.png)
Prokuroria federale belge ka lëshuar një urdhër ndërkombëtar arresti për një konsulent të dyshuar se vepronte në emër të Elbit Systems, kompania më e madhe izraelite e mbrojtjes, në një seri tenderash të dhëna nga një agjenci e NATO-s.
Emri i Eliau Eluasvili, një qytetar italian 60-vjeçar, shfaqet shpesh në këtë rast të gjerë që përfshin gjyqësorë dhe policë në Belgjikë, Holandë, Shtetet e Bashkuara, Zvicër, Luksemburg dhe Rumani. Eluasvili është i kërkuar nga gjykatat që nga 30 shtatori për “korrupsion aktiv dhe pjesëmarrje në një organizatë kriminale”. Sipas burimeve, Elbit Systems u pezullua në korrik nga pjesëmarrja në kontratat publike të NATO-s.
Francezja “La Lettre”, në partneritet me gazetat belge “Le Soir” dhe “Knack” dhe me mediat holandeze “Follow the Money”, ka hetuar për muaj me radhë ryshfetet e paguara në lidhje me disa kontrata të mëdha armësh të dhëna nga Agjencia e Mbështetjes dhe Prokurimeve të NATO-s (NSPA). Arrestimi i pesë agjentëve dhe ish-agjentëve të saj midis shkurtit dhe majit në disa vende europiane tronditi agjencinë me bazë në Luksemburg, e cila ka shpenzuar pothuajse 10 miliardë euro për porosi këtë vit. Skandali ka tronditur NSPA-n dhe NATO-n që prej pranverës.
Konsulenti në arrati
Hetuesit dyshojnë se gjatë disa viteve, Eluasvili ndihmoi Elbit Systems të siguronte kontrata të shumta, duke manipuluar kushtet e tyre. Italiani, i cili mbetet në arrati, është i përfshirë në aktet themeluese dhe kapitalin e një rrjeti kompanish konsulence të bazuara në Lituani, Florida, Mbretërinë e Bashkuar, Greqi dhe Rumani.
Sipas burimeve tona, NATO vendosi këtë verë të pezullonte disa programe të lidhura me grupin Elbit Systems, i cili kishte një xhiro prej 6.83 miliardë dollarë vitin e kaluar. Masa ishte një nga përgjigjet e para ndaj valës së arrestimeve që ndodhi midis shkurtit dhe majit. Një email i brendshëm i NSPA-së, datë 31 korrik, listonte kontrata me “kontrata të dhëna kompanive të përfshira në aktivitete mashtruese”.
Lista përfshinte pesëmbëdhjetë kontrata të pezulluara nga NATO, nga të cilat 13 i përkisnin Elbit Systems dhe filialit të saj Orion Advanced Systems. Bëhej fjalë për furnizimin me bomba me siguresë, bomba me fitil, flakë-hedhëse dhe predha 155mm për forcat e armatosura të NATO-s.
Një nga kontratat në listë dallon për madhësinë e saj: programi i rinovimit të anijeve patrulluese të marinës portugeze, me një buxhet total prej 100 milionë euro për periudhën 2016–2024, pjesë e së cilës iu dha nga NATO- Elbit.
“Parregullsitë” e kontratave
Në një dokument të datës 31 korrik që shoqëronte listën e kontratave të pezulluara, Céline Danielli, drejtuesja franceze e programit të municioneve të NSPA-së, paralajmëroi përfaqësuesit e Aleancës mbi shkallën e mashtrimit. Pezullimet e furnizuesve pasojnë shfaqjen e akuzave serioze që tregojnë se është e mundur që furnizuesit të kenë kryer praktika të ndëshkueshme, përfshirë parregullsi në dhënien e kontratave,” shkroi ajo.
“Si rezultat, strategjia jonë ekzistuese e Prokurimit tani nuk mund të zbatohet,” shtoi Danielli. NSPA mbetet e gatshme të diskutojë ndikimin operacional të kësaj vendimi dhe ai mund të jetë i kufizuar.
Dyshimet forcohen nga fakti se të gjithë agjentët ose ish-agjentët e NATO-s të arrestuar kohët e fundit ishin aktivë në programin e municioneve të NSPA-së. Fillimisht me Guy Moeraert, ish-ushtar belg i cili ka punuar midis viteve 2015–2020 në departamentin e operacioneve, i caktuar në programin e prokurimit të municioneve. Ai më pas u bë konsulent. Aktualisht ndodhet nën vëzhgim elektronik pas një qëndrimi gjashtëmujor në burg.
Moeraert dyshohet nga gjykatat belge se ka marrë 1.9 milion euro ryshfet për programe municionesh dhe pajisjesh aeronautike me vlerë disa qindra milionë euro. Avokati i tij tha se klienti i tij “ka dhënë gjithçka, ka dhënë emra (dhe) nuk konteston elementët faktikë”, por “ende përfiton nga parashikimi i pafajësisë”.
Gjykatat belge duan të zbulojnë nëse ish-agjenti i NSPA-së, i cili u bë konsulent i pavarur në 2021, ka punuar për Eluasvili dhe e ka ndihmuar atë të siguronte disa kontrata të NATO-s për Elbit Systems, sipas burimeve tona.
Një rrjet ish-agjentësh që tani janë konsulentë, të cilët kanë gati një listë me kontakte të industrialistëve, rrotullohet rreth selisë së NSPA-së në Luksemburg. Ata kanë përfituar nga situata e re gjeopolitike, rritja e buxheteve europiane të mbrojtjes dhe njohuritë e tyre të brendshme për NATO-n, për të ndihmuar disa kompani të fitojnë kontrata pas tenderëve kompleks të nisur nga NSPA.
Ndonjëherë ata madje kanë dhënë këshilla për detaje më të imëta të kontratave. Kodi i etikës i NSPA-së, i cili nuk përmend veprimtaritë e ish-agjentëve në sektorin privat, ka treguar pak shqetësim për zhvillimin profesional të ish-punonjësve të saj.
Forcat e NATO-s të shqetësuara
Skandali i Elbit ka shkaktuar turp në kryeqytetet europiane, për shkak të numrit të madh të programeve të NATO-s që janë pajisur nga kompania izraelite në vitet e fundit. Kompania fitoi një kontratë 175 milion dollarë për sisteme mbrojtjeje për 12 helikopterë Airbus Caracal H225M të forcave speciale holandeze, si dhe masa kundër elektronike për aeroplanët transportues C-390 të dorëzuar Austrisë dhe Holandës.
Elbit gjithashtu pajisi flotën e aeroplanëve Airbus MRTT tanker të tetë vendeve të NATO-s, përfshirë Gjermaninë, Holandën, Belgjikën dhe Danimarkën, një program i madh i dhënë në 2023 me vlerë dhjetëra milionë dollarë. Ushtria franceze, e cila porosit pak pajisje izraelite, nuk preket nga kontratat e fundit.
Sipas dokumenteve të brendshme që La Lettre dhe partnerët e saj kanë parë, Elbit Systems mund të jetë tani e futur në listën e zezë nga NSPA, pas pezullimit të përkohshëm të 13 kontratave që NATO i konsideron të dyshimta.
Ndërhyrja e SHBA-së
Hetimi ndërkombëtar zbuloi një sistem të gjerë që shtrihet përtej kontratave të grupit izraelit. Sipas burimeve tona, Moeraert, konsulenti i burgosur në Belgjikë, u prezantua me Eluasvili nga një kontraktor i mbrojtjes, i cili ka dalë në lidhje me raste të tjera ryshfeti: Ismaïl Terlemez, një biznesmen turk dhe ish-agjent i NSPA-së, CEO i grupit Arca Defence me bazë në Ankara.
Terlemez ishte objekt i një hetimi të gjatë nga FBI për ryshfet në lidhje me një kontratë TNT nga NATO për Ushtrinë e SHBA-së. Ai u arrestua më 13 maj në aeroportin e Brukselit për marrjen e dyshuar të ryshfeteve, por u lirua më 9 korrik. Siç zbuluan La Lettre dhe partnerët e saj, Departamenti Amerikan i Drejtësisë hoqi akuzat ndaj tij vetëm dy javë pas një takimi mes Presidentit Donald Trump dhe Recep Tayyip Erdoğan më 25 qershor në një samit të NATO-s në Hagë.
Një vendim i ngjashëm i DoJ u mor në të njëjtën ditë, 9 korrik, në një rast tjetër që përfshinte çanta me para në Rumani, lidhur me kontrata me vlerë disa qindra milionë euro për furnizimin e karburantit për anijet ushtarake të vendeve të NATO-s.
Shtetet anëtare të NATO-s kërkojnë transparencë
Këto raste seriale korrupsioni kanë marrë tashmë një dimension politik në nivelet më të larta të NATO-s. Ata ishin në axhendën e takimit më të fundit më 19 nëntor të Këshillit të Atlantikut të Veriut, organi kryesor politik i NATO-s. Stacy Cummings, menaxherja amerikane e NSPA-së, u thirr për të dhënë shpjegime, dhe disa nga 32 ambasadorët që përfaqësojnë vendet anëtare të NATO-s kërkuan më shumë transparencë për të luftuar mashtrimet.
Një raport i brendshëm i publikuar nga La Lettre zbuloi presionin e ushtruar nga Cummings dhe nga Uashingtoni për të kufizuar luftën kundër korrupsionit në auditimet e brendshme të NSPA-së.
Në Paris, gjithashtu, më 2 dhjetor në Asamblenë Kombëtare, çështja u ngrit gjatë kohës së pyetjeve qeveritare. Deputeti komunist Édouard Bénard pyeti Ministren e Mbrojtjes, Catherine Vautrin, për “kontrata armësh të manipuluara” nga “agjentë të korruptuar të NSPA-së”.
Ministrja u përgjigj: Sa herë ka edhe dyshim të vogël, natyrisht që duhet të ketë hetime,” duke shtuar se Franca ka kërkuar “vëmendje maksimale” për aktivitetet e agjencisë dhe menaxhimin e blerjeve të saj. Qeveria franceze po e merr çështjen seriozisht. Pas kontaktimit fillestar me Vautrin me letër më 31 tetor, Bénard u thirr menjëherë nga këshilltarët e saj.
Elbit Systems, kur u pyet për akuzat e korrupsionit, tha se “mban një program gjithëpërfshirës për përputhshmëri dhe ka “ofruar çdo ndihmë që NSPA mund të kërkojë”. Por kompania shtoi se nuk është në dijeni të detajeve të referuara… dhe prandaj nuk mund të komentojë në këtë fazë. Aleanca e NATO-s nuk ka reaguar për pyetjet tona, por një memo e brendshme e datës 31 korrik e menaxherit të programit të municioneve vëren:
“Kompanitë e tjera [përveç Elbit] mund të përjetojnë të njëjtin proces së shpejti”.
Terlemez dhe Arca Defence nuk kanë kthyer përgjigje për kërkesat tona për koment. Sa i përket Eliau Eluasvili, nuk arriti të kontaktohej përpara publikimit të këtij hetimi.
Marrëveshja me Shqipërinë
Në vjeshtën e këtij viti, Elbit nënshkroi një kontratë me KAYO, kompaninë shqiptare të prodhimit të armëve.
Atëkohë, lajmet nga Tel Avivi raportonin se Elbit do të pajiste Shqipërinë me sisteme të përparuara artilerie, si obusë, murtaja dhe dronë si dhe do ta ndihmonte në zhvillimin e industrisë në vend.
Gazeta izraelite “Hareetz”, shkruante se Shqipëria do të merrte Hoëitzer ATMOS 155 mm (një top i rëndë artilerie, i montuar mbi kamion ushtarak), Mortaja 120 mm SPEAR (një armë e cila përdoret për të goditur objektiva në distanca të mesme, montohet mbi automjete të lehta ushtarake) dhe dronët Magni-X dhe Thor, për përdorim taktik në distanca të shkurtra.
Detajet e marrëveshjes mbahen ende sekret, por mediat vendase kanë raportuar së bëhet fjalë për shifra qindra miliona euro, që Shqipëria do t’i paguante izraelitëve.
Pak kohë para marrëveshjes me Elbit, qeveria shqiptare i dha KAYO-s mundësinë për të hyrë në biznes me subjekte private dhe të huaja, me qëllim prodhimin e armëve, municioneve dhe aktivizimin e industrisë.
Le lettre – Gazetasi.al
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
