.png)
Vaksina e AstraZeneca supozohej t’u ofronte mbrojtje nga pandemia miliarda njerëzve në të gjithë botën. Ajo është vaksina më e lirë në treg, me vetëm disa dollarë për dozë, dhe mund të ruhet në një frigorifer të zakonshëm ndryshe nga vaksinat e tjera me mARN. Por nga vaksina më premtuese ajo është kthyer në vaksinën më të dyshimtë kundër koronavirusit sot për sot. Që nga prodhimi për herë të parë, provat klinike, miratimi dhe shpërndarja në dhjetëra vende, kompania anglo-suedeze është përballur me një sërë dyshimesh, pengesash dhe ndalimesh.
Goditja e fundit erdhi pasi ekspertët amerikanë, britanikë dhe europianë pranuan se vaksina mund të shkaktojë një efekt anësor të rrallë dukë çuar në trompozë. Sikur të mos mjaftonte kjo, gabimet e komunikimit të kompanisë, vendimet kontradiktorë të vendeve të Bashkimit Europian, të cilat e kanë ndaluar disa herë vaksinën për grumosha të ndryshme, kanë bërë që ajo të futet në një rreth vicioz në sytë e publikut, i cili ka humbur besimin tek ajo që është sot për sot vaksina më e rëndësishme në botë.
Është tragjike të hedhim dyshime nëse do të vazhdojmë të përdorim apo jo vaksinën më thelbësore për t'i dhënë fund pandemisë globale. Ajo ishte një nga vaksinat e para që u testua në provat klinike dhe lindi nga një partneritet unik midis shkencëtarëve të Universitetit të Oksfordit dhe gjigandit farmaceutik britaniko-suedez, i cili premtoi se vaksina do të ishte e disponueshme që në tetor, shumë më përpara se konkurrentët e saj. Ajo fitoi zemrat e njerëzve pasi u zotua ta shiste me kosto më të ulët për të siguruar që do të ishte në dispozicion për vendet e varfra.
"Nuk mendoj se ka ndonjë vaksine tjetër që ka hasur në kaq shumë vështirësi", thotë William Schaffner, një mjek dhe profesor i mjekësisë parandaluese në Universitetin e Vanderbilt në Nashville, i cili ka qenë një specialist i sëmundjeve infektive për gjysmë shekulli.
“Ajo që është shqetësimi më i madh për ekspertët është se AstraZeneca është një nga vaksinat kryesore që dorëzohet nga COVAX. "Bota ka nevojë për këtë vaksinë", thotë Eric Topol, mjek dhe ekspert i provave klinike nga Kalifornia. "Ne jemi duke brohoritur që kompania të veprojë siç duhet, dhe kemi nevojë që kjo vaksinë të ketë sukses sepse na duhet për dy deri në tre miliardë njerëz."
Duke komentuar së fundmi mbi çështjen e mpiksjes së gjakut, Astrazeneca thotë së rregullatorët shëndetësorë në Mbretërinë e Bashkuar dhe Europë, "kanë riafirmuar se përfitimet e vaksinës vazhdojnë të tejkalojnë shumë rreziqet". Por kjo është një teori që publiku nuk e beson.
Gabimet e hershme
Zhvillimi i vaksinës së AstraZeneca (emri tregtar: Vaxzevria) ka qenë i mbushur me gabime. Gushtin e kaluar, testet në të gjithë botën të kësaj vaksine ndaluan kur një prej subjekteve të testit zhvilloi një formë të inflamacionit kurrizor, megjithëse më vonë u zbulua se sindroma e rëndë nuk ishte shkaktuar nga të dozat. Pastaj rezultatet fillestare në nëntor 2020, nga provat klinike në Mbretërinë e Bashkuar ishin konfuze sepse u përdorën dy doza të ndryshme për disa pjesëmarrës. Kjo e bëri të vështirë përcaktimin e mënyrës më të mirë të administrimit të vaksinës. Kishte gjithashtu bëri që disa vullnetarë të merrnin vetëm gjysmën e dozës, gjë që ngatërroi më tej rezultatet e provave klinike. Kohët e fundit, studimet treguan se vaksina nuk ishte veçanërisht efektive kundër variantit të Afrikës së Jugut të virusit, i njohur si B.1.351, duke bërë që Cape Towni zyrtar të ndalojë përdorimin e tij.
Drama në Europë
Heidi Larson, një ish zyrtare e UNICEF dhe drejtoreshë e Projektit të Besimit të Vaksinave në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër, thotë se gabimi i dytë i Astrazeneca ishte zgjedhje e vullnetarëve nën 65 vjeç në provrat klinike. Pak pasi u miratua nga Agjencia Europiane e Barnave, politikanët europianë u përfshinë në një betejë të ashpër me AstraZeneca pasi kjo e fundit uli ndjeshëm dërgesat e premtuara, duke ia dhënë dozat e vendeve europiane Britanisë së Madhe.
Një ditë pasi Bashkimi Europian dha dritën jeshile për vaksinën, komisioni i vaksinave të Gjermanisë rekomandoi që mos të përdoret tek njerëzit e moshuar mes pyetjeve mbi efektivitetin e saj mbi këtë grup moshë, e cila nuk ishte pjesë e provave klinike të kompanisë farmaceutike. Në këto kushte, edhe Italia rekomandoi "përdorimin preferencial të vaksinës AstraZeneca, në pritje të të dhënave të mëtejshme.
Vaksina e AstraZeneca kushton rreth 2.5 euro për dozë, kundrejt 15.5 euro të vaksinës së Pfizer,. AstraZeneca u zotua të dërgojë të 120 milion doza në BE deri në mars, por nuk arritë të dërgonte as gjysmat. Negociatorët e BE-së ishin të vetëdijshëm, që AstraZeneca po e zvogëlonte prodhimin e planifikuar për shkak të problemeve logjistike. Kompania i kishte thënë grupit drejtues të BE-së që më 4 dhjetor se do të ulte në 2/3 objektivat e saj për 3-mujorin e parë, sipas një shënimi diplomatik. Komisioni Evropian u hodh në sulm.
Dy ditë më vonë, KE thirri drejtuesit e AstraZeneca në një takim për t’i bërë presion që të mbajë premtimin e dhënë. Komisioni bëri disa lëshime dhe AstraZeneca shtoi 8 milion doza. Por nuk mjaftonte. Komisioni kërkoi dozat që prodhoheshin nga Gjermania dhe Britania. Por AstraZeneca nuk ofroi asnjë qartësi nëse dozat mund të devijohen nga Britania. Duke parë që diplomatët donin të zbusnin luftën me AstraZeneca, zyrtarët e BE-së kërcënuan publikisht bllokimin e eksporteve të vaksinave, por Astrazeneca nuk i është përmbajrur deri më tani kontratës së nënshkruar me KE-në.
Lufta me kompaninë arriti kulmin kur presidenti francez Emmanuel Macron tha që vaksina të ishte "pothuajse joefektive" për njerëzit e moshuar. Më vonë BE-së i duhet të tërhiqej nga ky vendim duke këmbëngulur se vaksina ishte në fakt e sigurt edhe për të moshuarit. Në përpjekje për të rifituar besimin e publikut, shumë liderë, përfshirë edhe Mario Draghtin, u detyruan të bëjnë publikisht vaksinën e Astrazenecas.
Por më pas erdhi goditja e radhës. Pas nisjes së vaksinimit për të gjitha moshat, pjesa më e madhe e vendeve europiane ndaluan sërish vaksinimit pas shfaqjes së disa rasteve të raportuara të mpiksjes së gjakut duke përfshirë trombozë të venave të thella nga njerëz që ishin sapo ishin vaksinuar, tre prej të cilave rezultuan fatale. Gjermania, Italia, Lituania, Luksemburgu, Danimarka, Rumania, Bullgaria, Norvegjia, Irlanda, Holanda, Franca dhe Suedia ishin vendet e tjera që ndaluan shpërndarjen e kësaj vaksine. Ky vendim la në pritje shumë njerëz që planifikonin të merrnin vaksinën dhe tronditi disa që sapo e kishin bërë. Ai gjithashtu intensifikoi debatet në lidhje me sigurinë e vaksinës së Oksfordit.
Pas një jave ndalese dhe përplasjeve të ashpra mes BE-së, Astrazeneca dhe Britanisë, e cila këmnëngulte se nuk kishte prova të mpiksjes së gjakut, BE u tërhoq sërish. Pas një hetimi shkencor nga Komiteti vlerësues i Agjencisë Europiane të Barnave, unioni doli me përfundimin nuk ka lidhje ndërmjet rasteve me mpiksje gjaku dhe përdorimit të vaksinës. Sipas tyre vaksina është e sigurt dhe efektive. BE rinisi për të dytën herë në mes të marsit vaksinimin me Astrazeneca, por numri i qytetarëve që pranonin të vaksinoheshin me këtë vaksinë ra ndjeshëm.
Një sondazh nga YouGov, i kryer pas lajmeve për rrezikun e mpiksjes së gjakut, zbuloi se një numër i konsiderueshëm qytetarësh nuk i besojnë vaksinës. Më shumë se gjysma e njerëzve të anketuar në Francë, Gjermani dhe Spanjë mendojnë se vaksna është e pasigurt.
Dhe në Itali, e cila po kalon një tjetër valë vdekjeprurëse, mjeku nga Milano, Roberto Burioni thotë se gjysma e pacientëve po refuzojnë vaksinën AstraZeneca për veten dhe fëmijët e tyre. Kjo vjen për për shkak të informacionit që ata po shohin në Facebook dhe media të tjera sociale. "Unë kurrë nuk e kam parë këtë në karrierën time, njerëzit që refuzojnë një vaksinë që është provuar se është e sigurt, efektive dhe falas", thotë Burioni. “AstraZeneca bëri një kryevepër në prodhimin e kësaj vaksine në një kohë shumë të shkurtër. Por ata bënë gjithçka gabim në komunikim. Prandaj që ka shumë konfuzion. ”
Problemet e fundit
Problemet më të fundit filluan në fillim të marsit kur vaksina dukej se ishte e lidhur me të paktën 15 raste të një çrregullimi të rrallë dhe potencialisht të rrezikshëm për jetën, duke shkaktuar mpiksje gjaku dhe trombociteve që rezultuan në gjakderdhje të brendshme dhe goditje në tru. Ky raport bëri që 13 kombe të BE-së duke përfshirë Francën, Spanjën dhe Gjermaninë, të ndërpresin përkohësisht fushatat e tyre të vaksinimit. Shpërndarja e kësaj vaksine rifilloi kur Agjencia Europiane e Barnave (EMA) e shpalli përgjithësisht të sigurt duke thënë se përfitimet e mbrojtjes nga Covid-19 i tejkalonin rreziqet.
Që nga raportet fillestare në fillim të marsit, numri i rasteve të mpiksjes së gjakut është rritur në 62 nga 92. Këto raste rezultuan me 10 vdekje, në Gjermani, Mbretërinë e Bashkuar dhe në Norvegji, e cila ka regjistruar pesë vdekje. Këto pesë raste ndodhën pasi vaksinuan 130,000 norvegjezë. “Kjo është një përqindje e lartë”, tha për Sara Viksmoen, mjekja kryesore në Institutin e Shëndetit Publik të Norvegjisë. Këto raste e kanë shtyrë qeverinë gjermane të bëjë të kundërtën e asaj që vendosi në shkurt, duke e lejuar vaksinën vetëm për njerëzit mbi 60 vjeç sepse efektet anësore duken se prekin kryesisht popullatën e re.
Agjencia Europiane e Barnave po mbledh një panel ekspertësh për të kuptuar se çfarë mund t’i shkaktojë këto efekte anësore. Ndërkohë, shkencëtarët gjermanë në Universitetin e Greifsuald thonë se se kjo gjendje i ngjan një efekti anësor të pazakontë të heparinës holluese të gjakut, të quajtur trombocitopeni të shkaktuar nga heparin, i cili është i shërueshëm nëse kapet në kohë.
Pasi të kuptojmë nëse vaksina shkakton mjeket duhet të dinë se kush mund të jetë i predispozuar për këtë sindromë para se të bëjnë vaksinën. Sindroma paraqet një kombinim unik të simptomave, duke përfshirë mpiksjen e gjakut që ndodh në vende të pazakonta dhe në një mënyrë kontradiktore, shoqërohet gjithashtu me një rënie të numrit të trombociteve, substancat që ndihmojnë në mpiksjen e gjakut. "Është veçantia e kësaj sindrome ajo që e bën këtë efekt të pazakontë", thotë Viksmoen.
Lajme më të këqija
Të hënën, 22 mars, AstraZeneca publikoi rezultatet e shumë pritura nga prova e saj më e madhe klinike, e cila përfshiu më shumë se 32,000 pjesëmarrës. Kompania raportoi se efikasiteti i vaksinës ishte 79 për qind. Bordi i Sigurisë dhe Monitorimit të të Dhënave të SHBA (DSMB), një grup i pavarur ekspertësh që mbikëqyr sigurinë e pacientëve akuzoi kompaninë për fshirjen e të dhënave për ta bërë vaksinën të duket më efektive.
Në një letër të ashpër, e cila u mor nga disa media, bordi i sigurisë tha se kompania kishte përdorur të dhëna "të vjetruara dhe të rreme" në analizën e saj. "Vendime të tilla janë ato që dëmtuan besimin e publikut në procesin shkencor", vuri në dukje Anthony Fauci, drejtori i Institutit Kombëtar të Alergjisë dhe Sëmundjeve Infektive,.
Kur gjigandi farmaceutik britanik-suedez publikoi të dhënat përfundimtare dy ditë më vonë në 24 mars, efikasiteti i vaksinës ishte 76 për qind, 3 për qind më e ulët se shifra lëshuar të hënën.
Në fillim të këtij muaji kompania aplikoi në Administratën e Ushqimit dhe Barnave për autorizim, por po mund të përballet me shqyrtim më të ashpër për shkak të të gjitha polemikave.
Në Europë ndërkohë, EMA pritet të dalë me një deklaratë përfundimtarë nëse vaksina ka lidhje me sindromën e rrallë të mpiksjes së gjaku.
Në një deklaratë, Agjencia Evropiane e Barnave (EMA) tha të martën se "nuk kishte arritur ende në një përfundim dhe rishikimi aktualisht po vazhdon. Marco Cavaleri, shefi i vaksinave të EMA-s ka deklaruar paraprakisht se për mendimin e tij është e qartë se mpiksja e gjakut ka një lidhje me vaksinën. Tërheqja e EMA-s vjen pak javë pasi rregullatori europian vaksina ishte e sigurt dhe efektive. Shumica e vendeve europiane po vaksinojnë tani për tani vetëm të moshuarit.
Burimet: "Forbes", "The Guardian", "Financial Times" , përgatiti Gazeta "Si"
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
