.png)
Supersticion apo bestytni quhet sjellja në një mënyrë të caktuar bazuar në frikën apo besimin ndaj të panjohurës, magjisë apo fatit. Për disa, bestytnia i jep kuptim fatit. Por nga ana tjetër lidhet me çrregullime si obsesivo-kompulsiv, OCD. (Brugger & Viaud-Delmon, 2010).
Këta studiues u mundun shumë të ndajnë besimet bestytnore dhe sjelljet bestytnore.
Këtu, ne po flasim për besimin, i cili është një besim që vjen nga frika nga e panjohura, besimi në magji, rastësia ose një konceptim i rremë i shkakësisë. Tek individët e shëndetshëm, sjellja bestytnore mund të ndodhë pa besime shoqëruese në forca shkaktare joekzistente.
Ka disa nuanca edhe brenda besimeve të tilla. Disa individë i shohin besimet bestytnore si të dobishme, ndërsa të tjerët i shohin ato si kërcënuese. Ekziston një prirje për ta parë bestytninë si ndonjëherë të mirë ose ndonjëherë të keqe. Mund të ketë nevojë të merren parasysh pasojat e mundshme psikologjike.
Ana e mirë e bestytnive
Besëtytnitë që mund të konsiderohen "të mira" kanë të bëjnë me besimin në burimin e paqëndrueshëm të fatit. Besëtytnitë e fatit përfshijnë numrat me fat, qindarkat me fat, patkonjtë me fat, kryqëzimin e gishtave, kruarjen e pëllëmbës së djathtë dhe shumë të tjera. Këto besëtytni të fatit të mirë besohet se ndihmojnë besimtarët supersticiozë për të lehtësuar ankthin e tyre për situata të panjohura.
“Besimi i dikujt në fat të mirë dhe besimi se ai është një tipar personal, mund të luajë një rol vendimtar në sjelljen e lojërave të fatit dhe mund t'i shtyjë kumarxhinjtë të kenë një pritje të paarsyeshme për të fituar dhe të mbipërgjithësojnë ndjenjën e tyre subjektive të kontrollit (Kim et. al, 2015)” Vlera e fatit të mirë duket se lidhet me një nevojë të shtuar për një ndjenjë kontrolli. Kjo mund të jetë veçanërisht e rëndësishme në situatat kur individi po ndjen njëfarë humbjeje të kontrollit dhe ka potencial që të ndodhin ngjarje të këqija, si humbja e parave.
Ana e keqe e bestytnive
Besëtytnitë që mund të konsiderohen "të këqija" priren të jenë ato të bazuara në frikën nga e panjohura. Këto përfshijnë bestytni të tilla si trokitja në dru, hedhja e kripës mbi supe, ecja nën një shkallë, një pasqyrë e thyer, shkelja në një çarje, kruarja e pëllëmbëve të majtë dhe shumë të tjera. Të gjitha këto bestytni priren të rrisin ankthin, të nxisin frikë dhe të krijojnë modele shmangieje për ata që besojnë në to.
Shmangia e këtyre bestytnive "të këqija" potencialisht mund t'i transformojë besimet supersticioze në sjellje supersticioze, gjë që i afron ato në vazhdimësi me OCD. Besëtytnitë duket se kanë fuqinë të ndikojnë në të menduarit tonë dhe në raste ekstreme në sjelljen tonë.
Supersticioni përshtatet në teorinë e procesit të dyfishtë të psikologjisë, e popullarizuar nga psikologu Daniel Kahneman si "të menduarit shpejt dhe ngadalë". Besëtytnitë besohet se lindin nga procesi i shpejtë dhe intuitiv i të menduarit, dhe jo nga procesi më i qëllimshëm i të menduarit kritik. Mendimi intuitiv ka tendencë të jetë, ndonjëherë, më impulsiv dhe automatik, gjë që mund të çojë në keqinterpretime dhe reagime të pasakta.
Ana e shëmtuar e bestytnive
A ka implikime negative psikologjike për besimet supersticioze, dhe ndoshta sjelljet supersticioze? Të ashtuquajturat bestytni "të mira" që mbështeten te fati mund të ndihmojnë në lehtësimin e ankthit, por mund të kenë të meta të tjera. Fati i mohon aftësitë. A i pranojmë sukseset tona si fat kur ato kanë të bëjnë vërtet me aftësitë tona? A varemi, marrëzisht, nga fati për të na kaluar nëpër një situatë të rrezikshme? Fati është një burim i paqëndrueshëm, tek i cili nuk mund të mbështetesh me asnjë siguri. Besimet dhe sjelljet supersticioze "të këqija" kanë disa anë negative që mund të kontribuojnë në çështjet psikologjike. Ankthi, frika dhe modelet e shmangies janë faktorë vetëkufizues për funksionalitetin e shëndetshëm. Mendimi kritik tenton të zhvendoset me mendime më intuitive si në besimet dhe sjelljet supersticioze "të mira" dhe "të këqija". Kostoja e këtyre besimeve mund të jetë margjinale shumicën e kohës; megjithatë, varësia e bestytnive mund të bëhet e dëmshme dhe të trashëgohet, siç e ka dëshmuar historia kulturore e besimeve të tilla./Psychologytoday
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
