.png)
Nga Gazeta “SI”- Letërsia shqipe e shekullit XX njohu dy figura të jashtëzakonshme që shënuan kthesa të rëndësishme në zhvillimin e saj: Migjeni, përfaqësuesi më i shquar i realizmit kritik, dhe Dritëro Agolli, poeti i ndjeshmërisë njerëzore dhe i jetës shqiptare bashkëkohore.
Të ndarë nga koha, por të bashkuar nga ideali për njeriun e lirë dhe të denjë, ata sollën në letërsi një frymë të re, protestën, dhimbjen dhe dashurinë për jetën.
Migjeni- zëri i revoltës dhe i shpresës njerëzore
Millosh Gjergj Nikolla, i njohur me pseudonimin Migjeni, lindi më 13 tetor 1911 në Shkodër, në një familje ortodokse me origjinë nga Reka e Dibrës. Qysh fëmijë tregoi prirje të shumanshme për artin, gjuhët dhe letërsinë. Studimet i zhvilloi në gjimnazin e Shkodrës dhe më pas në Seminarin Ortodoks të Manastirit, ku u njoh me kulturën ruse dhe frënge, që ndikuan thellë në formimin e tij intelektual.
Në vitin 1933 u emërua mësues në Vrakë, ku përjetoi padrejtësitë shoqërore dhe paragjykimet fetare, ndërsa sëmundja e tuberkulozit nisi ta lodhte. Më vonë punoi në Pukë, periudhë që shënoi kulmin e krijimtarisë së tij poetike. Atje, mes varfërisë dhe mjerimit të malësorëve, ai gjeti frymëzimin për veprat e tij më të fuqishme, që shpalosin një ndjeshmëri të rrallë njerëzore dhe revoltë të thellë ndaj padrejtësisë.
Migjeni është autori që solli në letërsinë shqipe protestën e hapur dhe ëndrrën për një botë të re. Në poezitë “Zgjimi”, “Të birt e shekullit të ri”, “Poema e mjerimit” apo “Bukën tonë të përditshme falna sot”, ai shpalos varfërinë, dhimbjen dhe revoltën e njerëzve të shtypur, duke kaluar nga romantizmi revolucionar në realizmin kritik. Vepra e tij përshkohet nga një humanizëm aktiv dhe një besim në rilindjen shpirtërore të njeriut.
Sëmundja e rëndë e detyroi të kërkojë shërim në Torino, ku ndërroi jetë më 26 gusht 1938, vetëm 27 vjeç. Edhe pse jeta e tij qe e shkurtër, ndikimi i tij në letërsinë shqipe ishte i madh dhe i qëndrueshëm. Pas Çlirimit, veprat e Migjenit u botuan e u studiuan gjerësisht, duke e bërë atë një figurë themelore të kulturës kombëtare.
Dritëro Agolli- poeti i tokës, i njeriut dhe i lirisë
Dritëro Agolli ) lindi me 13 Tetor 1931 në Menkulas të Devollit dhe u bë një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të letërsisë bashkëkohore shqiptare. Pasi studioi letërsi në Universitetin e Leningradit, ai punoi si gazetar në Zëri i Popullit dhe më pas si kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë (1973–1992). Anëtar i Akademisë së Shkencave, Agolli u shqua për krijimtarinë e gjerë në poezi, prozë dhe publicistikë.
Ai është përfaqësues i brezit të viteve ’60 që solli një frymë të re në poezinë shqipe. Me ndjeshmëri të veçantë njerëzore, Agolli bashkoi elementin vetjak me atë shoqëror, duke ruajtur frymën popullore dhe dashurinë për tokën, vendlindjen dhe njeriun e thjeshtë. Poezia e tij është liriko-epike, e mbushur me filozofi jetësore, mall dhe optimizëm. Disa nga veprat më të njohura poetike janë Në rrugë dola, Devoll–Devoll, Nënë Shqipëri, Fjala gdhend gurin, Pelegrini i vonuar dhe Lypësi i kohës.
Në prozë, Agolli la gjurmë me romanet Komisari Memo, Njeriu me top, Trëndafil në gotë dhe sidomos Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo, një satirë e mprehtë mbi burokracinë dhe absurditetin e sistemit socialist. Romani Arka e djallit shënon kulmin e lirisë krijuese të tij, ku autori trajton raportin midis artit, censurës dhe ndërgjegjes.
Krijimtaria e Dritëro Agollit është e mbushur me humanizëm, filozofi dhe dashuri për jetën. Ai mbeti deri në fund poet i njeriut, i dhimbjes dhe i shpresës, duke dhënë letërsisë shqipe një trashëgimi të pasur shpirtërore e artistike. Për kontributin e tij të shquar, u nderua me “Çmimin e Republikës” dhe me urdhrin “Nderi i Kombit”. Agolli u nda nga jeta më 3 shkurt 2017
Migjeni dhe Dritëro Agolli, megjithëse i përkasin periudhave të ndryshme, lidhen nga një frymë e përbashkët humanizmi dhe rebelimi ndaj padrejtësisë. Migjeni shfaqi dhimbjen dhe revoltën e brezit të tij të shtypur, ndërsa Agolli solli në art njeriun që përpiqet të mbijetojë dhe të gjejë kuptimin e lirisë. Të dy e ngritën njeriun e zakonshëm në qendër të veprës, duke e bërë letërsinë shqiptare më njerëzore, më të thellë dhe më universale.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
