Perandoritë sërish në sulm drejt Europës

Joschka Fischer - Presidenca e Donald Trump është tani histori, që e vendos rinovimin e marrëdhënies transatlantike, sërish në axhendën europiane. Por nuk mund të ketë kthim në varësitë e vjetra dhe komode të epokës së Luftës së Ftohtë dhe periudhës pas kësaj, kur Amerika - mbrojtësi i madh - vendosi të gjitha çështjet e rëndësishme të sigurisë dhe Europa i ndoqi si rrjedhë e natyrshme. Për të rinovuar transatlantizmin, Europa do të duhet të japë kontributin e saj në sigurinë e përbashkët, veçanërisht brenda mjedisit të saj gjeopolitik.

Në fqinjësinë e tij të afërt, Bashkimi Europian përballet me tre ish-fuqi globale që janë fiksuar me lavdinë e tyre të kaluar perandorake: Rusia, Turqia dhe tani Mbretëria e Bashkuar. Secili ka një marrëdhënie unike me Europën, aktualisht si dhe historikisht dhe të gjithë ndajnë disa të përbashkëta.

Nën Presidentin Vladimir Putin, Rusia ngjitet me dëshirë për kujtimet e statusit të saj të superfuqisë, kur Bashkimi Sovjetik ishte barazi globale e Shteteve të Bashkuara.

Nën Presidentin Rexhep Tajip Erdogan, Turqia ëndërron të përsërisë zgjerimin gjeopolitik dhe kulturor të Perandorisë Osmane nga Ballkani dhe skajet perëndimore të Azisë Qendrore në Mesdheun lindor dhe bregun e Afrikës Veriore (Libi), deri në Gjirin Persik. Dhe, së fundmi, Britania pas Brexit po kërkon shpirtin e saj në izolim të vetë-imponuar (dhe jo aq të shkëlqyeshëm), edhe pse mbetet pranë europianëve kontinentalë përmes NATO-s dhe lidhjeve të forta kulturore dhe historike.

Për mirë ose për keq, BE-ja ndan kontinentin Europian me këta tre fqinjë të vështirë dhe kështu, duhet të punojë me secilin prej tyre për të arritur bashkëjetesën paqësore. Rusia, një fuqi bërthamore, është shumë e madhe dhe ushtarakisht e fuqishme, që Europa ta menaxhojë vetë.

Këtu, BE do të mbetet e varur nga mbrojtja e SHBA-së, veçanërisht përballë kërcënimeve ruse ndaj Europës Lindore dhe Shteteve Balltike, të cilat u bënë të dukshme me aneksimin e Krimesë në 2014 dhe luftën në Ukrainën Lindore.

Por sfida kryesore e Europës qëndron diku tjetër: Mesdheu lindor, ku zbulimi i depozitave të konsiderueshme të gazit natyror nën shtratin e detit ka rritur ndjeshëm rrezikun e një konflikti midis anëtarëve të NATO-s Turqi dhe Greqi, si dhe përfshirjen e shtetit anëtar të BE, Qipros.

Për më tepër, një mision i NATO-s për të ndaluar kontrabandën e armëve përgjatë bregdetit libian përshpejtoi kohët e fundit një konfrontim të rrezikshëm midis një fregate franceze dhe anijeve të marinës turke, duke rezultuar në një ndërmarrje serioze diplomatike.

Në fakt, nuk ka mungesë të pikave të mundshme të zjarrit në rajon, për shkak të konkurrencës për depozitat e gazit natyror, ndërhyrjes së Turqisë në luftën civile në Libi, konfliktit antik mbi Egje, çështjeve të gjata të demarkacionit, fluturimit dhe të drejtave detare dhe çështjes së hapur të Qipros.

Këto tensione, të cilat përkeqësohen më tej nga rivalitetet shekullore fetare dhe etnike, kanë krijuar një situatë gjithnjë e më të rrezikshme në pragun e Europës. Për sa i përket interesave të saj, Europa do të duhet të merret vetë me këtë problem.

Nën Erdoğan-in, Turqia ka ndjekur politika të shtrira “neo-osmane” për disa vite tani. Megjithëse qeveria e tij e Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) fillimisht ishte përpjekur të përshpejtojë integrimin me Perëndimin duke lëvizur drejt pranimit në BE, Kancelarja gjermane Angela Merkel dhe Presidenti i atëhershëm francez Zhak Shirak ia mbyllën me forcë derën në fytyrës, në 2006.

Në atë kohë, bumi ekonomik global i dha Erdoğan-it përshtypjen se Turqia mund të modernizohet dhe më pas të rishfaqet si një fuqi e madhe më vete, pa iu drejtuar integrimit europian. Por Erdoğan mbivlerësoi plotësisht aftësitë e vendit të tij (dhe ende i bën).

Brenda vendit, Erdoğan u mbështet në një aleancë politike me lëvizjen Islamike Gylen deri në përpjekjen për grusht shteti në 2016, ku ai krijoi një pakt të ri me nacionalistët ekstremë. Por ndryshimi i aleatëve nuk e zvogëloi përbërësin fetar në politikën e Erdoganit.

Ai ka theksuar prej kohësh ndjekjen e një rruge islamike në epokën moderne, e cila përfaqëson një largim nga tradita laike e vendosur nga themeluesi i Turqisë post-Osmane, Kemal Atatürk. Ky angazhim e ka çuar Erdoğanin në mënyrë të pashmangshme drejt Perëndimit dhe drejt Lindjes së Mesme.

Tani është e qartë se si BE ashtu edhe Turqia u kapën në kurthin e tyre: perspektiva e anëtarësimit në BE, e cila nuk do të jetë në tryezë në një të ardhme të parashikueshme. Fatkeqësisht, nuk ofrohet asnjë mekanizëm alternativ i integrimit.

Por Turqia dhe BE nuk mund të ndjekin thjesht rrugët e tyre. Tregjet e Europës, kapaciteti investues dhe marrëdhëniet me kryerivalet e Turqisë, Rusinë dhe Irani, e bëjnë atë të domosdoshme për Turqinë; dhe pozicioni gjeopolitik i Turqisë midis Europës, Lindjes së Mesme, Azisë Qendrore dhe Kaukazit e bën atë të domosdoshëm për BE-në.

Përveçse është atdheu stërgjyshor i popullatave të mëdha të pakicave në Gjermani, Belgjikë dhe Skandinavi, Turqia do të vazhdojë të shërbejë si një “urë” e rëndësishme për migrimin e refugjatëve nga Azia në Europë. Prandaj është e domosdoshme që të dy palët të zhvillojnë lidhje paqësore jashtë anëtarësimit në BE.

Për të qenë të sigurt, trillimi i procesit të pranimit të Turqisë në BE, i pezulluar prej kohësh, do të duhet të mbështetet për momentin; sepse mbetet të shihet se kush do të pasojë Erdoğan-in, përfundimi zyrtar i procesit në momentin aktual do të bënte më shumë dëm sesa dobi. Por për sa kohë që Erdoğan është në pushtet, bashkëjetesa është më e mira për të cilën mund të shpresohet.

Europa nuk duhet të harrojë lojën e gjatë, e cila në mënyrë të pashmangshme do të përqendrohet në Kinë, jo në Rusi ose marrëdhëniet me Britaninë pas Brexit.

Kina tashmë po krijon një prani në Iran dhe duke demonstruar se ka kapital, njohuri dhe teknologji për të projektuar fuqinë dhe ndikimin përtej kufijve të saj.

Nëse do të ketë sukses të kthejë Nismën e Rripave dhe Rrugëve në një linjë gurësh vau gjeopolitike, ajo së shpejti mund të shfaqet në kufirin juglindor të Europës në një formë që askush në BE nuk e parashikoi.

Europa nuk mund ta dëshirojë një rezultat të tillë. Prandaj “Çështja Turke” do të mbetet aq e rëndësishme sa kurrë më parë. / Project Syndicate. Përktheu:Gazeta Si.

*Joschka Fischer, ministri i jashtëm dhe zv/kancelar i Gjermanisë nga 1998 në 2005, ishte një udhëheqës i Partisë së Gjelbër Gjermane për gati 20 vjet.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.