.png)
Zgjohesh në gjysmë të natës. Dhoma është e errët përveç hijes së lehtë të hënës që vjen nga dritarja. Por diçka nuk shkon. Një peshë të ushtron presion në kyçe, të zvarritet brenda në stomak dhe të shtrydh ajrin nga mushkëritë. Ti tenton të lëvizësh, por nuk e bën dot- e vetmja gjë që bën është të tentosh të hapësh sytë.
Një hije e gjymtyrëve që janë përdredhur qëndron mbi ty. Një kokë e varur të afrohet në fytyrë. Aty përbindëshi që të paralizoi tërhiqet dhe ti rifiton kontrollin e trupit tënd. Ti zgjohesh. Ishte vetëm një ëndërr. Me shpresë!
Kjo është vuajtja nga një paralizë gjumi, që quhet parasomnia dhe dallohet nga prezenca e një presioni fizik dhe halucinacionet e liga. Ne tani e dimë se ka një shpjegim shkencor: paraliza është një pjesë natyrore e gjumit që nis para se të vijë mëngjesi, por disa nga ne zgjohen edhe kur janë ende ë efekt.
Historia e këtij fenomeni është një lloj magjie dhe enigme. Ndërkohë që besëtytnitë moderne janë tkurrur, paraliza e gjumit po popullarizohet përsëri dhe po zapton imagjinatën tonë nga disa filma horror.
Derisa Rilindja promovoi provat shkencore mbi bestytnitë fetare, zakonisht besohej se gjumi i keq shkaktohej nga shtrigat keqdashëse. Shumë nga emrat e vjetër për paralizën e gjumit përputhen me këtë ide: të qenit "i kënduar", për shembull, ose të sulmuarit nga një kalë i magjepsur i njohur si "mara", nga ku marrim termin "makth".
Si të tilla, ritualet e dhomës së gjumit kishin të bënin me mbrojtjen kundër shtrigave po aq sa kishin të bënin me përgatitjen për gjumë. Njerëzit mbanin gjerdan me korale, ose varnin një fosil të njohur si belemnite mbi shtretërit e tyre, për t'i mbrojtur ata nga shtypja nga shtrigat në gjumë. Stallat, gjithashtu, ishin zbukuruar me hajmali për të mbrojtur kuajt që të mos pushtoheshin nga shtrigat që synonin t'i përdornin për të shkelur viktimat e fjetura.
Kanë kaluar 330 vjet që nga gjyqet famëkeqe të shtrigave në Salem, ku 19 persona u varën me dyshimin se kishin lidhje me djallin. U ngritën më shumë se 200 akuza dhe dosjet e gjykatës tani janë digjitalizuar dhe mbahen në bibliotekën e Virxhinias.
Kur shkruaja librin tim, “Makthet e natës”, iu drejtova këtyre letrave dhe kuptova se shumë nga akuzat përshkruan takimet me "shtrigat" në përputhje me atë që ne quajmë paralizën së gjumit. Në dëshminë e Richard Coman kundër Bridget Bishop më 2 qershor 1692, ai e përshkruan Peshkopin duke hapur perdet në këmbët e shtratit dhe të shtrirë në trup dhe duke e shtypur atë në mënyrë që të mos mund të fliste ose të lëvizte. Peshkopi ishte i pari që u ekzekutua.
Megjithatë, gjatë kohës së gjyqeve të shtrigave në Salem, po diskutohej një shpjegim më racional përsa i përket zbulimit shkencor që vendoste paralizën e gjumit fort brenda trupit të të sëmurit. Besimi në magji, të paktën për sa i përket gjumit të trazuar, filloi të zvogëlohej.
Paraliza e gjumit në film
Duket se ka një interes të ri për bestytnitë e gjyqit të shtrigave në filmat horror modern. Kohët e fundit, një sërë protagonistësh përballen me përbindësha dhe demonë, ndërsa ndodhen në hapësirën më të pambrojtur: shtratin. Në filmin e vitit 2014, “The Babadook”, me regji të Jennifer Kent, Amelia (Essie Davis) shikon e paralizuar teksa përbindëshi i filmit përshkon tavanin e saj të dhomës së gjumit. Goja e saj është hapur dhe po bërtet në heshtje, ndërsa Babadook bie si një merimangë mbi të.
Në mënyrë të ngjashme, në “Natën e fundit në Soho”, protagonistja e Thomasin McKenzie, Eloise, mbërthehet në shtratin e saj nga duart fantazmë të njerëzve të vrarë. Filma të tjerë po përdorin paralizën e gjumit si përbindësh, të tilla si ”The Nightmare”, një dokumentar horror që përshkruan parasomninë dhe filmi i shkurtër i Andy James Taylor, “The Nocnitsa”, në të cilin një grua e re është e përhumbur nga një prani e errët që zvarritet në shtratin e saj ndërsa nuk mund të lëvizë.
Po bëhet gjithnjë e më e dukshme - dhe ka disa arsye për të shpjeguar trendin. Çdo paraqitje e paralizës së gjumit në film ngatërron kufirin midis heroit dhe "perëndisë", me këtë të fundit që shpesh është produkt i imagjinatës dhe përfaqëson trazira psikologjike.
Me fjalë të tjera, problemet emocionale të protagonistit manifestohen përmes demonëve të tyre të paralizës së gjumit. Një faktor tjetër është se ai sjell përbindëshin e filmave klasikë horror në një hapësirë shumë më personale dhe shtëpiake. Ai paraqet idenë se të ligjtë me të cilët përballemi në gjumë janë të krijuar nga ne.
Ndoshta arsyeja më e përhapur, megjithatë, është se gjumi tani është i mbi-analizuar dhe i rrënjosur shumë fort në neuroshkencë dhe diskutime mbi "zakonet" e gjumit dhe "higjienën". Diskutimet kulturore për gjumin janë larguar aq shumë nga ajo ndjesia rrëqethëse dhe misterioze, saqë tani është roli i filmave horror për të na kujtuar ndikimin që gjumi i trazuar dikur kishte në imagjinatën tonë.
Gjumi tani po dëmtohet nën një dritë të ashpër klinike - por historitë horror po rikthejnë gjithnjë e më shumë një ndjenjë të errësirës./TheConversation
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
