.png)
Për shumë europianë, sa më afër Rusisë, aq më shpejt po rritet kostoja e tyre e jetesës.
Shtrirja e varësisë së një vendi nga Rusia për nevojat e saj energjetike është një faktor kyç, por jo i vetmi, që vendos se sa shpejt është rritur inflacioni që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Moska në shkurt, duke çuar në rritje çmimet e karburanteve fosile.
Shtetet baltike dhe vendet e tjera lindore të BE-së janë goditur rëndë, ashtu si edhe vetë Ukraina. Shumë nga këto vende kanë lidhje të ngushta me Rusinë dhe furnizimet e saj me energji. Por inflacioni i tyre më i lartë reflekton gjithashtu rritje më të fortë ekonomike të kohëve të fundit dhe tregje më të shtrënguara të punës.
“Ndërsa rritja dhe tregjet e punës rimëkëmben nga kriza Covid dhe çmimet e energjisë rriten, inflacioni europian ka shënuar rekorde të reja”, tha Anna Titareva, ekonomiste europiane në UBS. "Zvarritja kryesore në të ardhurat e familjeve në eurozonë ka qenë një rritje e mprehtë e çmimeve të energjisë."
Një e treta e 27 anëtarëve të BE-së kanë përjetuar inflacion dyshifror, veçanërisht Estonia, ku çmimet e konsumit po rriten me një normë vjetore prej gati 19 për qind. Kryeministri i Polonisë, Mateusz Morawiecki, ka filluar t'i referohet "Putinflacionit" teksa kërkon të fajësojë pushtimin e presidentit rus Vladimir Putin për çmimet më të larta.
Inflacioni më ekstrem, megjithatë, është në Turqi, ku rënia e vlerës së lirës dhe pasojat nga lufta në Ukrainë kanë çuar çmimet deri në 70 për qind nga viti deri në prill.
Vendet e tjera të përballura me inflacion në rritje gjithashtu varen shumë nga Rusia për energjinë e tyre. Pothuajse të gjitha importet e energjisë së Lituanisë vijnë nga Rusia, ndërsa në Sllovaki dhe Greqi janë afër gjysmës.
Energjia përbën më shumë se gjysmën e rritjes së përgjithshme të inflacionit të eurozonës në nivele rekord prej 7.4 për qind vitin e kaluar, sipas Eurostat. Por produktet e tjera po bëhen gjithashtu më të kushtueshme, veçanërisht ushqimi, alkooli dhe duhani, të cilat përbënin pothuajse një të pestën e rritjes vjetore të çmimeve.
Në SHBA, inflacioni ka qenë më i lartë se në eurozonë, duke arritur në 8.3 për qind në prill. Por shumë më pak nga kjo është për shkak të energjisë, e cila përbën vetëm një të tretën e rritjes së çmimeve në SHBA gjatë vitit të kaluar. Kjo ilustron se si Shtetet e Bashkuara janë më të vetë-mjaftueshme me energjinë sesa Evropa, por edhe se ekonomia e saj është mbinxehur më shumë, duke çuar në rritje të mprehtë të çmimeve të mallrave, shërbimeve dhe pagave joenergjetike.
Ndërsa periudha e fundit e inflacionit është përhapur në të gjithë Europën, ai është më i heshtur në disa vende, veçanërisht në Zvicër dhe Francë.
Forca e fundit e monedhës zvicerane, e konsideruar si një strehë e sigurt në kohë krize, ka qenë një faktor i madh që kufizon inflacionin në vend në 2.5 për qind. "Është e qartë se një franga e fortë ul çmimin e importeve," tha anëtari i bordit të bankës qendrore zvicerane Andréa Maechler në një konferencë këtë muaj.
Përzierja energjetike e Zvicrës është një faktor tjetër, pasi ajo gjeneron pjesën më të madhe të energjisë elektrike të saj nga burime të rinovueshme si energjia hidrocentrale ose energjia bërthamore dhe jo nga lëndët djegëse fosile.
Çmimet e konsumit zviceran ishin "jashtëzakonisht të larta" përpara kësaj periudhe globale të inflacionit, kështu që vendi po "fillonte nga një pikë tjetër" me më pak kapacitet për kompanitë për t'i rritur ato më tej, vuri në dukje Nadia Gharbi, një ekonomiste në Pictet Wealth Management në Gjenevë.
Në Francë, rritja e çmimeve të konsumit është një e treta më e ulët se në Gjermani dhe gjysma e normës në Holandë.
"Politika e qeverisë është një pjesë kryesore e shpjegimit se pse inflacioni francez është më i ulët," tha Holger Schmieding, kryeekonomist në Berenberg në Londër, duke treguar kufirin në faturat e energjisë elektrike shtëpiake.
Ky efekt u pasqyrua në Spanjë, ku një kufizim në çmimet e gazit uli shumën që familjet paguanin për energji dhe ujë muajin e kaluar, duke ndihmuar në uljen e inflacionit të përgjithshëm nga niveli më i lartë 37-vjeçar i muajit të kaluar.
Masat për të mbrojtur familjet nga rritja e kostove të energjisë elektrike dhe karburantit bënë që inflacioni i përgjithshëm i energjisë në eurozonë të ngadalësohej në prill, por ai mbeti i ngritur në 37.5 për qind, shumë më lart se nivelet e mëparshme në historinë 23-vjeçare të eurozonës.
Presioni ishte edhe më i lartë në Holandë, ku çmimet e energjisë së konsumit u rritën me 83 për qind në vitin deri në prill, duke paraqitur një sfidë për një vend që importon rreth gjysmën e energjisë së tij nga Rusia. Kryeministri Mark Rutte tha së fundmi se holandezët duhet të pranojnë të jenë "pak më të varfër".
Në MB, energjia ka qenë një pjesë më e vogël e inflacionit të përgjithshëm. Por heqja e një kufiri të çmimit të energjisë luajti një rol të madh në dërgimin e rritjes së çmimeve në vend në nivelin më të lartë të 40 viteve prej 9 përqind në prill.
Çmimet e ushqimeve në Britani po rriten gjithashtu ndjeshëm, me 6.7 për qind, duke bërë që guvernatori i Bankës së Anglisë, Andrew Bailey, të kërkojë falje këtë javë për të qenë "apokaliptik" kur diskutohet për ndikimin e Ukrainës, një prodhues i madh i grurit, që nuk është në gjendje të eksportojë.
Çmimet e ushqimeve dhe pijeve joalkoolike u rritën edhe më shpejt në eurozonë. Schmieding tha se kjo mund të vazhdojë të përshpejtohet pasi "presionet e tubacionit mbi çmimet e prodhuesve të ushqimit nuk e kanë goditur ende plotësisht konsumatorin".
Inflacioni i ushqimeve godet më së shumti familjet në rajonet më të varfra pasi ato shpenzojnë një pjesë më të madhe të të ardhurave të tyre për gjërat thelbësore. Spanja, Portugalia, Greqia, Polonia dhe vendet baltike ishin ndër vendet e ekspozuara ndaj rritjeve dyshifrore në vitin deri në prill.
BE-ja po shtyn të reduktojë varësinë e saj në energjinë ruse, duke vendosur ndalimin e importeve të qymyrit nga vendi dhe duke punuar në një masë të ngjashme për naftën.
Edhe pse burimet alternative të lëndëve djegëse fosile ka të ngjarë të jenë më të shtrenjta dhe një ndërprerje e furnizimit me gaz rus mund të shkaktojë një krizë të plotë energjetike në Europë, shumica e ekonomistëve presin që inflacioni të arrijë kulmin këtë verë dhe të bjerë në mënyrë të qëndrueshme gjatë pjesës tjetër të vitit.
Burimi: Financial Times/Përshtati Gazeta Si
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
