A po e fiton Hamasi luftën?

Nga Yuval Noah Harari* - Lufta është vijim i politikës me mjete të tjera. Shumë njerëz e përsërisin këtë slogan, por shumë pak i kushtojnë vëmendje të mjaftueshme - veçanërisht në mes të luftës. Me masakrën e Hamasit të kryer në Izrael dhe me viktimat civile në rritje në Gaza, logjika e thellë e luftës fshihet nga mjerimi i pamasë njerëzor që prodhon. Ndërsa trupat po rriten, kush do ta fitojë këtë luftë? Jo pala që vret më shumë njerëz, jo pala që shkatërron më shumë shtëpi dhe as pala që fiton më shumë mbështetje ndërkombëtare - por pala që arrin qëllimet e saj politike.

Hamasi e nisi këtë luftë me një qëllim specifik politik: të parandalonte paqen. Pas nënshkrimit të traktateve të paqes me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreinin, Izraeli ishte në prag të nënshkrimit të një traktati historik paqeje me Arabinë Saudite. Kjo marrëveshje do të ishte arritja më e madhe e kryeministrit Benjamin Netanyahu në të gjithë karrierën e tij. Do të kishte normalizuar marrëdhëniet midis Izraelit dhe pjesës më të madhe të botës arabe. Me insistimin e sauditëve dhe amerikanëve, kushtet e traktatit pritej të përfshinin lëshime të rëndësishme për palestinezët, që synonin të lehtësonin menjëherë vuajtjet e miliona prej tyre në territoret e pushtuara dhe të rifillonin procesin e paqes izraelito-palestineze

Perspektiva e paqes dhe normalizimit ishte një kërcënim vdekjeprurës për Hamasin. Që nga themelimi i saj në 1987, kjo organizatë fondamentaliste islamike nuk e njohu kurrë të drejtën e Izraelit për të ekzistuar dhe u angazhua për luftë të armatosur pa kompromis. Në vitet 1990, Hamasi bëri gjithçka që ishte në fuqinë e tij për të prishur procesin e paqes në Oslo dhe të gjitha përpjekjet pasuese të paqes.

Për më shumë se një dekadë, qeveritë izraelite të udhëhequra nga Netanyahu braktisën të gjitha përpjekjet serioze për të bërë paqe me forcat më të moderuara palestineze, miratuan një politikë gjithnjë e më të ashpër në lidhje me pushtimin e territorit të diskutueshëm dhe madje përqafuan idetë mesianike të krahut të djathtë të supremacisë hebreje.

Gjatë asaj kohe, Hamasi tregoi një përmbajtje befasuese në marrëdhëniet e tij me Izraelin dhe të dy palët dukej se po adoptonin një politikë të shqetësuar, por funksionale të bashkëjetesës së dhunshme. Por më 7 tetor, pikërisht kur qeveria e Netanyahut ishte në prag të një përparimi të madh për paqen rajonale, Hamasi goditi me gjithë forcën e tij.

Hamasi vrau qindra civilë izraelitë, në mënyrat më të tmerrshme që mund të sajonte. Qëllimi i menjëhershëm ishte të prishte marrëveshjen e paqes izraelito-saudite.

Synimi afatgjatë ishte të mbillte farën e urrejtjes në mendjet e miliona njerëzve në Izrael dhe në mbarë botën myslimane, duke parandaluar kështu paqen me Izraelin për brezat që do të vijnë.

Hamasi e dinte se sulmi i tij do t'i bënte izraelitët të shqetësuar nga dhimbja dhe zemërimi, dhe se ajo do të hakmerrej me forcë masivisht duke u shkaktuar dhimbje të madhe palestinezëve. Emri i koduar që Hamasi i dha operacionit të tij tregon: al-Aqsa Tufan. Fjala "tufan" do të thotë përmbytje. Ashtu si përmbytja biblike që synonte të pastronte botën nga mëkati edhe me koston e gatishmërisë së zhdukjes së njerëzimit, sulmi i Hamasit synonte të krijonte shkatërrim në një shkallë biblike.

A nuk i intereson Hamasit vuajtjet që kjo luftë po u shkakton civilëve palestinezë? Ndërsa aktivistët individualë të Hamasit me siguri kanë ndjenja dhe qëndrime të ndryshme, botëkuptimi i organizatës zvogëlon mjerimin e individëve. Qëllimet politike të Hamasit diktohen nga fantazitë fetare.

Ndryshe nga ato të lëvizjeve laike si Organizata për Çlirimin e Palestinës, qëllimet përfundimtare të Hamasit nuk janë të kësaj bote. Për Hamasin, palestinezët e vrarë nga Izraeli janë martirë që gëzojnë lumturinë e përjetshme në parajsë.

Sa më shumë të vrarë, aq më shumë dëshmorë.

Sa i përket kësaj bote, sipas pikëpamjeve të Hamasit dhe grupeve të tjera fondamentaliste myslimane, i vetmi synim i zbatueshëm për një shoqëri njerëzore në Tokë është respektimi i pakushtëzuar ndaj standardeve qiellore të pastërtisë dhe drejtësisë. Për shkak se paqja përfshin gjithmonë kompromise mbi atë që njerëzit e konsiderojnë drejtësi, paqja duhet të refuzohet dhe drejtësia absolute duhet të ndiqet me çdo kusht.

Kjo, meqë ra fjala, shpjegon një fenomen kurioz të kohëve të fundit në mesin e së majtës radikale në shumë demokraci perëndimore, duke përfshirë disa organizata studentore në Universitetin e Harvardit. Ata e shkëpusin Hamasin nga çdo përgjegjësi për mizoritë e kryera në Be'eri, Kfar Azza dhe fshatra të tjerë izraelitë, ose për krizën humanitare në Gaza. Në vend të kësaj, këto organizata ia vënë 100 për qind fajin Izraelit.

Lidhja midis të majtës radikale dhe organizatave fondamentaliste si Hamasi është besimi në drejtësinë absolute, e cila çon në një refuzim për të pranuar kompleksitetin e realiteteve në këtë botë. Drejtësia është një kauzë fisnike, por kërkesa për drejtësi absolute çon në mënyrë të pashmangshme në luftë të pafundme. Në historinë e botës, nuk është arritur kurrë një traktat paqeje që nuk kërkonte kompromis ose që siguronte drejtësi absolute.

Nëse qëllimet e luftës së Hamasit ishin që të prishin traktatin e paqes izraelito-saudite dhe të shkatërrojnë të gjitha mundësitë për normalizim dhe paqe, ai po e fiton këtë luftë me nokaut. Dhe Izraeli po ndihmon Hamasin, kryesisht sepse qeveria e Netanyahut duket se po e drejton këtë luftë pa qëllime të qarta politike të veta.

Izraeli thotë se dëshiron të çarmatosë Hamasin dhe ka çdo të drejtë ta bëjë këtë për të mbrojtur qytetarët e tij. Çarmatosja e Hamasit është gjithashtu jetike për çdo shans për paqe në të ardhmen, sepse për sa kohë Hamasi mbetet i armatosur, ai do të vazhdojë të prishë çdo përpjekje të tillë. Por edhe nëse Izraeli arrin të çarmatosë Hamasin, kjo është vetëm një arritje ushtarake, jo një plan politik. Në afat të shkurtër, a ka Izraeli ndonjë plan për të shpëtuar marrëveshjen e paqes izraelito-saudite? Në planin afatgjatë, a ka Izraeli ndonjë plan për të arritur një paqe gjithëpërfshirëse me palestinezët dhe për të normalizuar marrëdhëniet e tij me botën arabe?

Duke qenë thellësisht i përfshirë në politikën izraelite gjatë vitit të kaluar, kam frikë se të paktën disa anëtarë të qeverisë aktuale të Netanyahut janë vetë të fiksuar në vizionet biblike dhe drejtësinë absolute dhe kanë pak interes për kompromisin paqësor.

Të gjitha palët e interesuara duhet të ndalojnë përmbytjen e lëshuar nga Hamasi nga mbytja e Izraelit dhe palestinezëve, si dhe nga shkatërrimi i rajonit më të gjerë.

Kini parasysh se lufta bërthamore është, teorikisht, ndoshta vetëm 24 orë larg – nëse Hezbollahu dhe aleatët e tjerë iranianë godasin Izraelin me dhjetëra mijëra raketa, siç po kërcënojnë të bëjnë, ndërsa Izraeli mund të përdorë armët bërthamore për vetë-ruajtje. Prandaj, të gjitha palët duhet të braktisin fantazitë biblike dhe kërkesat për drejtësi absolute dhe të përqendrohen në hapa konkretë për të de-përshkallëzuar konfliktin e menjëhershëm dhe për të mbjellë farën e paqes dhe pajtimit. Pas ngjarjeve të dy javëve të fundit, pajtimi duket krejtësisht i pamundur. Familja dhe miqtë e mi sapo kanë kaluar nëpër skena që të kujtojnë tmerret e Holokaustit. Por tetë dekada pas Holokaustit, gjermanët dhe izraelitët tani janë miq të mirë. Hebrenjtë nuk morën kurrë drejtësi absolute për Holokaustin – si mundën? A mundet dikush t'i kthejë britmat e dhimbjes në fyt, ta kthejë tymin në oxhaqet e Aushvicit dhe t'i kthejë të vdekurit nga krematoriumet?

Si historian, e di që mallkimi i historisë është se ajo frymëzon dëshirën për të rregulluar të kaluarën. Kjo është e pashpresë. E kaluara nuk mund të shpëtohet. Përqendrohuni në të ardhmen. Lërini lëndimet e vjetra të shërohen në vend që të shërbejnë si shkak për lëndime të re

Në vitin 1948, qindra mijëra palestinezë humbën shtëpitë e tyre në Palestinë. Si hakmarrje, në fund të viteve 1940 dhe në fillim të viteve 1950, qindra mijëra hebrenj u dëbuan nga Iraku, Jemeni dhe vendet e tjera myslimane. Që atëherë, lëndimet janë grumbulluar një e mbi një, në një rreth vicioz dhune që ka sjellë më shumë dhunë.

Ne nuk jemi të detyruar ta përsërisim këtë cikël përgjithmonë. Natyrisht, në mes të luftës së tanishme të tmerrshme, ne nuk mund të shpresojmë të ndalojmë ciklin njëherë e përgjithmonë. Ajo që na duhet tani është të parandalojmë përshkallëzimin e mëtejshëm dhe për këtë kërkojmë disa gjeste konkrete shprese.

Një iniciativë e propozuar kërkon që Hamasi të lirojë të gjitha gratë, fëmijët dhe foshnjat që mban peng, në këmbim të lirimit të Izraelit të disa dhjetëra grave dhe adoleshentëve palestinezë që mban si të burgosur. A do të ishte kjo drejtësi? Jo. Drejtësia kërkon që Hamasi të lirojë menjëherë dhe pa kushte të gjithë pengjet që kapi. Por kjo nismë mund të jetë gjithsesi një hap drejt de-përshkallëzimit.

Një nismë tjetër është t'u mundësohet civilëve palestinezë të largohen nga Rripi i Gazës për siguri në vende të tjera. Egjipti, që ndan një kufi me Gazën, mund dhe duhet të marrë drejtimin për këtë. Por nëse Egjipti nuk arrin të ofrojë ndihmë, Izraeli mund të sigurojë strehë për civilët e zhvendosur të Gazës në tokën izraelite.

Nëse asnjë vend tjetër nuk është i gatshëm të pranojë dhe mbrojë civilët palestinezë, atëherë pasi Kryqit të Kuq t'i jepet akses te pengjet izraelitë të mbajtur nga Hamasi dhe të ketë konstatuar kushtet e tyre, Izraeli mund të ftojë Kryqin e Kuq dhe grupet e tjera humanitare ndërkombëtare që të krijojnë të përkohshme streha për civilët e zhvendosur të Gazës në anën izraelite të kufirit. Këto strehë do të strehonin gra, fëmijë dhe të evakuuar nga spitali nga Rripi i Gazës, ndërsa lufta kundër Hamasit zgjat, dhe në fund të luftimeve, Gazanët e zhvendosur do të ktheheshin në Rripin e Gazës.

Marrja e një hapi të tillë do të përmbushte detyrën morale të Izraelit për të mbrojtur jetët e civilëve palestinezë dhe njëkohësisht do të ndihmonte Forcat Mbrojtëse të Izraelit në ndjekjen penale të luftës kundër terroristëve të Hamasit duke reduktuar numrin e civilëve të kapur në zonën e luftimit.

A ka mundësi të realizohen nisma të tilla? Nuk e di. Por unë e di se lufta është vazhdimi i politikës me mjete të tjera, se qëllimi politik i Hamasit është të shkatërrojë çdo shans për paqe dhe normalizim dhe se qëllimi i Izraelit duhet të jetë ruajtja e shansit për paqe. Ne duhet ta fitojmë këtë luftë, në vend që të ndihmojmë Hamasin të arrijë qëllimin e tij.

Marrë nga washingtonpost / Përshtati në shqip: Gazeta "Si"

*Yuval Noah Harari është profesor i historisë në Universitetin Hebraik të Jerusalemit.

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.