.png)
Nga Gazeta Si - Të kaplon një ndjesi e veçantë kur Jan Schmidt-Garre portretizon tre soprano të shquara të kohës sonë në filmin e tij të fundit ‘Fuoco Sacro’, Barbara Hannigan, Ermonela Jaho dhe Asmik Grigorian. Dhe në fakt ai arrin një mrekulli të vogël: në nivelin e përbashkët të muzikës, ai krijon një afërsi me protagonistët dhe veprimet e tyre, metodat e tyre të punës, emocionet e tyre që të lënë pa frymë.
Përveç momenteve të vërteta muzikore si paraqitjet e Ermonela Jahos në Suor Angelica (në provë në Operën Shtetërore të Bavarisë me Kirill Petrenko), Asmik Grigorians si Salzburger Salome ose Barbara Hannigans me Reinbert de Leeuë, tashmë të shënuar nga vdekja dhe duke luajtur në mënyrë transcendentale në piano, në këngët e Erik Satie, filmi eksploron kryesisht misterin që qëndron pas këngës së madhe. Jan Schmidt-Garre ka zbatuar një ide veçanërisht të pazakontë këtu: të tre këngëtarët dëgjojnë përsëri muzikën, në të cilën janë shkrirë plotësisht me rolin e tyre, dhe në të njëjtën kohë shprehin atë që po ndodh në mendjet e tyre kur zhyten në vetvete, në realitetin e performancës së rivendosur. Një rikapitullim i simuluar, pra - një lëvizje metodologjike mjeshtërore që i përcjell shikuesit me afërsi të jashtëzakonshme punët e brendshme të këngëtarëve të mëdhenj.
Si u ndjetë duke komentuar regjistrimin tënd me kufje dhe sy mbyllur?
Barbara Hannigan: Ishte vërtet e jashtëzakonshme ta rijetoja atë, të kthehesha sërish në atë kohë. Zakonisht nuk e bëj diçka të tillë. Mund të ndjeja gjithçka në trupin tim përsëri. E dëgjova, por në fakt nuk e dëgjova - e ndjeva.
Ermonela Jaho: Edhe unë u ndjeva njësoj. Në muzikë dhe përmes muzikës transmetoj ndjenjat e mia - muzika është terapi për shpirtin e njeriut. Ishte një situatë hipnotike të isha në gjendje të dëshmoja edhe një herë lirinë e shpirtit në këtë muzikë emocionale nga Suor Angelica e Puccinit, e cila më dukej kaq prekëse.
Ne madje e bëmë këtë eksperiment dy herë - herën e parë ishte shumë emocionuese për mua dhe unë në fakt qava. Më pas kuptova përsëri se kjo fuqi hipnotike e muzikës është çelësi për të hapur gjithë qenien time dhe për t’u lidhur me audiencën. Vetëm kur më vjen nga thellësia e zemrës mund të magjeps audiencën, pavarësisht nëse e pëlqejnë muzikën klasike apo janë dashamirës të operës. Dhe sigurisht kjo nuk vlen vetëm për zërin, por edhe për luajtjen instrumentale dhe dirigjimin.
Në fakt, është shumë e ndërlikuar të jesh këngëtare: ne në thelb jemi shpirtra të torturuar që duhet të luftojmë për gjithçka, dhe kjo luftë dhe dobësi nuk mbarojnë kurrë. Dhe më gëzoi shumë kur pashë se si ia dolën Barbara dhe Asmik në këtë eksperiment, sa shumë të përbashkëta kishin. Po, në fakt ishte diçka si terapi për mua që të punoja përsëri gjithçka për këtë film. Ideja e Janit doli fantastike, më dha një dimension krejt të ri.
Asmik Grigorian: Unë munda ta rijetoja të gjithën në një mënyrë shumë autentike - gjithçka që më kalon nëpër kokë gjatë një shfaqjeje si kjo në momentin e relaksimit. Nuk duhet të keni asnjë pengesë për të lejuar gjithçka që promovon origjinalitetin për momentin. Jan bëri një punë të shkëlqyer për ta rregulluar atë.
Zoti Schmidt-Garre, si u ndjetë si regjisor pasi sugjeruat këtë qasje të pazakontë?
Jan Schmidt-Garre: Të tria janë gra të patrembura. Kjo është arsyeja pse ata janë kaq të mira. Nëse i sfidoni, siç bëra unë me këto seanca, ata e pranojnë me gjithë zemër. Është interesante se sa ndryshe i kanë përjetuar më pas situatat. Barbara e shikoi xhiron e saj nga jashtë, ndërsa Ermonela u fut aq thellë sa kujtimet e fëmijërisë i vërshuan në mendje dhe kuptoi për herë të parë pse personazhi i Anxhelikës është kaq afër saj. Asmik Grigorian, nga ana tjetër, tregon ndoshta më realisht atë që po ndodh në të vërtetë në skenë.
Si erdhët deri te kompozimi i tre protagonisteve?
Jan Schmidt-Garre: Kam dëgjuar Ermonela Jahon në radio teksa ngisja makinën dhe u trondita nga ky zë. Kishte një dobësi dhe humanizëm që në fakt e njihja vetëm nga Callas. Kur u ktheva në shtëpi, menjëherë kërkova, pashë video në YouTube dhe më pas i përjetova drejtpërdrejt në Londër, si Butterfly në Covent Garden. Mendimi im i parë për filmin nuk ishte aspak një koncept fantastik, vetëm një dëshirë për të regjistruar dhe lëshuar shumë nga këngët e saj në mënyrë që të tjerët të mund ta përjetojnë këtë mrekulli.
Teksa u thellova më thellë, kuptova se ky nuk duhej të ishte një portret, por një film për ato kryqëzime jashtëzakonisht të rralla që në fund të fundit po kërkojmë kur shkojmë në teatër. Por e kisha të qartë se nuk kishte Jaho të dytë. Por e dija që ka një këngëtare që i kalon të njëjtat kufij, megjithëse është e kundërta e Jahos në çdo aspekt, pikërisht Barbara Hannigan.
Prandaj doja të shtoja dikë tjetër, ndoshta një këngëtar mashkull, por nuk njihja njeri me atë fuqi. Dhe pastaj dëgjova për provat e Romeo Castellucci në Salzburg dhe për këngëtaren e Salomes, Asmik Grigorian. Ajo është njëkohësisht një tragjediane e lashtë dhe një person i sotëm, besnike ndaj tekstit dhe totalisht e lirë, adoleshente dhe grua.
Si u ndjetë, zonja Hannigan, kur e patë filmin për herë të parë së fundmi dhe dëgjuat dy koleget pranë jush? Sa e shihni veten tek të tjerët?
Barbara Hannigan: Është një lloj bashkërezonance me të dyja. Nuk mendoj se është kështu me të gjithë këngëtarët. Ka këngëtarë me të cilët thjesht rezononi. Dhe disa tremben kur dëgjojnë një emocion të tillë autentik dhe ikin në skepticizëm dhe rezistencë. Edhe kritikët janë të ndarë.
Jan Schmidt-Garre: Anëtarësimi...
Barbara Hannigan: Patjetër, po. Ne jemi këtu sepse nuk u dorëzuam. Stresi është kaq ekstrem dhe angazhimi emocional kaq kërkues, dhe shpesh janë këngëtarët shumë ekspresive që nuk qëndrojnë aq gjatë në profesion dhe nuk mund të zhvillojnë potencialin e tyre.
Asmik Grigorian: Për mua çdo herë është e para dhe e fundit. Çdo gjë mund të ndodhë, unë mund të humbas ose mund të triumfoj. Mund të përgatitem vetëm me disiplinë maksimale, me të gjitha mjetet e jashtëzakonshme, shpeshherë spontane. Gjithçka që vjen, edhe e pakërkuar, shërben për të përgatitur. Është një vullnet i pakushtëzuar për të mësuar dhe për t’u integruar.
Ermonela Jaho: Sinqerisht, kur Jani ma dërgoi linkun e filmit, në fillim nuk doja ta shihja. Mendova: o zot! Nëse kam bërë diçka të gabuar, kam thënë diçka të gabuar? Por më pas e inkurajova veten dhe i thashë vetes: “Epo, më lër ta zbuloj.” Dhe kjo më rriti besimin. Barbara foli aq gjallërisht për presionet që kemi si “performante të larta”. Ndonjëherë është e vështirë të durosh të dalësh në skenë dhe të këndosh para të gjithë njerëzve që gjykojnë.
Z. Schmidt-Garre, sa ka ndikuar përvoja juaj si regjisor opere në ‘Fuoco Sacro’?
Jan Schmidt-Garre: Unë kam vetëm dhjetë apo dymbëdhjetë vjet që drejtoj opera, kam bërë filma për shumë më gjatë. Por është e mundur që personazhet femra që unë drejtova të kenë pasur ndikim në Fuoco Sacro. I kam bërë gjithmonë shumë të fortë protagonistët e mi në opera. Për mua ata janë gjithmonë personazhet kryesore.
Dhe anasjelltas? A ka ‘Fuoco Sacro’ pasoja në opera?
Jan Schmidt-Garre: Gjatë xhirimeve, për mua ishte shumë interesante të përjetoja provat e operës nga këndvështrimi i këngëtareve. Kuptova se shumica e asaj që regjisorët thonë gjatë provave, të paktën nëse janë aq të talentuar sa të tria në film, i kalon. Ata nxjerrin nga burime krejtësisht të ndryshme. Mjaftojnë udhëzime të shkurtra dhe të sakta.
Cilat do të ishin mesazhet qendrore të ‘Fuoco Sacro’, pra ato që mund të arrinin në mënyrë ideale te shikuesi?
Jan Schmidt-Garre: Do të fitojnë vetëm ata që e japin veten plotësisht, pa rezervë, pa fund të dyfishtë! Ajo që ne në fakt dimë nga i gjithë arti i madh. Dhe këtu është e njëjta gjë. Unë mendoj se kjo komunikon. Unë vetë nuk kam një mesazh thelbësor, por, si në të gjithë punën time, kam dëshirën që shikuesit të angazhohen më thellë me artin, që ata të hapen dhe të preken vërtet. Filmi nuk dëshiron të mësojë, dëshiron t’i bëjë gjërat të prekshme.
Zonja Grigorian, si ndiheni kur jeni në syrin e publikut?
Asmik Grigorian: Nuk ka asnjë vijë ndarëse mes meje dhe personazhit që mishëroj. Në këtë drejtim, jemi ne që e bëjmë atë. Jam me fat që lidhem kaq intensivisht me audiencën dhe mund ta ndjej këtë gjatë gjithë kohës.
Kam punuar gjithmonë me dashuri dhe energji maksimale dhe sigurisht që do të vazhdoj ta bëj.
Ermonela Jaho: Ne zbulojmë veten në çdo performancë, me gjithçka – dritë e hije. Muzika është gjithashtu terapia më e mirë që mund të gjej. Gjithçka është e vërtetë, nuk ka false. Unë e kontrolloj veten, por në fund hoqa dorë nga kontrolli.
Sigurisht që ka gjithmonë njerëz që nuk e pëlqejnë atë që bëjmë. Pra, ka vetëm konfirmim të pjesshëm nga jashtë. Ne duhet të qëndrojmë përballë vetes. Dhe ne nuk jemi perfekt. Nëse do të isha e përsosur, pse duhet të lëvizja ende diku?
Barbara Hannigan: Nuk ka të bëjë me përsosmërinë në kuptimin e një zgjidhjeje të duhur për të gjithë. Për shembull, nuk më pëlqen t'i provoj tranzicionet në muzikë shumë pedantisht, sepse nuk i bëj kurrë njësoj.
Ermonela Jaho: Edhe unë ndihem kështu. Planifikimi i tepërt heq magjinë. Duhet të bëjmë detyrat e shtëpisë, të njohim muzikën, skenën, lëvizjet, por atëherë duhet të ketë vend për të renë, të papriturën, që mund të ndodhë vetëm në këtë moment, vetëm një herë këtu dhe tani.
Marrë nga Crescendo.de, përshtati në shqip Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
