Festa që festohet nga më shumë se dy miliardë njerëz në mbarë botën, e njohur edhe si Viti i Ri Kinez dhe Festivali i Pranverës, është ditën e martë, më 1 shkurt.
Edhe pse njihet si Viti i Ri Kinez, emri Viti i Ri Hënor është gjithëpërfshirës për vendet e tjera që u referohen festimeve të Vitit të Ri me emra të ndryshëm. Për më tepër, festa ka një lidhje të gjatë me hënën.
E vërejtur kryesisht në shumë vende në Azinë Lindore, festa është e mbushur me kulturë dhe traditë të pasur që përqendrohet rreth shpresës për fat të mirë dhe prosperitet.
Data e Vitit të Ri Hënor është e ndryshme çdo vit dhe varet nga një gjë: ciklet e hënës. Kalendari hënor gjurmon fazat e diellit dhe hënës, në kontrast me kalendarin gregorian të përdorur zakonisht, i cili nuk e bën këtë.
Edhe pse data ndryshon çdo vit, ajo do të jetë gjithmonë midis 20 janarit dhe 21 shkurtit sipas kalendarit Gregorian. Një tjetër konstante është se çdo vit ka një kafshë përkatëse nga zodiaku kinez, bazuar në mitologjinë e lashtë kineze; 2022 do të shënojë Vitin e Tigrit. 12 kafshët e zodiakut ku secila ka tiparet e veta të karakterit janë Miu, Kau, Tigri, Lepuri, Dragoi, Gjarpri, Kali, Dhia, Majmuni, Gjeli, Qeni dhe Derri.
Kafshët janë caktuar në bazë të një cikli 12-vjeçar, duke e bërë vitin 2022 Vitin e Tigrit. Viti i kaluar, 2021, ishte viti i kaut.
Këtë vit, Viti Ri Kinez fillon në natën e Vitit të Ri Hënor, duke filluar më 31 janar dhe duke përfunduar më 15 shkurt 2022. Vetëm shtatë ditët e para, nga 31 janari deri më 6 shkurt, konsiderohen festë publike.
Festivali i Lanternit, i njohur gjithashtu si Festivali i Shangyuan, festohet në ditën e pesëmbëdhjetë të muajit të parë në kalendarin hënor kinez.
I njohur gjithashtu si Viti i Ri Kinez dhe Festivali i Pranverës, festohet nga komunitetet kineze në mbarë botën me tradita që ndryshojnë pak nga tjetra. Festimi fillon me lindjen e hënës së dytë pas solsticit të dimrit.
Njerëzit pastrojnë shtëpitë e tyre dhe shpresojnë të jenë të bekuar nga fati dhe begatia, duke lënë pas hallet dhe fatin e keq të vitit të kaluar. Ngjyra e kuqe ka shumë rëndësi për kinezët dhe në këtë ditë, shtëpitë zbukurohen me pankarta të kuqe dhe fëmijëve u jepen para në zarfe të kuq. Njerëzit shkëmbejnë dhurata, organizojnë festa madhështore dhe mbledhje dhe shënojnë festimet e Vitit të Ri me shumë fishekzjarrë, dragonj dhe luanë që kërcejnë.
Historia dhe rëndësia
Viti i Ri Kinez thuhet se daton në shekullin e 14 para Krishtit. Legjendat thonë se në kohët e lashta ekzistonte një përbindësh i quajtur Nian i cili sulmonte njerëzit dhe përhapte shumë terror. Megjithatë, ai ishte i tmerruar nga ngjyra e kuqe, zhurma e fishekzjarreve dhe pamja e fishekzjarreve. Njerëzit i përdornin këto për ta trembur dhe për ta përzënë.
Që nga ajo ditë, njerëzit besohet se filluan të festojnë Vitin e Ri Kinez.
Edhe vendet e Azisë Lindore e festojnë këtë ditë me madhështi dhe entuziazëm. Vende si Vietnami, Koreja e Jugut, Koreja e Veriut dhe Mongolia e festojnë atë në të njëjtën ditë, megjithëse me emra dhe tradita të ndryshme.
Çfarë është torta me rrepë dhe pse është një pjatë popullore e Vitit të Ri Hënor?
Jo të gjitha ushqimet e Vitit të Ri Hënor janë krijuar të barabarta. Disa bëjnë diferencën duke qenë më të preferuara se të tjerat dhe rasti më i mirë është torta me rrepë, e quajtur “Ioh Bak goh’.
Shefi i kuzhinës Tsang Chiu King ka teorinë e tij se pse torta me rrepë është një pjatë kaq popullore e Vitit të Ri Hënor, veçanërisht në Kinën jugore.
“Krahasuar me ëmbëlsirat e tjera të Vitit të Ri Hënor, torta me rrepë është e popullarizuar pasi është një nga pak pudingat e shijshme të Vitit të Ri. Së bashku me freskinë e rrepës së bardhë, mund të jetë si meze e lehtë ose si pjatë kryesore”, thotë ai.
Ndryshe nga emri, nuk ka rrepë në tortën me rrepë”, konfirmon Quo-qing Song, profesor i Departamentit të Hortikulturës në Universitetin Shtetëror të Miçiganit.
Emri shkencor i perimeve të përdorura në pjatë është raphanus raphanistrum subp sativus por disa nga emrat e saj të zakonshëm përfshijnë rrepkë kineze dhe rrepkë japoneze.
Me origjinë nga provinca Shandong e Kinës, një zonë e madhe e prodhimit të rrepkës, Song i njeh mirë perimet.
“Kam rritur rrepka jeshile dhe të bardha në kopshtin tim këtu në Michigan”, thotë ai. “Rrepka është një nga perimet kryesore (së bashku me lakrën kineze) në pjesën veriore të lumit Yangtze në dimër. Ngjashëm me frazën “një mollë në ditë e mban mjekun larg”, në Kinë thuhet ‘të hash rrepkë në dimër dhe xhenxhefil në verë e mban mjekun larg'”.
Pra, pse loh bak goh quhet “tortë me rrepë” në menutë në të gjithë botën? Askush nuk e di vërtet, por është e mundur që dikush thjesht i ka ngatërruar të dyja pasi daai tau choi (rrepë) dhe loh pak (rrepkë) janë shumë të ngjashme dhe emri i përkthyer gabim ka ngecur.
Gjithashtu i humbur në përkthim është pseudonimi kinez për rrepkën, gjë që shpjegon pse është një pjatë popullore e Vitit të Ri Hënor.
“Rrepka e bardhë quhet gjithashtu “choi tau” ose “cai tou” në disa zona të Kinës, që tingëllon si fjalët për “fat të mirë” në kinezçe. Pra, është një tortë e mbarë”, thotë Siu Yan Ho, Ekspert kinez i etimologjisë në Universitetin Baptist të Hong Kongut.
Rrepka është gjithashtu një prodhim sezonal që hahet në dimër, së bashku me orizin që është një produkt i zakonshëm në jug, kështu që është një pjatë që mund të bëhet lehtësisht me përbërës vendas.
Shefi Tsang ka përdorur dhe modifikuar recetën e tij të tortës me rrepë për më shumë se katër dekada.
Çdo vit, Restoranti i tij prodhon më shumë se 2000 kuti me këto ëmbëlsira të Vitit të Ri, të bëra me rreth 1800 kilogramë rrepkë të bardhë, salsiçe të konservuara, kërpudha shiitake dhe ushqime deti të thata që janë përbërës të tjerë kryesorë që gjenden në loh bak goh.
“Mënyra e gatimit mbetet pak a shumë e njëjtë, por përbërësit kanë ndryshuar shumë. Ekonomia nuk ishte aq e mirë dhe njerëzit nuk ishin aq të kujdesshëm në vitet 1970. Sot, ne zgjedhim përbërësit më të mirë, rrepkë të bardhë organike nga fermat lokale, kërpudhat nga Japonia, karkaleca të thata nga Vietnami, për shembull”, thotë Tsang.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
