.png)
Nga Catrin Nye- Ndërsa hyra në klinikën mjekësore për analizën e gjakut, e vetmja gjë që mund të mendoja ishte si të shmangia të dukesha e dobët para kamerave. Nuk e mendova vërtet se çfarë do të zbulonte analiza.
Nuk jam shumë ‘miqësore’ me gjilpërat por si pjesë e një hetimi të BBC mbi të ashtuquajturat kimikate të përhershme, po më testonin për të parë se çfarë niveli të tyre kisha në gjak. Si nënë me dy fëmijë të vegjël, doja gjithashtu të dija nëse ato mund të kenë ndikim në familjen time.
Kimikatet e përhershme, ose PFAS (substancat per- dhe polifluoroalkil), janë një grup prej rreth 10,000 kimikatesh. Ato janë përdorur për dekada, në çdo gjë, nga rrobat e papërshkueshme nga uji, deri te enët e gatimit, elektronika dhe pajisjet mjekësore.
Ato janë ndotës të vazhdueshëm, që do të thotë se nuk degradohen lehtë dhe në vend të kësaj grumbullohen në mjedis.
Ato ekzistojnë në shtëpitë tona, në ujin tonë dhe në ushqimin tonë.
Shkencëtarët kanë lidhur një numër të vogël të tyre me dëme serioze, të tilla si infertiliteti dhe kanceri.
Çdo nivel i PFAS mbi 2ng (nanogramë) për mililitër gjak konsiderohet se sjell rreziqe shëndetësore, sipas Dr. Sabine Donnai, specialiste në kujdesin shëndetësor parandalues. Ajo nuk ka takuar kurrë askënd pa të paktën pak PFAS në qarkullimin e gjakut.
Rezultati im ishte 9.8ng për mililitër.
Donnai e dha lajmin shumë butësisht- por prapë më goditi fort.
Kimikatet e përhershme në gjakun tim “ka shumë të ngjarë” të kenë një ndikim në shëndet, më tha ajo.
Gjithashtu mësova se, për fat të keq, trupi im ka çliruar nga disa nga këto kimikate gjatë shtatzënisë, duke ia kaluar ato foshnjave të mia.
Ai ishte momenti kur ky hetim pushoi së qeni thjesht punë dhe u ndje shumë personal.
“Nivelet e PFAS kanë qenë edhe më të larta para shtatzënive tuaja,” më tha Donnai.
“Do t’ua keni kaluar fëmijëve tuaj me siguri.”
Isha e shqetësuar, por gjithashtu u ndjeva e zemëruar se si kjo mund të kishte ndodhur pa pasur unë asnjë njohuri dhe shumë pak kontroll.
Doja të dija më shumë rreth këtyre substancave dhe problemeve shëndetësore me të cilat janë lidhur.
Kimikatet e PFAS “nuk zbërthehen”, tha Stephanie Metzger nga Shoqëria Mbretërore e Kimisë.
“Sapo të hyjnë në trupin tonë, ato qëndrojnë dhe grumbullohen pak nga pak derisa të fillojnë të ndërhyjnë në sistemet tona. Disa PFAS janë lidhur me problemet e tiroides, disa me kancerin e veshkave dhe të mëlçisë, dhe disa janë treguar se ndikojnë në fertilitet.”
Sa për mua, është “e pamundur” që unë të jem në gjendje t’i sjell nivelet e mia në zero.
“Por mund ta ulësh atë gjatë dy ose tre viteve të ardhshme me një strategji.”
Ajo sugjeroi që të rrisja marrjen e fibrave ose duke ngrënë më shumë tërshërë, elb, fasule, arra dhe fara, ose duke marrë suplemente me fibra që formojnë xhel. Rritja e fibrave në dietën tonë është “prova më e fortë deri më sot që mund të ndihmojë”, tha ajo.
Nëse do t’i bëja këto gjëra, menstruacionet gjithashtu do të ndihmonin në uljen e niveleve të mia aktuale të PFAS me kalimin e kohës, shtoi ajo.
Ajo gjithashtu më tha të identifikoja burimet më të mëdha të ekspozimit në shtëpinë time, të zëvendësoja enët e mia të gatimit që nuk ngjitin me alternativa qeramike, çeliku inox ose gize, të përdorja një filtër uji dhe të kaloja në produkte pastrimi miqësore me mjedisin të cilat janë transparente për të qenë pa PFAS.
“Kërkon produkte kozmetike dhe flokësh pa PFAS dhe shmangni përbërësit me “fluoro” ose “PTFE”, shtoi ajo.
Këshilla të ngjashme iu dhanë edhe nënës së ardhshme Pam Kavanagh, të cilën e vizituam në shtëpi në Berkshire me Federica Amati të Imperial College London.
Pam mezi priste të dinte se si të zvogëlonte rreziqet e mundshme shtëpiake të PFAS për foshnjën e saj dhe Amati ka studiuar se si foshnjat dhe fëmijët mund të preken nga kimikatet e përhershme.
“Kur pimë ujë çezme, ne jemi, varësisht nga vendi ku jetoni, në nivele të ndryshme ekspozimi ndaj PFAS,” tha Amati.
Vetëm blerja e një filtri uji mund të ndihmojë në uljen e ekspozimit, tha ajo- qoftë një enë me një filtër brenda, apo një filtër i instaluar në lavamanin aktual.
“Çdo tigan jo-ngjitës me gërvishtje duhet të hidhet. Tiganët prej çeliku inox ose qeramike “janë shumë më të sigurt”, këshilloi Amati.
“Të siguroheni që ta ajrosni dhomën duke hapur dritaret çdo ditë është një ide e mirë sepse ai me të vërtetë mblidhet si pluhur shtëpie,” shtoi ajo.
Dr. Amati më pas iu drejtua veshjeve për fëmijë. Pam mbeti “pa fjalë” kur zbuloi se veshjet e papërshkueshme nga uji ose rezistente ndaj njollave mund të përmbajnë PFAS. Prodhuesit nuk kanë asnjë detyrim ta zbulojnë këtë informacion.
Disa produkte për fëmijë nuk janë pa PFAS, pavarësisht se pretendojnë se janë, mësoi BBC.
Ne gjetëm PFAS në një pallto për fëmijë që blemë nga faqja e internetit e Mountain Ëarehouse disa muaj më parë, edhe pse faqja thotë se asnjë nga produktet e saj për fëmijë nuk është bërë me kimikate të përhershme.
Pallto erdhi nga një sasi e vogël stoku të vjetër, të prodhuar më shumë se tre vjet më parë, tha Mountain Ëarehouse për BBC.
Edhe pse palltoja “përmbush standardet e sigurisë në Mbretërinë e Bashkuar”, shtoi ajo, produkti tani është tërhequr nga shitja.
Kompania tha se po punonte “për të eliminuar PFAS nga të gjitha produktet sa më shpejt të jetë e mundur” dhe se “veshjet për fëmijë të prodhuara që nga viti 2023 janë pa PFAS”.
Nëse pëlhurat që përmbajnë PFAS bien në “kontakt të zgjatur me lëkurën e njeriut”, ekziston mundësia që kimikatet të absorbohen në lëkurë, shpjegoi Prof Stuart Harrad në Universitetin e Birminghamit, i cili e testoi pallton.
Për të zvogëluar rrezikun, zgjidhni pëlhura të patrajtuara dhe shmangni etiketat “të papërshkueshme nga uji” ose “që largojnë njollat” përveç nëse kanë një certifikim pa PFAS, tha Dr Donnai.
Ekspozimi ynë më i madh ndaj kimikateve të përhershme vjen nga ushqimi – veçanërisht peshku, mishi, vezët, frutat dhe produktet e frutave, sipas Autoritetit Europian të Sigurisë Ushqimore.
Mësova se një luleshtrydhe që duket bio e mund të jetë e ekspozuar ndaj PFAS-ve, sepse kimikatet mund t’u shtohen pesticideve “për t’i ndihmuar ato të ngjiten më mirë në fruta, kështu që kur bie shi, ato të mos lahen”, shpjegoi Prof. David Megson i Universitetit Metropolitan të Mançesterit.
Nga shumëllojshmëria e artikujve të piknikut që shtruam, një shishe verë mund të mbante rrezikun më të madh të PFAS-ve, më tha Prof. Megson.
Kimikatet PFAS janë aq të ngulitura në jetën moderne saqë askush prej nesh nuk mund t’i shpëtojë plotësisht. Ato na e kanë bërë jetën të përshtatshme dhe produktet tona të qëndrueshme, por me një kosto të mundshme, ne vetëm tani po fillojmë t’i numërojmë.
Komisioni Europian po konsultohet për një ndalim të plotë të rreth 10,000 kimikateve PFAS. Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar thotë se po kërkon të ndalojë ose kufizojë disa kimikate, por nuk është zotuar për një ndalim të përgjithshëm. Na tha se “po punon në të njëjtën kohë me rregullatorët për të vlerësuar nivelet e PFAS në mjedis, burimet e tyre dhe rreziqet e mundshme” për të informuar qasjen e saj ndaj “politikës dhe rregullimit”.
Kimikatet PFAS kanë shumë përdorime thelbësore, dhe zëvendësues më të sigurt nuk janë ende të disponueshëm, argumenton Shoqata e Industrive Kimike. Ajo thotë se “rregullatorët dhe industria duhet të punojnë së bashku në përcaktimin e periudhave të tranzicionit” për të sjellë alternativa në treg.
Kur bëra analizat e gjakut për herë të parë, mendova se do të ofronte një skenë interesante për dokumentarin tonë.
Por sapo të dini se këto kimikate janë brenda jush, nuk mund ta harroni.
Të kesh një plan për të zvogëluar ekspozimin tim është një ngushëllim i vogël. Por, do të jem e sinqertë, është edhe një gjë tjetër për t’u shqetësuar.
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
