Dy gra ndajnë Nobelin në kimi për 'gërshërët gjenetike'

Çmimi Nobel ndahet për çdo fushë të jetës dhe fituese të çmimit Nobel në mjekësi janë dy shkencëtarë që kanë zhvilluar mjetin për të redaktuar ADN-në. Emmanuelle Charpentier dhe Jennifer Doudna janë dy gratë e para që ndanë çmimin e dhënë për punën e tyre në teknologjinë e redaktimit të gjenomit. Zbulimi i tyre, i njohur si gërshërë gjenetikë “Crispr-Cas9”, është një mënyrë për të bërë ndryshime specifike dhe precize në ADN-në që përmban qelizat e gjalla.
Ata do të ndajnë çmimin prej 110,400 dollarë. Teknologjia ka qenë transformuese për kërkimin shkencor bazë dhe gjithashtu mund të përdoret potencialisht për të trajtuar, apo edhe kuruar sëmundje të trashëguara. Duke komentuar mbi fitoren e saj, Emmanuelle Charpentier, nga njësia Max Planck për Shkencën e Patogjenëve në Berlin, tha se ajo ishte emocionuar kur mësoi se ishte fituese e çmimit.
“Kur të ndodh kjo gjë, ju jeni e befasuar dhe mendoni se kjo nuk është e vërtetë, por pa dyshim që është e vërtetë,” tha ajo.
Duke qenë një nga dy gratë e para që ndanë çmimin, Charpentier shtoi: “Unë uroj që kjo të sigurojë një mesazh pozitiv posaçërisht për vajzat e reja që dëshirojnë të ndjekin rrugën e shkencës dhe t'u tregojmë atyre se gratë në shkenca gjithashtu mund të ketë një ndikim me kërkimin që ata po kryejnë. Kjo nuk është vetëm për gratë, por ne shohim një mungesë të qartë interesi për të ndjekur një rrugë shkencore, e cila është shumë shqetësuese”
Duke komentuar mbi zbulimin, kimisti biologjik Pernilla Wittung-Stafshede, tha se aftësia për të prerë ADN-në atje ku ju dëshironi është një revolucion në jetik.

Gjatë studimeve të Charpentier për bakterin Streptococcus pyogenes, ajo zbuloi një molekulë të panjohur më parë të quajtur “tracrRNA” dhe puan e saj tregoi se kjo molekulë është pjesë e sistemit të mbrojtjes imune të organizmit.
Ky sistem, i njohur si CRISPR-Cas, çarmatos viruset duke çarë ADN-në e tyre, si një gërshërë gjenetike.
Në vitin 2011, në të njëjtin vit kur ajo botoi këtë vepër, Charpentier filloi një bashkëpunim me Jennifer Doudna, nga universiteti i Kalifornisë, Berkeley, për të rikrijuar gërshërët gjenetike. Ato gjithashtu punuan në thjeshtimin e përbërësve molekularë të gërshërëve, në mënyrë që të ishin më të lehtë për t'u përdorur. Në formën e tyre natyrore, gërshërët bakteriale njohin ADN nga viruset. Por Charpentier dhe Doudna treguan se ata mund të riprogramohen për të prerë çdo molekulë të ADN-së në një vend të paracaktuar. Prerja e ADN-së lejon që rishkruhet kodi i jetës.
Kimistja Claes Gustafsson shtoi se ne mund të redaktojmë çdo gjenim. Që kur të dy shkencëtarët zbuluan gërshërët gjenetikë Crispr-Cas9 në vitin 2012, përdorimi i tyre ka shpërthyer. Mjeti ka kontribuar në shumë zbulime të rëndësishme në kërkimet themelore dhe në mjekësi, janë duke u zhvilluar provat klinike të terapive të reja të kancerit. Teknologjia gjithashtu premton trajtimin dhe kurimin e sëmundjeve të trashëguara. Për shembull, teknologjia aktualisht po hetohet për potencialin e saj për të trajtuar aneminë e qelizave drapër, një çrregullim i gjakut që prek miliona njerëz në të gjithë botën.
Burimi:BBC. Përktheu:Gazeta “Si”

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.