Gazeta Si – Të premten, Izraeli u bë vendi i parë në botë që njohu Republikën e vetëshpallur të Somalilandit, një rajon i Somalisë që kufizohet me Etiopinë në jug, Xhibutin në perëndim dhe Gjirin e Adenit në veri, si një shtet sovran dhe të pavarur.
Ai shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë nga Somalia në vitin 1991 dhe që atëherë ka funksionuar praktikisht si një shtet autonom: ka një kryeqytet, Hargeisa, një flamur, një monedhë vendase (shilingun e Somalilandit) dhe qeverinë e vet.
Gjatë njëzet viteve të fundit, vendi ka mbajtur disa zgjedhje, të konsideruara demokratike. Nuk është e qartë pse Izraeli ka vendosur ta njohë atë tani, por ka disa hipoteza.
Sipas një raporti nga “Associated Press” marsin e kaluar, qeveritë izraelite dhe amerikane e kishin konsideruar Somalilandin si një vend për të dëbuar me forcë disa nga banorët palestinezë të Rripit të Gazës (diçka që të tre qeveritë e kanë mohuar gjithmonë zyrtarisht).
Një mundësi tjetër është se Izraeli duket i interesuar në Somaliland për shkak të aksesit të saj në Gjirin e Adenit, një shtrirje deti që përshkohet nga një nga rrugët kryesore tregtare në botë, por gjithashtu shumë e rrezikshme për shkak të sulmeve të shumta ndaj anijeve nga Huthët, një grup politik dhe ushtarak jemenas i aleatëve me Iranin dhe një armik i Izraelit.
Cilado qoftë arsyeja, njohja e Izraelit është një sukses për Somalilandin dhe presidentin e saj, Abdirahman Mohamed Abdullahi, i zgjedhur në fund të vitit 2024, i cili e ka bërë njohjen ndërkombëtare një përparësi të mandatit të tij.
Gjatë tridhjetë viteve të fundit, mungesa e njohjes ka penguar zhvillimin ekonomik të Somalilandit, duke përfshirë edhe pengimin e tij për të aksesuar kredi nga Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar.
Kjo, pjesërisht, është arsyeja pse ai mbetet një nga vendet më të varfra në botë, pavarësisht se kushtet e jetesës janë më të mira se ato në Somali, ku veprojnë disa grupe të armatosura dhe qeveria e së cilës është më e paqëndrueshme dhe represive se ajo e Somalilandit (megjithëse qeveria është akuzuar gjithashtu nga “Amnesty International” për vrasjen pa dallim të civilëve në goditjen e saj ndaj grupeve të armatosura lokale).
Për dekada të tëra, Somalia dhe Somalilandi ishin koloni të Italisë dhe Mbretërisë së Bashkuar, përkatësisht, në shekullin e kaluar. Në vitin 1960, pas fitimit të pavarësisë, ato u bashkuan për të krijuar Republikën Somaleze.
Megjithatë, banorët e rajonit të Somalilandit menjëherë u ndjenë të margjinalizuar nga qeveria e re. Në vitet 1980, kjo pakënaqësi dhe shtypja e mospajtimit nga autoritetet qendrore çuan në një rebelim të armatosur, të cilin ushtria somaleze e kundërshtoi me masakra të gjera të civilëve.
Somalilandi shpalli përsëri pavarësinë në vitin 1991, kur qeveria e diktatorit të Somalisë, Gjeneral Mohammed Siad Barre, u rrëzua.
Megjithatë, që atëherë, si qeveritë somaleze, ashtu edhe Bashkimi Afrikan (organizata që bashkon vendet afrikane), kanë kundërshtuar vazhdimisht pavarësinë e rajonit dhe vendet e tjera nuk e kanë njohur atë, kryesisht nga frika e legjitimimit të pretendimeve separatiste diku tjetër në botë.
Për këtë arsye, vendimi i Izraelit është kritikuar nga shumë vende afrikane dhe nga Bashkimi Evropian, si dhe natyrisht, nga Somalia.
Sot, Somalilandi ka afërsisht 4 milionë banorë dhe një prodhim të brendshëm bruto prej 2 miliardë dollarësh në vit, kryesisht i nxjerrë nga eksporti i bagëtive dhe produkteve të tjera shtazore në Xhibuti, Etiopi, Arabi Saudite dhe Oman.
Ajo përballet me probleme të ndryshme sociale, duke përfshirë papunësinë e lartë, veçanërisht tek të rinjtë, varfërinë e përhapur dhe pabarazinë.
Në nivel ndërkombëtar, ai mban marrëdhënie me Tajvanin dhe ka kërkuar prej kohësh marrëveshje tregtare me Shtetet e Bashkuara, duke shfrytëzuar aksesin në Gjirin e Adenit.
Në prill, zyrtarët e Somalilandit i thanë “New York Times” se donin të jepnin me qira një pjesë të portit të Berberës, porti kryesor i rajonit, dhe një pistë ajrore për Shtetet e Bashkuara në këmbim të njohjes ndërkombëtare të shumëpritur.
Deri tani (dhe madje edhe në ditët pas njohjes së Izraelit), qeveria amerikane ka mohuar vazhdimisht qëllimin e saj për të njohur Somalilandin, pavarësisht se kjo mundësi është mbështetur nga disa politikanë republikanë gjatë vitit të kaluar.
Një vend që ka lëvizur në këtë drejtim është Etiopia, e cila në janar 2024 nënshkroi një memorandum mirëkuptimi që i siguron Etiopisë akses ushtarak dhe tregtar në afërsisht 20 kilometra të vijës bregdetare të Somalilandit dhe kështu në Oqeanin Indian, për pesëdhjetë vjet.
Ajo gjithashtu përcakton që Somalilandi të marrë njohjen e Etiopisë si shtet sovran dhe një pjesëmarrje në linjën ajrore kombëtare etiopiane.
Etiopia nuk ka akses në tokë dhe i paguan Xhibutit 1.5 miliardë dollarë në vit për të përdorur portin e kryeqytetit të saj, i cili trajton më shumë se 95% të trafikut tregtar të vendit.
Kryeministri i saj, Abiy Ahmed, e konsideron aksesin në det një çështje “ekzistenciale” për Etiopinë, si dhe një çështje ekonomike.
Memorandumi nuk është detyrues dhe ka më pak fuqi sesa një marrëveshje formale. Megjithatë, ai ka shkaktuar kritika të ashpra nga Somalia, me të cilën Etiopia ka pasur marrëdhënie shumë të tensionuara që atëherë.
Emiratet e Bashkuara Arabe gjithashtu kanë interesa të rëndësishme në Somaliland, ndërsa Turqia, rivalja e Izraelit, ka lidhje të ngushta me Somalinë (për shembull, ka një bazë ushtarake dhe një ambasadë në vend) dhe për këtë arsye është kundër pavarësisë së Somalilandit.
Përshtati: Gazeta “Si”
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
