Ekspozite

Instalacionet interaktive, mënyra e re që njerëzit të konsumojnë artin bashkëkohor

Një kryq në të katër muret e një salle të gjerë, ngjyrat blu të Vincent van Gogh fillojnë të lëkunden. Ata lulëzojnë butësisht në fillim, pastaj më me dhunë, ndërsa muzika ndërtohet në një kreshendo rrëzuese. Vizitorët e “Immersive Van Gogh” që shfaqen në San Francisko, ulen ose qëndrojnë në qarqe të largëta shoqërore në dysheme, trupat e tyre lahen në shkëlqimin e këtyre projeksioneve të animuara të lazerit.

Në bregdetin tjetër të Amerikës, vizitorët do të mrekullohen akoma më shumë kur një hapësirë e re ekspozite që mbulon 50,000 metra katrorë (4,645 metra katrorë) do të hapet më 22 prill. Në ‘Superblue Miami’ ata do të jenë në gjendje të prekin lulet që rrëshqasin nëpër një mur të madh, dhe duke bërë këtë bëjnë që vepra e artit të lëvizë dhe të ndryshojë. “Përhapja e jetës së pamasë — Një vit i tërë në vit”, një instalacion i projektuar dixhitalisht nga teamLab, (një grup ndërdisiplinar artistësh i formuar në 2001 në Tokio) është një cikël vezullues i stinëve në të cilat duart e vizitorëve shkaktojnë lulëzimin dhe prishjen e bimëve, dhe shpërndahen petalet. Në këtë sens dy vizita nuk janë kurrë të njëjta.

“Përvojat e artit zhytës” janë në rritje, jo vetëm në Amerikë, por në të gjithë botën. Dhjetëra mijëra njerëz kanë ecur plotësisht në të thatë përmes një “Dhome Shiu” me ujë të rrjedhshëm në Shangai, Melburn dhe Sharjah.

Të tjerët kanë hyrë në një galeri të mbushur me mjegull të çorientuese në Berlin, ose kanë vizituar një “dhomë pafundësie” të pasqyruar në Nju Jork. Gjithnjë e më shumë, përvoja e artit bashkëkohor është pikërisht kjo: një përvojë.

Këto instalacione kanë një tipar të përbashkët: një thirrje nga artistët për të krijuar - dhe audiencat për të shijuar - një hapësirë në të cilën marrin pjesë vizitorët dhe ndërveprojnë. “Është pak a shumë si të hysh në muze dhe të jesh në foto”, thotë Florian Ortkrass, bashkëthemelues i Random International.

“Nëse kjo lloj pune bëhet mirë, ajo i angazhon njerëzit emocionalisht, i heq ata nga rutina e tyre e përditshme”, shton Hannes Koch, bashkëthemeluesi tjetër i Random International. “Kjo rrit ndërgjegjësimin dhe perceptimin tuaj për njerëzit dhe hapësirën përreth jush”.

Zhytja në një përvojë shqisore – ose në një vepër totale arti - ka një origjinë të gjatë në historinë njerëzore, me pikturat e shpellave në Lascaux dhe përvojën dërrmuese estetike të Katedrales Gotike. Megjithatë, gjatë shekujve 19 dhe 20 arti u bë më individual dhe u përqendrua në objektin autonom të pikturuar ose të skalitur. Vetëm në vitet 1960 artistët u kthyen në “rishpikjen e artit si mjedis”, sipas fjalëve të Marc Glimcher, kreut të Galerisë Pace dhe bashkëthemeluesit të Superblue, një degë e re kushtuar artit interaktiv.

Kjo “kthesë eksperimentale” u rrit nga vepra arti të bazuara në dritë dhe hapësirë nga praktikues të tillë si James Turrell dhe Robert Irwin në Kaliforni. Në New York, një varg tjetër përfshinte më shumë kërkime multimediale të bazuara në performancë nga Robert Rauschenberg dhe Yayoi Kusama. Arti interaktiv u bë më i fuqishëm në vitin 2003, kur Olafur Eliasson, një artist danez-Islandez, vuri një “diell” gjigant në “Turbine Hall of Tate Modern” ku artdashësit e admiruan dhe qëndronin para ngrohtësisë dhe dritës. Që atëherë artistët kanë eksperimentuar me instalacione ambicioze, të mundësuara nga mjete teknologjike gjithnjë e më të sofistikuara.

Këto instalacione po mirëpriten nga vizitorët. Ata presin orë të tëra për një vend sekondar prej 60 sekondash në versionet e ndryshme të “Infinity Mirror Room” të zonjës Kusama në të gjithë botën. “L'Atelier des Lumières” në Paris po ashtu tërhoqi 1.4 milion vizitorë në 2018.

Në një botë të ngopur me ekran, ekziston gjithashtu një “lehtësim i pamohueshëm që vjen duke qenë në një mjedis fizik që ndez imagjinatën”, thotë Ali Rubinstein, bashkë-shef ekzekutiv i “Meow Wolf”. “Njerëzit duan të lidhen me artin”, bie dakord Z. Glimcher i Superblue. Ndërsa njerëzit bëhen më urbanë dhe të izoluar, “ne kemi nevojë për artistët tanë që të na ndihmojnë të lidhemi me një ndjenjë frike - me transhendentin dhe me njëri-tjetrin”, shton ai.

Arti është gjithmonë një pasqyrim i frymës së kohës së tij, vëren Dorothea von Hantelmann, profesoreshë e artit dhe shoqërisë në ‘Bard College Berlin’. Ajo që ajo e quan “zhvendosja nga objekti në përvojë” është një fenomen i botës së pasur që pasqyron shumë gjëra: një sasi e madhe sendesh, një brez i ri, më interaktiv me një estetikë të sofistikuar dhe, ndoshta, “një lloj i ri të menduari që dikush mund ta quajë mendim ekologjik, që është të mendosh në lidhje, në marrëdhënie”.

Një punë e mrekullueshme

Një transformim në mënyrën se si njerëzit konsumojnë artin bashkëkohor është në proces. Këto instalacione të mëdha dhe të kushtueshme, nga ana tjetër, ushtrojnë presion mbi institucionet e krijuara për një moshë tjetër. Në një treg arti të ndërtuar mbi objekte të tregtueshme, si mund të qëndrojnë të rëndësishme muzeumet dhe galeritë dhe të paguhen artistët që na përballin me përvoja të përkohshme?

“Ne do të kthehemi përsëri në Rilindje, ku ju keni nevojë për klientë” për këto lloje të projekteve të mëdha, thotë Z. Koch i Random International, puna e ardhshme e të cilit përfshin vizitorët që pikturojnë me dritë. Meow Wolf dhe Superblue përfaqësojnë modele të reja ambicioze të biznesit, bazuar në shitjet e biletave, të cilat janë gati të përhapen në të gjithë globin. Meow Wolf është një “platformë arti me ndikim shoqëror” qëllimi kryesor i të cilit është të vlerësojë rolin e artistëve duke u paguar atyre një pagë konkurruese.

“Superblue”, nga ana e saj, synon të krijojë një infrastrukturë të re të tregut për artin e saj modern. Firma, e financuar pjesërisht nga sipërmarrësit e Silicon Valley, financon punime në shkallë të gjerë paraprakisht, pastaj ndan të ardhurat e shitjeve të biletave me artistët pjesëmarrës. Do të veprojë si një huadhënës për muzetë dhe galeritë dhe do të ndërmjetësojë pjesë të mëdha arti publik.


Copyright © Gazeta “Si”


Më Shumë