.png)
Energjia bërthamorë po rifavorizohet nga qëllimet e vendeve për të dekarbonizuar energjinë dhe për të reduktuar varësinë ndaj vendeve të tjera. Reaktorët e vegjël modularë, SMR, po konsiderohen si opsione që zgjidhin çështjen, pa pasur nevojën e ndërtimit të një termocentrali nuklear gjigand.
SMR-të janë më të thjeshtë, më të sigurt dhe më të lirë se sa reaktorët e zakonshëm, dhe ata prodhojnë më pak ndotje.
Fuqia nukleare ka një problem imazhi, por mundësitë nukleare ofrojnë zgjidhjet e duhura për të vazhduar me politikat e emetimeve zero.
Reaktorët nukleare nuk dështojnë, por aksidente madhore si ai në ishullin Three Mile në SHBA, Chernobyl në Ukrainë dhe shkrirja e Fukushimës në Japoni, janë prova që tregojnë se sa të mëdha mund të jenë pasojat.
Fushatat dhe përhapja e ideologjisë anti-nukleare, shkaktuan rënien e këtij burimi të energjisë. Në 1996-n, energjia nukleare zinte 17% të prodhimit botëror të energjisë, por tani ajo zë vetëm rreth 10%.
Shumë reaktorë të vjetër janë mbyllur, 12 në SHBA dhe disa projekte në Japoni e Gjermani. Por kombinimi i një teknologjie të re nukleare, qëllimit për dekarbonizim dhe dëshirës për pavarësi energjetike, ka ndryshuar fatin e saj.
Më shumë se 50 reaktorë nuklearë janë në riparim në të gjithë botën.
Çfarë është energjia nukleare?
Termocentralet tradicionale nukleare përdorin nxehtësinë nga një zbërthim atomik për të krijuar avull, që shkakton rrotullimin e një turbine që gjeneron elektricitet. Zbërthimi vazhdon në ndarjen e atomeve të uraniumit, në atome më të vogla, brenda reaktorit.
Uraniumi është i ndarë në shufra vertikale që futen brenda në reaktor. Çdo paletë është sa një gomë lapsi, por mund të gjenerojë energji për pesë vite.
Lloji i dytë është shkrirja, që është ende në shkallë zhvillimi. Kjo përfshin ngrohjen nga hidrogjeni për të formuar plazmën. Ajo më pas tërhiqet nga një fushë magnetike në reaktor që të mundësojë procesin e shkrirjes, pak a shumë siç ndodh me diellin. Një makineri gjigande e shkrirjes (fussion) e quajtur ITER po ndërtohet në Francë dhe do të jetë gati në 2025-n. Aty do të testohet realiteti i energjisë bërthamore nga shkrirja, për 20 vite. Nëse i suksesshëm, do të prodhojë energji të pastër dhe të sigurtë, pa limit.
Pse po rritet energjia nukleare?
Energjia nukleare po përjeton një rritje të vrullshme për disa arsye. Fillimisht është një burim pa emetime që mund të mbështesë procesin e tranzicionit të gjelbërt, që përfshin dhe energjinë e erës e të diellit. Por këto mund të prodhojnë energji vetëm kur del dielli ose fryn era, energjia bërthamore dhe lëndë djegëse të tjera si hidrogjeni i pastër mund të ofrojnë fuqi rezervë të besueshme për të kapërcyer këto ndërprerjeje.
Politikat botërore dhe targetet klimatike po fokusohen tek energjia nukleare si një burim i pastër energjie. Vende si SHBA, Japonia dhe Britani po rikthehen tek ajo.
Së dyti, shumë vende po kërkojnë pavarësi më të madhe energjetike pas përçarjes në tregjet globale të energjisë të shkaktuar nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia. Energjia bërthamore ofron një burim të qëndrueshëm të energjisë që nuk varet nga karburantet fosile të importuara.
Së treti, teknologjia e re po zhvillohet për të prodhuar reaktorë më të vegjël që janë më të sigurt, më të lirë për t'u përdorur dhe më të lehtë për t'u ndërtuar.
A është e sigurt energjia nukleare?
Teknologjia e fuqisë nukleare ka avancuar që nga koha kur kanë ndodhur incidentet. SMR-të e reja janë të sigurta dhe shumë më pak të ekspozuara ndaj rreziqeve si tërmeti apo shkrirja. Ato mund të fiken dhe të rindizen sa herë, jo si reaktorët e mëhershëm.
Çfarë kanë të veçantë SMR-të?
SMR-të kanë rreth 1/3 e kapacitetit gjenerues të reaktorëve bërthamorë tradicionalë dhe mund të prodhojnë një sasi të madhe të energjisë elektrike me karbon të ulët, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike. Përveçse kushtojnë më pak dhe janë më të shpejtë për t'u ndërtuar se reaktorët konvencionalë, ata gjithashtu gjenerojnë më pak mbetje toksike.
Mikroreaktorët janë edhe më të vegjël se reaktorët e vegjël modularë dhe kanë rreth 30 herë më pak kapacitet gjenerues të energjisë.
Një kombinim i investimeve publike dhe private po mbështet zhvillimin e sistemeve të ndryshme SMR. TerraPower i Bill Gates po instalon reaktorin e tij të parë të vogël modular në një qytet në Ëyoming me lidhje historike me minierat e qymyrit.
Çfarë ndodh me mbetjet toksike nukleare?
Mbetjet toksike nga prodhimi i energjisë bërthamore mund të mbeten radioaktive deri në 300.000 vjet, duke ngritur pyetjen se si të ruhen ato në mënyrë të përhershme në mënyrë të sigurt dhe të sigurt.
Rreth 250.000 ton shufra karburanti të shpenzuar janë shpërndarë në 14 vende, të ruajtura kryesisht në pishina ftohëse në objektet bërthamore të mbyllura, sipas The Financial Times.
Disa mbetje si uraniumi dhe plutonium mund të riciklohen për të bërë karburant të ri nuklear, por procesi krijon mbetej ekstra.
Metodat e propozuara të asgjësimit për mbetjet bërthamore radioaktive përfshijnë hedhjen e tyre në hapësirë ose groposjen e tyre thellë nën shtratin e detit.
Zgjidhja më e zbatueshme është të groposen qindra metra nën formacione balte, kripëra shkëmbore dhe granit në tokë që kanë qenë statike për miliona vjet. Ndërsa asnjë vend nuk e ka arritur këtë deri më sot, Finlanda po punon në një vend varrimi të thellë që do të fillojë operacionet në vitin 2023.
Çfarë duhet bërë që të rritet përdorimi i energjisë nukleare?
Industria e re SMR mund të luajë një rol të rëndësishëm në rritjen e kapacitetit bërthamor global.
Reaktorët tradicionalë bërthamorë duan shumë vite për t'u futur në rrjet dhe kërkojnë shumë dekada përdorim për të prodhuar një kthim në kostot e larta kapitale të nevojshme për ndërtimin e tyre. Reaktorët e vegjël modularë, nga ana tjetër, mund të parafabrikohen, duke e bërë prodhimin, transportin dhe instalimin më të thjeshtë dhe më të shpejtë.
Krahas përparimeve teknologjike, vendimet politike qëndrojnë në qendër të përpjekjeve për të rritur fuqinë bërthamore. Krijimi i një kuadri që inkurajon investimet dhe zhvillimin e projekteve të reja bërthamore është thelbësor, krahas stimujve në formën e subvencioneve ose mbështetjes së qeverisë për vendosjet e reja bërthamore.
Si mundet energjia bërthamore të ndikojë në ndryshimet klimatike?
Reaktorët bërthamorë mund të kenë sfidat e tyre, por kjo formë e prodhimit të energjisë elektrike është e lirë nga emetimet e CO2 që kontribuojnë në ndryshimet klimatike.
Prodhimi bërthamor mund të rregullohet për të përmbushur nivele të ndryshme të kërkesës për energji dhe reaktorët e vegjël modularë mund të çiftohen me burime të rinovueshme si era ose dielli në një sistem hibrid për të kapërcyer problemet me ndërprerje.
Ndërsa teknologjia SMR është ende duke u zhvilluar, e ardhmja për energjinë bërthamore si lëndë djegëse në tranzicion që rrit pavarësinë energjetike të një vendi duket më e ndritshme se kurrë./WorldEconomicForum
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
