Si të silleni me tiranët

Nga Gazeta "SI" - Rreth 15 vite pas rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991-shi, politika e jashtme e Perëndimit qëndronte mbi themele të sigurta. Vlerat liberale, demokracia, tregu i lirë, të drejtat e njeriu dhe udhëheqja e ligjit, kishin goditur komunizmin. Amerika, superfuqia e parë dhe e vërmë botërore, pati pushtetin të impononte kode të tilla morale kundër terroristëve dhe tiranëve. Dashuria e vështirë, u justifikua, sepse historia kishte treguar se vlerat perëndimore ishin formula e pakundërshtueshme e paqes, prosperitetit dhe progresit.

15 vite më tutje, politika e jashtme e Perëndimit është një lëmsh. Shikoni Princin e kurorës së Arabisë Saudite, Muhammad bin Salman, MBS. Peshorja e moralit është mbushur plot. Princi ka tendencën të jetë i dhunshëm, i pakujdesshme dhe gati të shtypë armiqtë. Ai ka qenë përgjegjës për vrasjen e një gazetari të Washington Post. Por ai ka modernizuar dhe liberalizuar shoqërinë saudite, ka zbehur fuqinë e klerikëve dhe u ka dhënë më shumë të drejta grave.

Edhe nëse dyshon në reformat MBS-së, Arabia Saudite prodhon naftë që mund të ndihmojë Amerikën dhe aleatët e saj të përballojnë një njeri edhe më të rrezikshëm: Vladimir Putin. A është politika etike për të shmangur MBS apo për të ngrënë me të?

MBS tregon gjithashtu se fuqia amerikane është më pak imponuese sesa dukej 15 vjet më parë. Arabia Saudite ka qenë afër Amerikës që nga viti 1945, por princat e shpërfillën për një kohë të gjatë Joe Biden duke refuzuar të pranojnë telefonatat e tij dhe duke u përballur me një Rusi të sigurt dhe një Kinë në rritje.

Arabia Saudite është çelësi për një rajon që Amerika u përpoq ta ndreqte duke pushtuar Irakun, por, megjithëse Amerika dhe aleatët e saj janë ende të frikshëm, luftimet kanë lodhur votuesit. Ngurrimi i tyre është i kuptueshëm. Luftërat e shkretëtirës treguan se nuk mund t'i kthesh njerëzit në liberalë duke qëlluar me armë kundër tyre.

Dhe historia po ndryshon. Një i ri me nxitim, MBS, beson se mund të arrijë nivelet perëndimore të prosperitetit pa shqetësimin për demokracinë ose të drejtat e njeriut.

MBS nuk është vetëm. Kina po pretendon meritat e të drejtave të njeriut "të përqendruara në njerëzit" që vendosin paqen dhe zhvillimin ekonomik mbi votën dhe fjalën e lirë. Putin ka pushtuar Ukrainën në atë që mund të mendohet si një luftë kundër vlerave iluministe nga një regjim që është nën ndikimin e një fashizmi rus. Kur liderët perëndimorë i luten jugut të botës të ngrihet në mbrojtje të sistemit ndërkombëtar duke dënuar Putin, shumë thonë se e kanë humbur durimin me perëndimorët predikues, hipokritë, të cilët pushtojnë lehtësisht vendet e tjera sa herë që duan.

Megjithatë, strategjia e Perëndimit për promovimin e botës së saj po ccalon dhe Amerika me aleatët e saj duhet të kenë një synim më të qartë. Ata duhet të balancojnë atë që është e dëshirueshme dhe atë që është e mundur. Në të njëjtën kohë ata duhet t'i përmbahen parimeve që të shpëtojnë nga zona e mashtrimit, ajo e Putin. Kjo tingëllon si një këshillë perfeksioni. A mund të funksionojë?

Mënyra më e mirë për udhëheqësit lindorë për të shmangur akuzat e hipokrizisë është të përmbahen nga pozitat morale që nuk mund t'i mbajnë. Gjatë fushatës, Biden u zotua ta trajtonte Arabinë Saudite si një "paria". Por këtë muaj ai shkoi në Jeddah dhe takoi MBS-në, dhe u dënua në mënyrë ideale për hipokrizi dhe mungesë morali. Në fakt, gabimi i tij është një orendi që do të qëndrojë gjatë në zyrën e tij.

Udhëheqësit lindorë duhet të jenë të sinqertë në lidhje me ndikimin e madh që pretendojnë se kanë. Supozimi se pjesa tjetër ka nevojë për Perëndimin më shumë sesa Perëndimi ka nevojë për pjesën tjetër, është më pak e vërtetë këto ditë.

Në vitin 1991 G7 prodhoi 66% të PBB-së globale; sot, vetëm 44%. Nga ana tjetër, është një turp të mendosh se diktaturat mund të kurohen nga patologjitë e tyre nga avokatët e të drejtave të njeriut dhe ekonomistëve të tregut. Udhëheqësit duhet të jenë të qartë në lidhje me të drejtën dhe gabimin, por kur ata mendojnë nëse do të vendosin sanksione ndaj keqbërësve, ata duhet të vlerësojnë rezultatet e mundshme në vend të shfaqjes së forcës.

Një parim tjetër është se komunikimi është zakonisht i mirë. Në realitet, ai gjeneron njohuri, krijon një shans për të ushtruar ndikim dhe ndihmon në zgjidhjen e problemeve të tjera të pazgjidhshme - me anë të marrëveshjeve klimatike, të themi; ose marrjen e grurit nga Ukraina; ose duke i kërkuar al-Shabab, një degë e al-Kaedës, për të ndihmuar në shpëtimin e Somalisë nga uria. Biden ka të drejtë të flasë me MBS. Emmanuel Macron, presidenti i Francës, ka të drejtë që flet me Putin. Të gjithë duhet të flasin me presidentin e Kinës, Xi Jinping.

Ka mënyra për të ndihmuar në mbajtjen e komunikimeve të sinqerta. Në takime mund të thoni fjalën tuaj për të drejtat e njeriut. Ju mund ta zbutni kontaktin tuaj, siç bëri Macron pasi trupat ruse kryen krime. Mund të insistoni të flisni edhe me opozitën dhe me disidentët. Në këtë dhe në gjëra të tjera, udhëheqësit lindorë duhet të bashkërendojnë njëri-tjetrin në mënyrë që të kenë më pak gjasa të zgjidhen nga një politikë e ‘përça dhe sundo’ – nga Kina për trajtimin e disidentëve jashtë vendit, për shembull, ose abuzimin e Ujgurët në Xinjian.

Një parim i fundit është të pranohet se politika e jashtme, si çdo qeveri, përfshin disa disavantazhe. Për shumicën e vendeve, kjo është shumë e qartë, nuk ka nevojë të thuhet.

Por Perëndimi mendoi se mund t'i kishte të gjitha. Mendime të tilla nuk duhet të ekzistojnë. Ankesimi i Krimesë në 2014-n, rizgjoi vendet e NATO-s. Fatkeqësisht, përpjekja e thjeshtuar e Biden për të ndarë botën në demokraci dhe autokraci e bën më të vështirë.

Perëndimi ka zbuluar se thjesht përpjekja për t'i imponuar vlerat e saj despotëve si MBS është përfundimisht vetë-shkatërruese. Në vend të kësaj, ajo duhet të martojë presionin me bindjen dhe të folurin e thjeshtë me durimin. Kjo mund të mos jetë aq e këndshme sa denoncimet dhe thirrjet e zemëruara për bojkot dhe sanksione simbolike. Por ka më shumë gjasa të ketë efekt. /The Economist

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.