.png)
Nga Luis Alfonso Escudero Gómez – Qytetet moderne paraqiten si hapësira të gjalla, të ndërlikuara dhe vazhdimisht në ndryshim, ku ndërthuren tensionet shoqërore, ndryshimet ekonomike dhe sfidat ekologjike. Në shekullin XXI, urbanizimi është bërë procesi dominues global, duke shndërruar qytetet në laboratorë ku testohen forma të reja të organizimit shoqëror dhe ekonomik. Megjithatë, ky proces nuk është i njëtrajtshëm: disa vende përjetojnë rritje të vrullshme urbane, ndërsa të tjera përballen me tkurrje demografike dhe transformime strukturore. Qyteti shihet si një organizëm i gjallë, i cili përthith burime, prodhon energji, ushtron funksione ekonomike dhe rregullatore, dhe shërben si pikë takimi për identitete, kultura dhe kujtesë kolektive.
Qytetet moderne nuk mund të kuptohen pa marrë parasysh logjikën neoliberale që i ka formësuar në dekadat e fundit. Privatizimi i hapësirave publike, komercializimi i shërbimeve, gentrifikimi, fragmentimi i lagjeve, dhe dobësimi i rolit të shtetit në shërbimet sociale kanë prodhuar një model qyteti të pabarabartë dhe të thelluar në kriza. Ky model përqendron investimet në zona të privilegjuara, ndërsa periferitë dhe komunitetet e cenueshme përballen me mungesë shërbimesh, izolim dhe pasiguri. Qyteti bëhet kështu jo vetëm pasojë, por edhe motor i pabarazive sociale.
Qyteti nuk është një realitet i fiksuar. Përkundrazi, ai është proces i hapur dhe i papërfunduar, i formësuar nga veprimet dhe rezistenca e banorëve, nga konfliktet politike dhe nga vizionet alternative të zhvillimit. Papërfundueshmëria e tij krijon hapësira për veprim kolektiv, për rikonceptim të hapësirës publike dhe për forma të reja të solidaritetit. Kjo tregon se qytetet, përveçse prodhojnë pabarazi, mund të prodhojnë edhe shpresë dhe transformim.
Megjithatë, urbanizimi nuk ndodh në mënyrë të njëtrajtshme. Ndërsa disa rajone si Afrika Sub-Sahariane po përjetojnë një shpërthim urban, vende të tjera, si SHBA-të apo Europa, shfaqin një panoramë të përzier të tkurrjes demografike, zgjerimit periferik, gentrifikimit dhe riciklimit të hapësirës urbane. Këto kontradikta tregojnë se qyteti i sotëm është produkt i faktorëve lokalë, historikë, ekonomikë dhe gjeopolitikë, por edhe pjesë e një logjike globale që ka standardizuar format urbane dhe ka përhapur modelin e qytetit kapitalist në çdo kontinent
Koncepti i drejtësisë urbane është qendror në këtë analizë. Një qytet i drejtë nuk matet thjesht me tregues ekonomikë, por me aksesin e barabartë në banim, transport, hapësira publike dhe mundësi sociale. Ai kërkon diversitet kulturor e ekonomik dhe një demokraci të gjallë ku kërkesat e komuniteteve përfshihen realisht në vendimmarrje. Përmes këtij kuadri, së pari ngrihet pyetja: për kë po zhvillohen qytetet moderne? Rritja urbane shpesh paraqitet si e pashmangshme dhe pozitive, por teksti argumenton se nuk është rritja vetë që sjell mirëqenie, por mënyra se si ajo menaxhohet.
Ndryshimet klimatike paraqiten si sfida më e madhe e qyteteve të shekullit XXI. Ato kërkojnë një transformim të thellë të urbanizmit drejt atë që autorët e quajnë “urbanizëm klimatik”, ku politikat e planifikimit kombinojnë drejtësinë sociale me qëndrueshmërinë mjedisore. Qytetet duhet të reduktojnë varësinë nga energjitë ndotëse, të investojnë në hapësira të gjelbra, të ndërtojnë infrastrukturë të qëndrueshme dhe të mbrojnë komunitetet më të prekura nga rreziqet klimatike. Në këtë drejtim, bëhet thirrje për largim nga paradigma e rritjes së pakontrolluar dhe përqafim të qasjeve të reja post-rritëse që vendosin në qendër mirëqenien, barazinë dhe qëndrueshmërinë.
Qytetet e sotme janë hapësira të konfliktit, por edhe të imagjinatës politike. Ato janë përgjithësisht të pambaruara dhe kjo papërfundueshmëri duhet parë si një mundësi për ndryshim. Streset urbane, nga gentrifikimi te krizat e strehimit, nga turistifikimi te mbikëqyrja duhen trajtuar si procese të ndërlidhura që mund të riorganizohen përmes planifikimit demokratik, pjesëmarrjes qytetare dhe shkencës së hapur. Vetëm përmes bashkërendimit midis gjeografisë kritike urbane dhe shkencës së qytetit mund të krijohen politika të ndershme, të bazuara në prova dhe të orientuara drejt një të ardhmeje të qëndrueshme dhe të barabartë.
Kjo qasje kërkon një optimizëm strategjik dhe një hapje të vazhdueshme ndaj metodave dhe ideve të reja. Qytetet e së ardhmes duhet të ndërtohen mbi parimin se hapësira urbane është për njerëzit, jo për përfitime spekulative ose interesa të ngushta ekonomikë. Në këtë mënyrë, transformimi i qyteteve bëhet jo vetëm i mundur, por i domosdoshëm përballë sfidave të kohës moderne dhe krizave të epokës.
Luis Alfonso Escudero Gómez është profesor Titular Laboral në Universitat de les Illes Balears, Departamenti i Gjeografisë, Spanjë
Copyright © Gazeta “Si”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.
