më ka ndodhur të marr pjesë në një shfaqje në fund të së cilës regjisori pyeti, me ngritjen e duarve, se çfarë mendonim për disa gjëra. Më pas e pashë filmin pas publikimit dhe në fakt ai integroi disa nga opinionet, gjë që e bëri atë më të mirë”.

I intervistuar nga BBC për librin e tij, Goetz tha se regjisorët që refuzojnë të bëjnë shfaqje testuese janë shumë të paktë, “një gjë e rrallë” dhe se sipas informacionit të disponueshëm për të në vitin 2021, 90 për qind e filmave kryesorë të shpërndarë në të gjithë Shtetet e Bashkuara kanë kaluar një ose më shumë ekzaminime testuese. “Mesatarisht janë tre, por ndonjëherë arrin edhe dhjetë apo pesëmbëdhjetë”.

Goetz ka shkruar se në jetën e tij profesionale i është dashur të përballet me disa mijëra prova dhe se me kalimin e kohës vëmendja në zgjedhjen e spektatorëve që u përkasin grupeve të caktuara demografike është rritur shumë. Më pas, pyetjet u bënë më të gjata dhe më të ndërlikuara, çdo diskutim pas projeksioneve përfshin gjithnjë e më shumë detaje dhe ndodh gjithashtu që projeksione të ndryshme organizohen në përpjekje për të gjetur përgjigje për pyetje të ndryshme. “Nuk mund të zgjidhësh gjithçka me një hap”, i tha ai BBC: “shfaqja e parë mund t’ju ndihmojë të kuptoni se çfarë të hiqni, e dyta ju lejon të kuptoni se si të rregulloni një fund të pakënaqshëm ose personazhe që nuk funksionojnë mirë”. Sipas Goetz, gjëja për të cilën projeksionet e shfaqjes provë janë më të dobishme, megjithatë, është të kuptosh nëse dhe sa shumë diçka të bën të qeshësh.

Gjithashtu në BBC, Goetz tha se shpesh ndodh që filmat me shumë efekte speciale t’u nënshtrohen testeve para se të mbarojnë shumë skena dhe se për këtë arsye i ka ndodhur të “testojë njeriun e padukshëm kur njeriu i padukshëm nuk ishte ende atje”.

Natyrisht, nuk dihet se sa nga regjisorët, filmat e të cilëve janë testuar janë vërtet të bindur për dobinë e këtyre shfaqjeve provë dhe sa e tolerojnë atë pa dëshirë, duke e interpretuar atë si diçka që shkatërron filmat duke i përkulur paraprakisht në shijet e njerëzve publike.

Në “Audienca-ology”, regjisori Ang Lee citohet të ketë thënë: “Picasso nuk i ka testuar kurrë pikturat e tij nga publiku”. Goetz, nga ana tjetër, mendon se “nëse dikush i bie borisë dhe është i zemëruar me ty, ndoshta ai është thjesht një gomar; por nëse janë tre apo katër që i bien borisë, atëherë ti je gomari. Është e njëjta gjë edhe në filma: më pëlqen të them se shfaqjet provë nuk e prishin vizionin e regjisorit, por përkundrazi e konkretizojnë atë”.

Marrë nga Il Post, përshtati në shqip Gazeta Si

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.