.png)
Në fund të korrikut, një javë para se qeveria e Britanisë të rikthente përsëri kufizimet nga Covid-19, qindra njerëz dolën të protestonin kundër karantinimit. Midis protestuesve ishte dhe Piers Corbyn, një mosbesues i ndryshimeve klimatike që mendon se Covid është një mashtrim. David Icke, një autor që beson se njerëzit më të fuqishëm të botës janë hardhuca sekrete dhe Gillian McKeith, një avokat që mendon se një dietë e mirë mund të ndalojë virusin. Një ish-infermiere krahasonte stafin mjekësor që shpërndanin dhe bënin vaksinat qytetarëve me nazistët dhe sugjeroi që ata të vareshin, (më pas u arrestua).
Shfaqje të tilla janë bërë normale jo vetëm në Britani, por kudo në botë. Pandemia krijoi një tsunam dezinformomi. Në Francë, një dokumentar që thoshte se Covid-19 është krijuar nga elitat politike për të vendosur një rend të ri botëror, mori 2.5 mln shikime për 3 ditë.
Në SHBA, teoria se Covid-19 është një mashtrim është përhapur gjerësisht midis disa teorive të quajtura “QAnon”, të cilët besojnë se qeveria drejtohet nga disa pedofilë dhe se Donald Trump është i dërguari i përzgjedhur për t’i mundur ato.
Kjo është, një epokë e artë për teoritë konspirative. Interneti e bën më të lehtë akoma përhapjen e tyre. Ato janë pranuar nga vendet e pasura dhe të pasura. Në Nigeri, shumë nerëz besojnë se Muhammadu Buhari, presidenti i vendit që nga viti 2015, ka vdekur në një spital në Londër që në vitin 2017 dhe që atëherë është imituar nga një klon i tij i quajtur “xhibril”.
Në Indi, qeveria e Narendra Mudi, supozon se Greta ThunbErg, adoleshentja suedeze aktiviste në mbrojtje të klimës, është pjesë e një komploti global që të vjedhin çajin indian.
Në Lindjen e Mesme besohet se sulmet e 11 shtatorit të vitit 2001, ishin operacione amatore nga Izraeli apo thjesht disa hebrenj.
Disa të tjerë besojnë teori që janë të padëmshme, si psh që Elvis Presley është ende gjallë dhe jeton në Miçigan.
Gjithsesi, një teori konspirative është pak më specifike: besimi se një numër i vogël i nerëzve të fuqishëm kanë një plan sekret për të dëmtuar një grup më të gjerë njerëzish të thjeshtë. Fuqia e tyre qëndron në dhënien e shpjegimeve për njerëzit duke fajësuar armiqtë për fatkeqësitë e tyre. Por ato janë zakonisht të pakuptimta dhe kanë tendencë ta bëjnë politikën racionale të pamundur. Aftësia e tyre për të motivuar njerëzit është ajo që i bën ata të rrezikshëm
Teoritë konspirative kanë ekzistuar përgjatë historisë. Romakët me kapele alumini besonin se Perandori Nero ishte ai që i vu zjarrin Romës në vitin 64 pas Krishtit.
Para se të shpikej shtypi i shkruar në shekullin e 15, një ndër bestsellerat ishte një guidë për komplotet e liga të shtrigave.
Për vite me radhë, hebrenjtë janë akuzuar si vrasës të fëmijëve të krishterë.
Masonët komunistët, CIA dhe Bashkimi Europian kanë qenë gjithmonë protagonistë të teorive konspirative.
Për të kuptuar se si ato infektojnë politikën ditët e sotme, mund të nisim me Republikën Demokratike të Kongos. Pothuajse të gjithë politikanët, përfshirë edhe Presidentin i referohen atyre herë pas here. Sipas akademikëve europianë, teoritë konspirative ndihmojnë në “mobilizimin e popullsisë” nga qeveria.
Në shtëpinë e tij në Kinshasa, një politikan i vjetër Valentin Mubake, beson teorinë më të zakonshme të vendit. Sipas tij, problemi që Congo ka tani, ka nisur që në vitin 1990, kur Paul Kagame, tashmë President i Ruandës, organizoi një gjenocid fals mbi njerëzit e tij. Kjo i dha fuqinë atijë të merrte në dorë Ruandë dhe të pushtonte Congon në momentin më të dobët.
“U krijua një mafia për marrjen e Congos”, thotë ai. “ Tony Blair dhe Bill Clinton punuan me Kagame. Perëndimi përgatiti luftën dhe Kagame bëri punën.”
Sipas tij, Kombet e Bashkuara hodhën Ebolan në shtetet afrikane që të mbajnë planin gjallë.
Kjo anë e historisë është gjerësisht e besuar nga Congo. Ata besojnë se dhe vaksinat antiCovid janë bërë me të njëjtin qëllim.
Shumë teori të tjera ushqejnë ankthin social. Nuk ka as një deep-state pedofilësh.
Partia e Ligjit dhe Drejtësisë e Polonisë fitoi pushtetin në vitin 2015 ndërsa parashtroi teorinë e pabazë se Rusia ishte prapa një aksidenti ajror që vrau presidentin e vendit në vitin 2010. Donald Trump fitoi presidencën amerikane pasi tregtoi akuzën e rreme se certifikata e lindjes e Barak Obamës ishte false. Shumë kohë përpara se Trump të pretendonte se zgjedhjet e vitit 2020 ishin manipuluar, ai bëri të njëjtin pretendim për zgjedhjet parësore që humbi në 2016, duke fituar besnikërinë e republikanëve të cilët ndiheshin të injoruar nga ndërmjetësit e pushtetit partiak.
Në shkurt Mitch McConnell, udhëheqësi i republikanëve në Senat, i quajti teoritë e komplotit një "kancer" në partinë e tij. Por ai ende votoi për ta shfajësuar Trump për përdorimin e tyre për të nxitur trazirat në Kapitol më 6 janar. Në 2016 Ted Cruz, një senator republikan, denoncoi Trump për pretendimin e pabazë se ai nuk kishte lindur një qytetar amerikan; në vitin 2020 ai mbështeti akuzën e rreme të Trump se zgjedhjet presidenciale ishin vjedhur. Kjo ndoshta sepse shumë republikanë të rangut të lartë besojnë në versionin e Trump sesa në realitet. Ka 45 anëtarë të QAnon që konkurrojnë për Kongresin në 2022.
Ju nuk mund të deklaroni të vërtetën
Si mund të dekurajohen teoritë e komplotit? Shumë njerëz shikojnë firmat teknologjike. Duke filluar nga viti 2019, Facebook kufizoi në pesë numrin e njerëzve tek të cilët një përdorues mund të përcjellë një mesazh njëkohësisht në Whatsapp. Qëllimi ishte të ngadalësonte përhapjen e teorive të komplotit në platformat online, një problem i madh në Indi. Në vetë Facebook, 15.000 moderatorë punojnë për të hequr dezinformimet. Në Janar Tëitter pezulloi 70.000 llogari të lidhura me QAnon.
Të dy platformat përpiqen të pezullojnë posterat që shpërndajnë në mënyrë të përsëritur gënjeshtra të dëmshme, ose të paktën t'i parandalojnë ata nga përfitimi. Në vitin 2019 YouTube bllokoi njerëzit që përhapnin dezinformata në lidhje me vaksinat.
Një metodë tjetër është hedhja poshtë e teorive, qasja e marrë nga Z. Katsuva në Kongo Check. Ai e themeloi organizatën në vitin 2018 me dy gazetarë të tjerë vendas, në një kohë kur masakrat po kryheshin në Kongon verilindore mes dezinformime të përhapura në lidhje me shpërthimin e Ebolës. Numri i faqeve të tilla të internetit për kontrollimin e fakteve në të gjithë botën u rrit nga 145 në 2016 në 341 këtë vit, sipas Laboratorit të Gazetarëve të Universitetit Duke.
Megjithatë, faqet e kontrollit të fakteve kanë tendencë të kenë më pak lexues sesa teoritë konspirative.
Në fund të fundit, teoritë konspirative besohen kur autoriteteve nuk u besohet. Për t'i luftuar ata, politikanët nuk kanë mundësi tjetër përveçse të qeverisin në mënyrë transparente dhe të mirë. Tre shekuj më parë Jonathan Sëift shkroi se “gënjeshtra fluturon dhe e vërteta vjen duke çaluar pas saj; kështu që kur njerëzit të mos kuptohen, është tepër vonë; shakaja ka mbaruar dhe përralla ka pasur efektin e saj. "Edhe qeveritë më të mira mund të mos i mposhtin teoritë konspirative. Por ata mund t’a provojnë njëherë për paratë e tyre.
Burimi: The Economist/ Përshtati:Gazeta “SI”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
