Pse BE-ja po hesht për protestat në Serbi?

Nga Gazeta ‘Si’- Protestat e studentëve kundër korrupsionit po rriten në Serbi, por institucionet e BE-së, për të cilat regjimi i Vuçiçit konsiderohet një partner kyç në Ballkan, deri më tani nuk kanë shprehur mbështetje për demonstruesit.

Të enjten në mëngjes, 500 studentë serbë u nisën në këmbë nga Beogradi nën sloganin “Një hap për drejtësi”. Pas një marshimi prej 80 kilometrash, ata arritën në Novi Sad për t’iu bashkuar bllokadës së të shtunës të tre urave mbi Danub.

Kjo vjen në mes të një vale të paprecedentë protestash, me thirrje në rritje për greva dhe fermerë që i bashkohen lëvizjes, pasi çatia e stacionit hekurudhor në qytetin e madh verior serb të Novi Sadit – u shemb tre muaj më parë.

Shembja, e cila pasoi një rinovim prej 55 milionë eurosh nga një kompani kineze e shpallur me madhështi nga presidenti Aleksandar Vuçiç dhe kryeministri hungarez Viktor Orbán, vrau 15 njerëz, duke bërë që mijëra të ndalonin çdo aktivitet që nga incidenti çdo ditë në orën 11:52 të mëngjesit – koha e fatkeqësisë – dhe të mbanin 15 minuta heshtje në nder të viktimave.

Vendi nuk ka parë një mobilizim të tillë që nga rënia e ish-presidentit serb Slobodan Millosheviç në vitin 2000, sipas protestuesve, të cilët denoncojnë korrupsionin e qeverisë dhe kërkojnë zbulimin e plotë të dokumenteve që lidhen me ndërtimin e stacionit, si dhe ndjekjen penale të përgjegjësve për fatkeqësinë.

Një protestues ngre një pankartë që lexon ‘Anormale, Imorale’ gjatë një mitingu në Beograd, Serbi, 24 janar 2025.

“Ne nuk kemi kërkesa politike dhe mbajmë distancë nga partitë opozitare”, tha Milica Dokmanoviç, studente në Universitetin e Novi Sadit.

“Ne thjesht kërkojmë që institucionet serbe të punojnë në interes të qytetarëve.

Presidenti Aleksandar Vuçiç, figura shumë autoritare që ka qeverisur Serbinë me një kontroll të hekurt që nga viti 2012 dhe mban kontroll të rreptë mbi mediat e vendit, deri më tani ka shtypur me sukses çdo lëvizje të rëndësishme proteste.

Pasi fillimisht i akuzoi studentët se financoheshin nga Perëndimi dhe u përpoq t’i frikësonte ata, më në fund vendosi të sakrifikonte kryeministrin e tij, Millosh Vuçeviç, i cili njoftoi dorëheqjen e tij më 28 janar.

“Dallimi mes këtyre protestave dhe atyre të mëparshme është se kësaj radhe, njerëzit që nuk kanë folur kurrë kanë dalë në rrugë”, tha Naim Leo Beshiri, drejtor i Institutit për Çështje Evropiane në Beograd.

Heshtja e turpshme e Brukselit

Ndërsa Vuçiç konsideron mundësinë e zgjedhjeve të parakohshme për zgjidhjen e krizës, presidenti serb së paku mund të ngushëllohet me heshtjen e institucioneve të BE-së, veçanërisht të Komisionit Europian.

Ndërsa presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen nuk ka hezituar të shprehë mbështetjen për “popullin gjeorgjian që lufton për demokraci”, ajo ka qëndruar e heshtur për kryengritjen në Serbi – një vend që ka qenë zyrtarisht një kandidat për anëtarësim në BE që nga viti 2012.

Gjatë një vizite të fundit në Beograd, Gert Jan Koopman, Drejtori i Përgjithshëm i BE-së për Fqinjësinë dhe Negociatat e Zgjerimit (DG NEAR), thjesht vuri në dukje “përparimin e qëndrueshëm” të Serbisë drejt BE-së.

Por raporti i progresit i Komisionit për vitin 2024 thekson në mënyrë eksplicite se autoritetet serbe duhet të shtojnë përpjekjet e tyre për të luftuar korrupsionin, për të garantuar pavarësinë e gjyqësorit dhe për të garantuar lirinë e shprehjes.

“Zyrtarët e Komisionit përshkruajnë një realitet që nuk ekziston në Serbi. Autoritetet serbe nuk respektojnë as sundimin e ligjit dhe as parimet themelore të demokracisë,” tha Srđan Cvijić, presidenti i Qendrës së Beogradit për Politikat e Sigurisë.

“Nëse protestuesit nuk valëviten flamujt evropianë, kjo është për shkak se BE-ja shihet si aleate e qeverisë”, shtoi Cvijić.

Presidenti serb së paku mund të ngushëllohet me heshtjen e institucioneve të BE-së

Interesat e ndërsjella në lojë

Serbia zë një pozicion qendror gjeopolitik në Ballkan dhe është vendimtare për stabilitetin rajonal, veçanërisht kur negociatat me Kosovën për “normalizimin e marrëdhënieve” teorikisht vazhdojnë.

Edhe pse Beogradi e dënoi pushtimin rus të Ukrainës në vitin 2022, qeveria serbe kurrë nuk është lidhur me sanksionet e BE-së kundër Moskës.

“Udhëheqësit evropianë kanë frikë se nëse kritikojnë Vuçiçin, ai do të kthehet drejt Rusisë dhe do të vazhdojë të hapë vendin e tij ndaj bizneseve kineze”, shtoi Cvijić.

“Ky është, natyrisht, një gabim, pasi aftësia e Moskës për të ndikuar në Serbi është shumë e kufizuar dhe Beogradi kryen shumicën dërrmuese të shkëmbimeve të tij ekonomike me BE,” shtoi ai.

E vendosur në udhëkryqin e rrjeteve të transportit të Evropës Juglindore, Serbia është gjithashtu një partner kyç në menaxhimin e mijëra emigrantëve që përpiqen të arrijnë në BE çdo vit. Në qershor 2024, Beogradi nënshkroi një marrëveshje me BE-në që lejon vendosjen e agjencisë kufitare të BE-së Frontex, përgjatë kufijve të Serbisë me Bosnje-Hercegovinën dhe Maqedoninë e Veriut.

Serbia gjithashtu ka burime me interes të madh për vendet evropiane, veçanërisht Gjermaninë dhe industrinë e saj të automobilave.

Më 19 qershor, kancelari Olaf Scholz vizitoi Beogradin për të dëshmuar nënshkrimin e një “memorandumi mbi lëndët e para kritike” që synon ringjalljen e një projekti të madh të minierave të litiumit – pavarësisht kundërshtimit të fortë nga komunitetet lokale.

Burimi: Euractiv/Përshtati Gazeta Si

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.