Simfonia me dy tela...

Nga Gazeta “SI”- Në çdo këngë, në çdo instrument, në gojëdhëna, në kishë apo në amfiteatër antik, ruhet identiteti ynë, një gjurmë që nuk shuhet kurrë.

Mes figurave që e ruajtën dhe e zhvilluan trashëgiminë tonë, rrezaton figura e rapsodit Ndue Shyti, “Artist i Popullit” dhe “Nderi i Kombit” virtuoz i çiftelisë dhe fyellit, njeri që e shndërroi muzikën folklorike në një art të lartë.

Ai interpretoi me pasion për më shumë se 45 vite, duke qenë pjesë e ansambleve më të mëdha folklorike, dhe përfaqësoi Shqipërinë me çiftelinë e tij në skena botërore.

Nga çiftelia e tij, me dy tela prej drurit të manit, dhe bilbili prej gështenjeje lindën simfoni që ndriçuan muzikën popullore shqiptare për dekada. Gjatë karrierës së tij, nga viti 1960 deri më 2002, ai dha mbi 450 koncerte brenda vendit dhe shumë të tjera jashtë, në 18 shtete dhe katër kontinente. Ai interpretoi në Francë, Itali, Norvegji, Austri, Jugosllavi, Turqi, Zvicër, Amerikë, Kinë dhe Kamboxhi.

Për më shumë se pesë dekada, zëri i çiftelisë së tij ka udhëtuar përmes radios dhe televizionit, duke sjellë 17 çmime kombëtare dhe ndërkombëtare. Sot, emri i tij i jepet edhe Çmimit të Nderit për instrumentistët popullorë “Çmimi Ndue Shyti”.

Ndue Shyti krijoi alfabetin e çiftelisë dhe meloditë e saj, duke i dhënë instrumentit një gjuhë të vetën dhe duke e integruar në një orkestër moderne. Ai e transformoi çiftelinë nga një instrument monofonik i traditës në kryesuesen e një formacioni orkestral, duke sjellë një polifoni të veçantë në veri të Shqipërisë.

Ndue Shyti lindi më 10 shtator 1934, në fshatin Gojan, buzë Fanit të Madh. Qysh fëmijë, ai u tërhoq nga tingujt e çiftelisë dhe fyellit, duke krijuar një traditë muzikore të jashtëzakonshme. Ai nuk u bë vetëm instrumentisti kryesor i çiftelisë në Shqipëri, por krijoi orkestrën më të madhe popullore, me 100 instrumentistë në ansamblin “Puka”. Çiftelia e tij u bë simbol i mjeshtërisë, trashëgimisë dhe shpirtit të muzikës shqiptare.

Në festivale të njohura, si ato të Gjirokastrës, dhe në ansamble veriore që mbanin emrin “Çiftelia”, Ndue Shyti tregoi se mund të krijonte muzikë edhe me gjethe, gurë, shtog, brirë apo çdo send që natyra e maleve ofronte. Çiftelia e tij filloi të përdorej në vitet ’50 dhe ai u ngjit në skenën folklorike të Pukës më 1958. Pa përdorur partitura, ai mbante mend çdo notë. Performancat e tij përfshinin pesë vegla të tjera: sharkia, dy lloje bilbili, zumarja dhe fyelli.

Në vitin 1970, në festivalin e Dizhonit në Francë, ai interpretoi katër numra, përfshirë dy valle popullore dhe dy melodi origjinale me çifteli, dhe u shpërblye me “Gjerdanin e Artë”. Kur juria dyshoi se çiftelia mund të kishte mekanizëm të fshehtë, ai e priti publikun duke e thyer instrumentin në dy pjesë dhe duke treguar se ishte bosh, pastaj vazhdoi të luante, duke mahnitur audiencën franceze.

Orkestra e tij përbëhej nga 104 instrumentistë dhe përmes tyre ai shpalosi një gamë të gjerë veglash tradicionale. Karriera e tij filloi si punëtor sharrash dhe më pas u bë instrumentist në Pallatin e Kulturës në Pukë për 28 vjet, duke interpretuar për publikun shqiptar, udhëheqësit e vendit dhe liderë ndërkombëtarë, përfshirë Mao Ce Dunin në Pekin më 1966.

Ndue Shyti konsiderohet jo vetëm instrumentist, por edhe rapsod. Me çifteli, bilbil dhe vegla të tjera, krijoi dhe interpretoi meloditë që sot janë pjesë e pasurisë së trashëgimisë kulturore shqiptare. Me 13 pjesë instrumentale të krijuara nga duart e tij, Ndue Shyti mbetet një simbol i pavdekshëm në kujtesën e muzikës folklorike shqiptare.

Shënim: Që prej vitit 2003, 29 shtatori përkujtohet në Shqipëri si Dita Kombëtare e Trashëgimisë Kulturore

Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e Gazetës “Si”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj, pa autorizimin e Gazetës “Si”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016.